Yaxınını sev (roman)

Yaxınını sev
alm. Liebe deinen Nächsten‎
Almanca nəşr olunmuş kitabın üz qabığı
Janr	Roman
Müəllif	Erix Mariya Remark
Orijinal dili	almanca
Yazılma ili	1939
Nəşr ili	1941
Nəşriyyat	ing. Little, Brown and Company

Yaxınını sev Alman yazıçısı Erix Mariya Remark (alm. Erich Maria Remarque, Erich Paul Remark‎) tərəfindən 1939-cu ildə yazılmış roman. Roman Avropada I dünya müharibəsindən sonrakı dövrdən, Almaniyada NSAFP-nin hakimiyyətə gəlməsindən, "üçüncü növ" millət sayılan yəhudilərin ağır və faciəli həyatından bəhs edir. Əsərdə yəhudilərin gündəlik qayğıları, onlara qarşı münasibət, işdən azad edilmələri, hüquqlarının pozulması, sənədlərinin əllərindən alıb ölkədən çıxarılması kimi tarixi hadisələr bədi şəkildə təsvir edilmişdir. Böyük bir mühacir ordusu ölkəni tərk etmiş olur. Tezliklə emiqrant dalğası bütün Avropanı bürümüş olur. İnsanlar bir ölkədən digər bir ölkəyə qeyri qanuni yollarla, saxta sənədlərlə qaçmağa məcburdurlar. Romanda müəllif bütün bu ağılasığmaz hadisələr fonunda həmin dövrün insanlarının ağır talelərinə baxmayaraq həyatı sevmək əzmində olduqlarını göstərmişdir. Yazıçı Fransaya və oradan da ABŞ-yə səyahət edərkən romanı nəşr elətdirir. Alman dilində ilk nəşr 1941-ci ilin sentyabrında işıq üzü görür. 1941-ci ildə roman əsasında rejisor Con Kromvel tərəfindən "So Ends Our Night" adlı film çəkilmişdir. Filmdə Yozef Ştayn rolunda Fredrix Marx çəkilmişdir. 1953-cü ildə nəhayət roman Almaniyada işıq üzü görür.

Məzmunu

Nasistlərin hakimiyyətə gəlməsindən sonra pərən-pərənə düşən yəhudi əhalisi xilasını ölkəni qeyri qanuni yollarla tək etməkdə görür. Bu hadisələr fonunda yəhudi ətriyatçısının oğlu mühacirət etmiş, iyirmi bir yaşlı Lüdviq Kern Vyanada Yozef Ştayner ilə tanış olur. Kern Lüdviqnin atas yəhudi, anası isə macardır. O, Drezdendə dünyaya gəlmişdir. Vətəndaşlığı əlindən alınana qədər tibb fakültəsinin I kurs tələbəsi olmuşdur. Onun atasının kiçik ətriyyat laboratoriyası və dükanı vardır. Onların dolanışıqları pis keçmirdi. Nasislər hakimiyyətə gəldikdən sonra dəyişən siyasi mühit onları get-gedə fəlakətə sürüyür. Eyni küçədə olan rəqib ətriyyat dükan sahibləri Kern ailəsinə alverləri yaxşı getdiyi üçün qibtə və paxıllıq edirlər. Onların guya rejim əleyhinə olduqlarını hökumətə şikayət edirlər. Buna görə Lüdviqin atasını və onu vətəndaşlıqdan məhrum edirlər. Dükanı isə məcburi olaraq dəyər dəyməzinə satmalı olurlar. O vaxtdan ailə Praqa, Budapeşt və Vyana arasında qaçaqaçda olur. Anası macar olduğundan Budapeştdə qalmaq izini əldə edir və onlar bir müddət anasının qohumlarıgildə sığınacaq tapırlar. Burada da uzun müddət qala bilməyən ata və oğul Vyana ya gəlirlər. Vyananı tərk etmək məcburiyyətində qalaraq onların yolları ayrı düşür.

Yozef Ştayn I dünya müharibəsində iştirak etmiş, odun alovun içindən keçmiş, həyatda çox şey görmüş bir almandır. Lakin o da Kern Lüdviq kimi qaçaqaçdadır. Buna səbəb onun nasis rejiminə qarşı olan siyası baxışlarıdır. O, Mari adlı bir qadınla evlidir və siyası baxışlarının "qurbanı" olan Yozef öz ailəsindən və vətənindən didərgindir. Arvadını rejimdən qorumaq məqsədilə ondan boşanmağı təkid edir. Vyanaya gələrək ölmüş bir avstriyalı şəxsin adına olan saxta pasport əldə edir. Bu pasport ona bir il Avstriyada qalıb işləmə imkanı verir.

" … Buna görə də dünya irəliyə yavaş-yavaş, geriyə isə sürətlə gedir." Orijinal mətn  (alm.)   “” — Yaxınını sev, Yozef Ştayner

Kern Praqada təsadüfən ətriyyat dükanının yanından keçərkən, onların laboratoriyasının məhsulu olan ətriyyatları görüb, içəriyə daxil olub maraqlanır. Bu ətriyyatlar onu çoxdan belə məlumatı olmadığı atasının izinə salır. Ətriyyat dükanının sahibi ona bir yaşlı adamın müraciət etdiyini və həmin ətriyyatların reseptinə malik olduğunu və satmaq istədiyini ona söylədiyini Kernə deyir. Dükanda ona verilən yaşlı adamın qaldığı ünvana yola düşməyi qərara alan Kern bu ətriyyatlardan bir neçəsini 35% güzəştlə götürərək qapı-qapı düşərək onları satıb dolanışıq üçün qəpik-quruş qazanır.

