Xalxin-Qol çayı
| Xalxin-Qol çayı | |
|---|---|
| ᠬᠠᠯᠬᠠ ᠭᠣᠣᠯ | |
 Xalxin-Qol döyüşü zamanı Sovet ordusuna mənsub tankın Xalxin-Qol çayında hərəkət etməsi (1939) | |
| Ölkə |
 Monqolustan  ÇXR |
| Uzunluğu | 233 km |
| Su sərfi | 25 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 17.000 km² |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Xalxin-Qol çayı (monq. Халх гол; çin. 哈拉哈 Ha-la-ha; Ha-lo-hsin Ho) — Monqolustanın şərqində Çinin Daxili Monqolustan Muxtar Rayonu ərazisində yerləşən çay.[1][2] Çay həm də monqol mənşəli -iin şəkilçisi ilə Kalxin Qol və ya Xalx çayı kimi də adlandırılmışdır.[3] Çayın mənbəyi Daxili Monqolustan Muxtar Rayonu ərazisindəki Böyük Xinqan dağlarının qərb yamaclarından başlayır. Aşağı tərəfdə isə Çinin Daxili Monqolustan Muxtar Rayonu ilə Monqolustan Respublikası arasında dövlət sərhəddini təşkil edir.[2]
Çayın yatağı dolama və şaxələnmişdir. Sahilləri sıldırım, yamacların hündürlüyü 1–3 m, çay ağzına yaxın əraziləri alçaq, bataqlıq, qamış və kolluqlarla örtülmüşdür. Çay iki qola bölünür. Sol hissədən Buir-Nur gölünə, sağdan isə Biur-Nur və Dalanur göllərinə birləşdirən Orçun-Göl çaylarına axır. Xalxin-Qol çayı 7 il 6 ay davam etmiş Sovet-Yapon sərhəd münaqişəsinin həll edici fazası hesab olunan Xalxin-Qol döyüşü məşhurdur. 1939-cu ilin 11 may-16 sentyabr tarixləri aralığında Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı ilə Yaponiya imperiyası arasında çay yatağı və çay qolları boyunca 4 ay davam etmiş şiddətli toquşşamalar baş vermişdir.
Döyüşlərə SSRİ tərəfdən Monqolustan Xalq Respublikası, Yaponiya imperiyası tərəfindən isə Mançjou-qo cəlb edilib. 41 min insanın həlak olması ilə nəticələnən toqquşmalar Yaponiya imperiyasının məğlubiyyəti ilə nəticələnmişdir.[4][5][6]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Elstner, Werner. Mongolei: Reisehandbuch (alman). Berlin: Schiller. 1993. səh. 16. ISBN 978-3-925067-27-3.
- ↑ 1 2 United States. Department of the Air Force. Characteristics of Manchuria, Mongolia and North China. Intelligence Activities, Volume 200, Issues 2-4. Washington, D.C. 1963. səh. 69. 2020-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-11.
- ↑ Yembuu, Batchuluun, redaktor The physical geography of Mongolia. Switzerland: Springer Cham. 2021. ISBN 978-3-030-61434-8. 9 December 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 December 2023.
- ↑ Schenk, Amélie; Galsan, Tschinag (Chinagiĭn). Mongolei (alman) (2nd). Munich: C. H. Beck. 2006. səh. 24. ISBN 978-3-406-49283-9.
- ↑ Sella, Amnon. "Khalkhin-Gol: The Forgotten War". Journal of Contemporary History. 18 (4). 1983: 651–687. ISSN 0022-0094. 2020-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-11.
- ↑ Hill, Alexander. The Red Army and the Second World War. Cambridge University Press. 2016. ISBN 978-1-107-02079-5. 2023-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-11.