Traviata
| Traviata | |
|---|---|
| it. La Traviata | |
 | |
| Bəstəkar | Cüzeppe Verdi |
| Librettoçu | Françesko Maria Piyave |
| Dili | italyanca |
| Süjet | Aleksandr Düma "Kameliyalı Qadın" |
| Janr | faciə |
| Pərdə | 3 |
| Yaradılma tarixi | 1851 - 1853 |
| İlk səhnələşdirmə | 6 mart 1853[1] |
| Aid olduğu silsilə | xalq üçlüyü[d] |
| Müddəti | 1,5 saat |
| Hadisələrin baş verdiyi yer | Paris |
| Personajlar | |
| Premyera |
6 mart, 1853 Venesiya, La Feniçe teatrı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Traviata (it. La Traviata) - İtalyan bəstəkar Cüzeppe Verdinin bəstələdiyi, Françesko Maria Piyavenin librettosunun yazdığı 3 pərdəli opera əsəri.
İlk dəfə 6 mart 1853-cü ildə Venesiyadakı La Feniçe teatrında səhnəyə qoyulmuşdur.
Aleksandr Dümanın 1848-ci ildə yazdığı "Kameliyalı Qadın" romanının motivləri əsasında səhnələşdirilmişdir. Opera ilk dəfə 6 mart 1853-cü ildə Venesiyadakı La Feliçe teatrında səhnəyə qoyulmuşdur.
"La Traviata" "Yolunu azmış qadın" və ya "Doğru yoldan çıxmış qadın" mənasını verir. Opera hazırlanarkən libretto müəllifi Piyave və bəstəkar Verdi, əsərdə Düma kimi XIX əsrin olmasını istəyirlər. Lakin əsəri sifariş verən La Feliçe teatrı əsərin daha keçmişi, 1700-cü illərin əhatə etməsini tələb edir. Buna baxmayaraq 1880-ci illərdən sonrakı əsərlərdə bəstəkar və librettoçunun istəkləri nəzərə alındığından, opera XIX əsri əhatə edərək tamaşaçılara çatdırılır.
Əsərdə 1853-cü ildən bəri müxtəlif dəyişikliklər edilmiş, bəzi yerlərdə 2, bəzi yerlərdə isə hətta 4 pərdəli olaraq səhnələşdirlimişdir.
Hal-hazırda opera dünyanın ən məşhur operaları arasında ön sıralarda yer alır və demək olar ki dünyanın, bütün opera evlərinin rpertuarında, imtinaedilməz bir əsərdir. Amerikanın opera siyahısında, Şimali Amerikada ən çox səhnəyə qoyulan 20 opera arasında, 3-cü yerə sahibdir. (1. Madam Batterflay 2. La bohème)
Azərbaycanda əsasən 4 pərdəli olaraq izləyicilərə çatdırılır.
Personajlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
| Personajlar | Səs |
|---|---|
| Violetta Valeri, (gözəl və zəngin Parisli qadın) | Soprano |
| Alfredo Jermon, (Violettanı sevən kasıb gənc) | Tenor |
| Jorc Jermon, (Alfredonun atası) | Bariton |
| Flora Bervua, (Violettanın rəfiqəsi) | Mezzosoprano |
| Annina, (Violettanın sədaqətli xidmətçisi) | Soprano |
| Qaston, (Alfredonun dostu) | Tenor |
| Baron Dyufol, (Violettanın himayədarı) | Bariton |
| Markiz Dobini, (Floranın dostu) | Bas |
| Doktor Qrenvil | Bas |
| Cüzeppe, (Violettanın xidmətçisi) | Tenor |
I Pərdə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Yer: Paris və onun ətrafı
- Zaman: 18-ci əsrin əvvəlləri
Paris, 1840-cı il. Violettanın evində zal
Violettanın vərəm xəstəliyindən sağalması münasibəti ilə keçirilən təmtəraqlı bal davam edir. Qaston dostu Alfredo Jermonu, xəstəliyi müddətində Violettanın hər gün xəbər alan böyük bir pərəstişkarı kimi təqdim edir. Violetta Alfredoya təşəkkür edir və öz indiki himayədarı Baron Dyufola irad tutur ki, onu səhhəti ilə maraqlanmayıb. Baron dodaqaltı üzr istdəyini bildirir və sonra isə Violettanın rəfiqəsi Flora Bervuaya şikayət edir ki, bu cavan oğlan onun xoşuna gəlmir. Qaston və Violetta Alfredonu iştirak edənləri ilə əyləndirməyə çağırır və o, məşhur bir içki məclisi mahnısını (Libiamo, ne' lieti calici) oxuyur.
Violetta hamını rəqs zalına dəvət edir, lakin özü arxaya çəkilir və birdən özünü pis hiss edir. Tək olduğunu zənn edərək güzgüyə baxır və saralmış sifətinə tamaşa edir. Alfredo özünü itirmiş halda onu izləyir. O deyir: - "Keçirdiyin bu həyat səni məhv edəcək" və onu sadə həyat keçirməyə çağırır və hisslərini ona bildirir. Violetta ona cavab verir ki, ona dostluqdan başqa heç nə təklif edə bilməz və o məhəbbətini hardasa başqa yerdə axtarmalıdı, bununla belə onun səmimiliyindən çox mütəəsir olmuşdur. Violetta ona bir gül verir və deyir ki, nə vaxt bu gül solarsa onun yanına qayıtsın. Alfredo ümidlə soruşur: - "Sabah?". Violetta cavab verir: - "Çox gözəl. Sabah"
Qonaqlar səhərə yaxın çıxıb gedirlər. Zalın bərbəzəyi ilə tənha qalan Violetta fikrə gedir. Onun Alfredonun təklif etdiyi sevgidən ümidini çoxdan itirməyinə baxmayaraq, gizlincə arzuladığı adam bəlkə də elə odur. O bu fikrini gözəl bir ariya ilə ifa edir və özünü inandırmağa çalışır ki, onun həyatı daha çox sərbəstlik və əyləncə üçün yaranmışdır, lakin pəncərə arxasından Alfredonun oxuduğu serenada səsi onu düşüncələrdən saxlayır.
