Xertek Toybuxaa
| Xertek Toybuxaa | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1917 |
| Vəfat tarixi | 1981 |
| Fəaliyyəti | yazıçı, rəssam |
Xertek Xoybuxaa(rus. Тойбухаа Хертек Коштайович; 1917 – 1981) — Tıvanın görkəmli daş ustası, Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının əməkdar artisti, Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası İ. E. Repin adına Dövlət mükafatı laureatı, Tıva Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının xalq artisti, Tıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Dövlət Mükafatı laureatı.
Bioqrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xertek Toybuxaa 1917-ci ildə Barun-Kemçik rayonunda, Hondelen çayının sahilində bir çoban ailəsində anadan olmuşdur[1] (Kop-Suk kəndi, Bay-Tayqa kojuun). Karyerasına kənddə sadə bir işçi kimi başlamışdır. 1936-cı ildə Xertek Toybuxaa Qızıl-Majalik kəndində bir feldsher-baytar həkimi kurslarını başa vurur və otuz ildən çox Bay-Tayqa rayonunun Qızıldağ kəndində baytar işləyir. 1949-cu ildən etibarən Xertek Toybuxaa müxtəlif sərgilərdə iştirak etməyə başlayır və onun əməyi yüksək qiymətləndirilir. 1964-cü ildə SSRİ Rəssamlar İttifaqına qəbul edilir. Tıva və rus təsviri sənətinin inkişafındakı böyük töhfəsinə görə Xertek Toybuxaa "Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının əməkdar artisti" (1970), "Tıva Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının xalq artisti" (1977), 1971.1972-ci illərdə müvafiq olaraq Tıva Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının və Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının Dövlət Mükafatlarına lauiq görülmüşdür.
Adı respublikanın ən yaxşı məktəblərindən birinə Bay-Tayqa Uşaq Rəssamlıq Məktəbinə verilir[2].
Yaradıcılığı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xertek Toybuxaa köhnə daş kəsici Kujuqet Duktuq-oola çox şey öyrənir. İlk müstəqil işini, 8 yaşında ikən qovaq ağacının oyulmuş kökündən hazırlayır. Burada istirahət edən yarış atı təsvir edilir. Maralın buynuzundan kəpənək, gümüşdən üskük, yəhər plitələr, ağ daşdan müştük dağ keçisi buynuzundan heyvan fiqurları, mis və dəmirdən tıva bıçağı, işlənmiş dəridən bir oxluq[3]. Tıva Muzeyin Muzeyində Xertek Toybuxaanın 100-dən çox heykəltəraşlıq əsəri vardır.
Mükafat və təltifləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının əməkdar artisti (1970)
Tıva Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Dövlət Mükafatı (1971)
İ. E. Repin adına Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası Dövlət Mükafatı (1972)
Tıva Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının xalq artisti (1977)
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Мелодия в камне : Биобиблиогр.указ. /Нац. б-ка им. А. С. Пушкина; Сост. Л. М. Чадамба. — Кызыл : РИО НБ, 1998.-40с.
- ↑ "В Туве отметили 95-летие выдающегося камнереза — Хертека Тойбухаа " Тува-Онлайн". 2021-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-04.
- ↑ Хертек А. С. Тойбухаа Хертек Каштайович. / А. С. Хертек. // Мелодия в камне : Биобиблиогр.указ. /Нац. б-ка им. А. С. Пушкина; Сост. Л. М. Чадамба. — Кызыл : РИО НБ, 1998.- С.35.