Zinnur Uraksin

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Zinnur Uraksin
Doğum tarixi 5 noyabr 1935(1935-11-05)[1]
Vəfat tarixi 3 mart 2007(2007-03-03) (72 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Ufa müsəlman qəbiristanlığı[d]
Təhsili
Fəaliyyəti alim
Elmi dərəcəsi

Zinnur Uraksin (başq. Ураҡсин Зиннур Ғәзиз улы; 5 noyabr 1935[1]3 mart 2007, Ufa, Başqurdıstan, Rusiya) — Sovet və rus dilçi-türkoloq, yazıçı, ictimai xadim. Başqırdıstan Respublikası Elmlər Akademiyasının akademiki (1991), filologiya elmləri doktoru (1976), professor (1983).

1956-cı ildən Fedorovski rayonunun Saitovskaya kəndində ibtidai məktəbində, 1957-ci ildən Orenburq vilayətinin Allaberdin 7 illik məktəbində dərs demişdir. 1958-1959-cu illərdə Zarya Kommunizma qəzetinin (Orenburq vilayətinin Tyulqan kəndində) şöbə müdiri idi. 1963-cü ildə Başqırd Dövlət Universitetini bitirdikdən sonra Rusiya Elmlər Akademiyasının Ufa Elmi Mərkəzinin Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda işləyir. 1968-ci ilin iyulundan baş elmi işçi, dekabrdan sektor müdiri, 1977-ci ildən direktor müavini, 1988-ci ildən direktor, 2002-ci ildən şöbə müdiri, 2005-ci ildən baş elmi işçi işləyir. 1966-cı ildə Talmas Qaripovun rəhbərliyi altında "Müasir başqırd ədəbi dilində frazeoloji sinonimlər" namizədlik dissertasiyasını, 1975-ci ildə "Başqırd dilinin frazeologiyası" adlı doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.

Eyni zamanda 1992-ci ildən Humanitar Elmlər Bölməsinin akademik-katibi, 1996-2005-ci illərdə Başqırdıstan Respublikası Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti olur.

1993-1998-ci illərdə Elmi Redaksiya Şurasının sədri və Başqırd Ensiklopediyasının baş redaktoru, 1994-2004-cü illərdə Başqırdıstan Respublikası Prezident Şurasının üzvü, 1995-2002-ci illərdə Başqırdların Ümumdünya Qurultayının (Konqresinin) İcraiyyə Komitəsinin sədr müavini[2].

3 mart 2007-ci ildə dünyasını dəyişmişdir. Ufa şəhərindəki müsəlman qəbiristanlığında dəfn edilmişdir[3][4].

Elmi fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tədqiqatı başqırd dilinin leksikoqrafiyası, leksikologiyası, sosiolinqvistikası, terminologiyası, frazeologiyasına həsr edilmişdir. Müxtəlif növ lüğətlərin tərtibi üçün elmi prinsiplər hazırlamış, rus-başqırd frazeoloji lüğəti (1989), sinonimlər lüğəti (2000), başqırd dilinin frazeoloji lüğəti (2006) və s. tərtib etmişdir. Başqırd dilinin izahlı lüğətinin tərtibçilərindən və redaktorlarından biri, başqırd-rus (1996) və rus-başqırd (2 cilddə, 2005) lüğətlərinin tərtibçilərindən və icraçı redaktorundan biridir.

300-dən çox elmi əsərin müəllifidir.

Ədəbi fəaliyyət

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlk hekayələr kitabı "Mənşələr" 1976-cı ildə nəşr olunmuşdur. "Qarğa" (2003; başqırd dilində), "Karvansaray" (2008; başqırd dilində) romanları başqırd xalqının kanton sistem dövründəki həyatını təsvir edir. "Yaraları necə müalicə etmək olar?" Dramının müəllifidir (2001; Başqırd dilində)."Yovşanın acısı", "Mübarizə" (hər ikisi - 2002; Başqırd dilində) və s. roman və hekayələr toplusu yazmışdır.