II Pərdə[redaktə | mənbəni redaktə et]
I səhnə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yanvar, 3 ay sonra. Violettanın şəhərətrafı evi. Təsadüfən Alfred onun sevgilisinin onların şəhərətrafı evdəki yaşayışını təmin etmək üçün, gizlin olaraq öz mülkünü satır. Öz maliyə vəziyyətini düzəltmək məqsədi ilə o, Parisə dönür. Onun yoxluğunda atası Violettaya baş çəkərək kurtizanın onun oğlunun reputasiyasını korladığını; onun qızının (Alfredin bacısının) nişanlısı Alfredin Violetta ilə münasibətlərinə son qoymayacağı təqdirdə nişanı qaytaracağını deyir. Violetto vərəmə düçar olduğuna və tezliklə öləcəyinə görə Alfredin atasının şərtinə razı olur.
|-valign="top"
|
(italyanca)
Alfredo:
Un dì, felice, eterea,
Mi balenaste innante,
E da quel dì tremante
Vissi d’ignoto amor.
Di quell’amor che palpita
Dell’universo, Dell’universo intero,
Misterioso, altero,
Croce e delizia cor.
Misterioso, Misterioso altero,
Croce e delizia al cor.
Violetta:
Ah, se ciò è ver, fuggitemi,
Solo amistade io v’offro:
Amar non so, nè soffro
Un così eroico amor.
Io sono franca, ingenua;
Altra cercar dovete;
Non arduo troverete
Dimenticarmi allor.
| (azərbaycanca, hərfi tərcümə)
Alfredo:
Bir xoş təsadüfdə Sizi gördüm,
Necə gözəlidiniz, necə zəridiniz,
O, andan əsirəm,
Həqiqi eşqsiz yaşadım.
Bu eşq bəşəri duyğu, tam bəşəri
Sirrli, gizlin və qürurludur,
Əzablı, əzablı və zövqlü
əzablı və zövqlü, ürəyə məftundur.
Violetta:
Ah, bu düzdürsə, onda gedin,
Ancaq dostluq təklif edə bilərəm Sizə.
Sevə bilmərəm, və bacarmaram
Bu cür hissi, bu qədər asand.
Mən səmimi və sadəlöhvəm,
Siz başqasını taparsınz gərək
Bunu asandlıqla bacararsınız,
Və məni beləcə unudarsınız.
II səhnə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Flora sarayında bal-maskarad. Violetta ilə sevgilisi ilə münasibətlərə son qoyduğuna görə qəmgin, baron Dyufol ilə əl-ələ saraya daxil olur. Dəvətli qonaqlar içində nədənsə qumarda bəxti gətirən Alfreddə vardır. Alfred baronla dalaşmağa fürsət axtarır. Qonaqlar digər zallara dağılışanda Violetta Alfreddən balda getməsini rica edir. Alfred Violettanın onunla gələcəyi təqdirdə getməyə hazır olduğunu bildirir. Lakin Violetta bunu rədd edərək baron Dyufolu sevdiyini söyləyir. Qısqanc Alfred bütün qonaqların qarşısında Violettanı təhqir edərək, yaşadıqları eşqin əvəzi olaraq udduğu pulları onun üstünə atır. Violetta huşunu itirərək yerə yıxılır. Alfredin atası oğlunun bu hərəkətinə heç də haqq qazandırmır. Dyufol Alfredi duelə çağırır. Violetta həqiqəti Alfredə deyə bilmədiyindən çox məyusdur.
III Pərdə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Fevral ay, Volettanın vəziyyəti pisləşir. yataqdan qalxa bilməyən Violetta kasıblara pull paylanmasına göstəriş verir. Jorj Jermon məktubunda yazır ki, oğlu duel zamanı baronu yaraladığına görə bir müddətə xaricdə qalmasına ehtiyac vardır, lakin tezliklə dönəcəkdir. Vicdanı onu rahat buraxmadığı üçün oğluna həqiqəti: Viyolettanı Alfreddən əl çəkməyə o vadar etdiyini dediyini peşimaçılıqla yazır. Violettanın açıq pəncərəsindən şənlik sədaları gəlir. Parisdə karnavaldır. Alfredin qəflətən gəlməsilə sevgililər xoşbəxtdirlər və gələcək planlar haqqında düşünürlər. Bu zaman Violetta taqətini itirir. Alfredo eşqinın rəmzi olan boyunbağını ona verir və peşimaçılıqla onu tərk etməməsini yalvarır. Violetta bir anlığa özünə gəlsədə Alfredanın qolları üzərində canını tapşırır.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
 Cüzeppe Verdinin operaları | ||
|---|---|---|
 |  | |
- ↑ Archivio Storico Ricordi. 1808.