Praqada sonuncu dəfə atasını görən Kern mühacir Rut Holland ilə tanış olur. Kern Ruta aşiq olur. Rut Holland da Almaniyadan mənşəyinə görə mühacirət edənlərdən biridir. Kern kimi o da tələbə olmuşdur. Bir müddət sonra Rut Vyanaya rəfiqəsinin yanına getməyi və orada universitetdə təhsilini davam etdirməyi qərara alır. Sevgililər Çexiyada bir-birindən ayrılsalar da Vyanada təzədən görüşürlər. Kern Ştaynerin köməyi ilə Vyanada bir sirkdə piyanoda çalmağı bacardığına görə köməkçi artist qismində işə düzəlir. Tamaşalarəın birində təsadüfən Rutla rastlaşır. Bir gün universitet qarşısında Rutu qarşılamağa gələn Kern antisemit poqromlarının şahidi olur. Polis gözü qarşısında baş verən bu ixtişaşlara müdaxilə etməyə tələsmir. Kern çətinliklə də olsa Rutun universitet binasından çıxartmağa nail olur. Lakin poqromçular Rutu yaxalayırlar. Bu zaman Kern əlbəyaxa nəticəsində onu qurtara bilsə də özü ixtişaşların iştirakçısı qismində həbs edilir. Ştaynerin köməyi ilə həbsdən çıxan Kern Avstriyadan çıxarılır.

Təslim edən şəxs (sərhədçi) Kerni gətirir. "Bir qədər burada əyləşin", sərhədçilərdən biri dedi. "Hələ tezdir." "Bilirəm", Kern təsdiqləyərək. "Belə ki, demək siz bilirsiniz?" "Əlbəttə. Sərhədlər ki, bizim vətənimizdir." Orijinal mətn  (alm.)   Der Begleitmann lieferte Kern ab. „Setzen Sie sich derweil herein“, sagte einer der Beamten. „Es ist noch zu früh.“ „Ich weiß“, erwiderte Kern. „So, Sie wissen das schon?“ „Natürlich. Die Grenzen sind ja unsere Heimat.“

Çexiya sərhəddini keçdikdən sonra təzədən Ştaynerin köməyi ilə Vyanaya dönən Kern buradan Rutla birlikdə İsveçrəyə qaçırlar.

" Qəribədir, Almaniyadan atam yəhudi olduğu üçün qovuldum, burada isə anam xristiyan olduğu üçün yardım etmirlər. " Orijinal mətn  (alm.)   “” — Yaxınını sev, Kern Lüdviq

"Sədəqəçı/Xeyriyyəçi — çətin sağılan və çox az süd verən bir inəkdir" Orijinal mətn  (alm.)   “” — Yaxınını sev

Buradada rahatlıq tapa bilmirlər. Yolda Rut ağır xəstələnir və yəhudi doktor Behrin köməyi ilə ağciyər iltihabından müalicə almaq üçün xəstəxanaya qəbul olunur. Kern isə həbs olunur. Həbsdən sonra o, Bazeldən Fransa sərhəddini keçə bilir. Lakin təzədəd İsveçrəyə qayıtmalı olur. Burada Kern xəstəxanadan çıxdıqdan sonra Rutla görüşür və onlar Fransaya getməyi planlaşdırırlar.

Parisə gələrək bir qədər rahatlıq tapırlar. Sonradan Parisə gələn Ştayn Kernə ümumdünya sərgisinin pavilyonunun tikintisində çlışmaq üçün işə düzəlməsinə yardım edir. Ştayner saxta Avstriya pasportu ilə ölüm ayağındakı arvadı ilə vidalaşmaq üçün Almaniyaya qayıdır. Xəstəxanada onun izinə düşmüş gestapoçulardan qaçarkən Ştayner özünü pəncərədən atır.

Sitatlar

• "Hələ yeyib-içmədiyin şəhər adama yad gəlir"
• "Keçmiş həyatdan özünlə heç nə götürmə Heç nə! Geriyə də baxma — bundan ancaq yorulursan və əldən düşürsən"
• "Bəzən qəm yeganə xoşbəxtlikdir"
• "İncəsənət tarixi — onu yaradanların istirablarının tarixidir"
• "Qədimdə bizim əcdadlarımız şimşəkdən və ildrımdan, pələng və zəlzələlərdən qorxurdular; orta əsrlərdə isə yaraqlı döyüşçülərdən, yoluxucu xəstəliklərdən və tanrıdan, biz isə çap kağızından — istər pul istərsə də pasport olsun"
• "Günahkar hücum edən deyil, ona məruz qalandır! O, yalnız o — bütün bədbəxliklərin səbəbkarı. Dəbdə olan psixologiya belədir"
• "Satqın olun! Bu əsil müasirlikdir!"
• "Gözləmək ümüdsüzlüyə qədər olan sonuncu maneədir" / "Gözləmək ümidsüzlüyün önündə sonuncu sipərdir"
• "Uzun müddət ağrayan yara daha ağratmır"

Mənbələr

• Hans Wagener Understanding Erich Maria Remarque Univ. of South Carolina Press Columbia, SC Jahr 1991 ISBN 978-0-87249-740-5 53–59 [1]

Xarici keçidlər

• Yaxınını sev audio  (alm.)
• Yaxınını sev audio  (rus.)