Topinambur
Topinambur və ya yer armudu — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsindən olan çoxillik bitkidir, xarici görünüşdə bir qədər günəbaxanı xatırladır. Onun stolonlar üzərində əmələ gələn yumru və ya uzunsov gövdə yumrularından 2-3 metrə qədər hündürlükdə olan güclü, çox şaxələnən zoğları inkişaf edir. Günəbaxanda olduğu kimi, topinamburunda gövdələri özəklə doludur və cod tükcükləri olur. Yarpaqları sallanan, qarşı-qarşıya düzülmüş, ayaları yumurtavari, şişuclu, kənarları dişli olur. Diametri 6-10 sm sarı çiçəkləri olan səbət çiçək qrupuda günəbaxanın çiçək qrupuna çox bənzəyir. Gün qısa olan yerlərdə topinambur daha çox çiçəkləyir. Topinamburun vətəni - Cənubi Amerikadır, demək olar ki, kartofun vətəni olan bölgələridir. XVII-XVIII-ci əsrlərdə bu gövdə yumrulu bitki Avropada geniş sahələrdə becərilirdi. Lakin sonradan onu kartof sıxısdırıb çıxarmışdır. Topinambur nisbətən geniş sahələri hazırda Fransada hələdə var. İqlimə və torpaga qarşı topinambur müqayisədə az tələbkardır. Becərilməsi demək olar ki, kartofda olduğu kimidir. Lakin, ondan fərqli olaraq bir dəfə əkilmiş torpaq bir neçə il məhsul yığmağa imkan verir. Həm yerüstü yaşıl hissələri, həmdə gövdə yumruları istifadə olunur. Yaşıl kütləsini ildə iki dəfə kəsmək olar, lakin bu zaman gövdə yumrularının məhsuldarlığı kəskin aşağı düşür. Yaşıl kütləni silos kimi istifadə edirlər. Yumrular elə də yeməli olmadığı üçün əsasən heyvanların yemini təşkil edir. Onların qabığı zəif olduğu üçün az saxlanılır. Buna baxmayaraq onlar karbohidratlarla zəngin yemdirlər. Düzdür kartofla müqayisədə topinamburda nişasta yox, inulin karbohidratı olur. Onlar həmçinin spirtin hazırlanmasında xammal kimi istifadə olunur.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Плоды земли. Гунтер Франке, Карл Хаммер, Петер Ханельт, Ганс-Альбрехт, Гюнтер Нато, Хорст Рейнботе. Издательство. Мир. Москва 1979.