Yastıyarpaq xaçgülü

Yastıyarpaq xaçgülü
Elmi təsnifat
XƏTA: latin parametri doldurulmayıb.
Beynəlxalq elmi adı
XƏTA HAQQINDA MƏLUMAT Bu parametr doldurulmayıb: latin
Şəklin VikiAnbarda axtarışı

Yastıyarpaq xaçgülü (lat. Senecio plathyphylloides) - xaçgülü cinsinə aid bitki növü.

Botaniki xarakteristikası:

Çoxillik ot bitkisi olub, hündürlüyü 50-150 (250) sm, düzqalxan, budaqlanmayan, tək gövdəli və çoxşaxəli köklərdən ibarətdir. Kökətrafı və gövdə ətrafı yarpaqları uzunsaplaqlı, çox iri, üçbucaqvari-böyrəkşəkilli, dərin oyuqlu əsasa malik, kənarları bərabər olmayan dişcikli, sıx, yuxarı hissəsi çılpaq, tünd-yaşıl, alt tərəfdən açıq rəngli, orta və yuxarı yarpaqları tədricən kiçilən, yuxarı yarpaqları yumurtavari və ya yumurtavari-neştərşəkilli, demək olar ki, oturaqdır. Səbətləri kiçik çoxsaylı, zirvəsində qalxanvari-yumurtavari çiçək qrupunda formalaşmışdır. Səbətcikdə yerləşən bütün çiçəkləri (10-15) boruşəkilli, ikicinsli, sarı tacabənzər olur. Toxumları kəkillidir. Kökləri çoxsaylı uzun, sürünən və gümüşü-qonur rənglidir. Gövdəsi düz şaxəli, yarpaqları iri, növbəli, üçbucaq-böyrəkşəkillı, uzunluğu 30 sm-dir. İyun-iyul aylarında çiçəkləyir, iyul-sentyabr aylarında isə meyvələri yetişir.

Pöhrəliklərdə, 1600-2800m yüksəkliklərdə yüksək dağlıq meşələrdə, orta setrək meşələrdə, otluq və subalp çəmənliklərdə rast gəlinir. İndiki zamanda bu bitki təbii məskənlərdə plantasiya şəklində əkilir.

Toplanılması və qurudulması – Xammal olaraq ikiillik, üçillik bitkinin kökü və otu hesab olunur. Xammal kimi butonizasiya, çiçəkləmə və meyvənin əmələ gəlməsi zamanı toplanılır. Xammal kimi ən çox yastı yarpaqları yığılır. Yabanı şəkildə bitən xaçgülünü toplamaq qadağandır. Torpaqdan qazıb çıxarararaq, yarpaq, kök və gövdələrini toplamaq məqsədəuyğundur. Bitkinin yerüstü orqanları çiçəkləmə dövründə iti bıçaq və ya oraqla yerüstü hissədən 15-20 sm hündür biçmək lazımdır. Təkrar toplama 2 ildən sonra mümkündür. İlkin olaraq toplanılmış xammalı kölgəli yelçəkən yerlərdə, naveslərdə, çardaxda brezent və digər vasitələrin üzərinə sərməklə və ya 45-50^ОС temperaturda quruducu şkafda qurudulmalıdır.

Xammalı B siyahısında saxlanılır. Saxlanılma müddəti 3 ildir.

Tərkibi və təsiri:

Bitkinin bütün orqanlarının tərkibində pirozolin törəməli alkoloidlər (platifillin və seneçifillin) vardır. Yerüstü orqanlarında bişmiş halda alkoloidlər 2-5%, otunda 0,6-3%-ə qədər inulin, qatran və piyli yağlar olur. Platifillin köklərində 1%, bitkidə isə 0,5% olur.

Spazmolotik və M-xolinoblakatr dərmandır. Yabanı çoxillik ot bitkisi olan yastıyarpaq xaçgülü butonizasiya dövründə, eyni zamanda çiçək və meyvələri keyfiyyətli xammal və dərman bitkisidir. M-xolinoblakatr kimi atropin və skopolamindən güclüdür.

Platifillin hidrotartarat toz, həb 0,005 q, 0,2% məhlul. Spazmalotik, sedativ və M-xolinoblakatr dərmandır.

Platifillin hidrotartarat. Kombinəedilmiş dərman «Tepafillin», «Palyufin».

Diplaçin hidroxlorid 2% məhlul. Mioreleksant dərmandır.

Kökümsovlarının və köklərinin tərkibindən platifillin alkaloidi alınır. Platifillin hidrotartarat saya əzələlərin spazmını götürərək, 12 barmaq bağırsaq xorasında, bronxial astmada, qan damarlarının spazmında, hipertoniya xəstəliyi, stenokardiya və göz xəstəliklərində bəbəyin genişləndirilməsində tətbiq edilir.