Çin–Türkmənistan münasibətləri
| Çin–Türkmənistan münasibətləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Çin–Türkmənistan münasibətləri — Çin Xalq Respublikası və Türkmənistan arasındakı iki tərəfli diplomatik münasibətlər. Türkmənistan və Çin Xalq Respublikası arasında ilk diplomatik əlaqələr 6 yanvar 1992-ci ildə qurulmuşdur[1]. 2013-cü ili sentyabrında iki ölkə arasında əlaqələr strateji əməkdaşlıq səviyyəsinə qalxdığı bəyan edilmişdir. 2014-cü ilin mayında Çin və Türkmənistan dostluq və əməkdaşlıq sahəsində müqavilə imzalamışlar[2].
Türkmənistan səfirliyi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Türkmənistanın Çin Xaıq Respublikasında səfirliyi (Pekin) Türkmənistan Respublikası Prezidentinin əmrinə əsasən 6 sentyabr 1993-cü ildə açılmışdır.
17 sentyabr 2013-cü ildən Türkmənistanın Çin Xalq Respublikasındakı Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri Çinar Rüstəmovdur.
Səfirlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Amangəldi Rəhmanov (28.03.1995 — 09.03.2001)
Boris Şixmuradov (11.03.2001 — 30.10.2001)
Qurbanməhəmməd Qasımov (30.10.2001 — 20.03.2008)
Murad Nəzərov (05.01.2009 — 17.12.2010)
Qurbannəzər Nəzərov (22.02.2011 — 17.09.2013)
Çinar Rüstəmov (17.09.2013 — h.h.)
Çin səfirliyi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Səfirlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Lu Quyçen (sentyabr 2003—sentyabr 2008)[3][4]
U Xunbin (sentyabr 2008—mart 2011)[5][6];
Syo Sinxua (may 2011—avqust 2016)[7];
Sun Beydun (oktyabr 2016)[7];
İqtisadi əməkdaşlıq
[redaktə | mənbəni redaktə et]türkmənistan ümçün Çin ən böyük iqtisadi tərəfdaşdır[8]. В 2017 году объём товарооборота между странами достиг 10 миллиардов долларов (в 1992 году он составлял 4,4 миллиона долларов)[1][9]. Türkmənistandan Çinə idxal edilən əsas məhsul təbii qazdır. 2017-ci il məlumatına görə Türkmənistandan Çinə 30 mlrd m³ qaz ixrac edilmişdir[9]. 2009-cu ildən Çin Türkmənistan qazının ən böyük alıcısıdır[2].
Qaz əsasən Türkmənistan-Çin qaz kəməri vastəsi ilə çinə daşınır. Kəmərin uzunluğu 1833 kilometrdir. Qaz Türkmənistanın Qalkınış yatağından Özbəkistan və Qazaxıstandan keçməklə Çinə çatdırlacaqdır[2].
Çin Türkmənistanla enerji daşıyıcılarının diversikasiyası siyasətini yeridir. Bu isə nəyin ki, iqtisadi həm də siyasi cəhətdən ölkələrin Rusiyadan asıllığını azaldır[10]. Bununla yanaşı Çin Türkmənistanın yeritdiyi neytrallıq siyasətini dəstəkləyir[11].
Nəqliyyat və loqistika
[redaktə | mənbəni redaktə et]Türkmənistan Çin üçün Yeni İpək yolunun gerçəkləşdirilməsində əsas fiqurlardan hesab edilir. Artıq Çin-Qazaxıstan-Türkmənistan-İran dəmir yolu fəaliyyət göstərir. Bu Çin mallarının İrana daşınmasında yarıbayarıya azaltmışdır[9].
Hər gün Aşqabaddan Çinin Urumçi və Prkin şəhərlərinə uçuşlar həyata keçirilir.
Təhsil
[redaktə | mənbəni redaktə et]2.000-dən artıq türkmən Çinin ali məktəblərində təhsil alır[1]. Onlar əsdasən Çinin Tibb Universitetlərinə üz tuturlar. Universitet müəllimləri arasında təcrübə mübadiləsi də həyata keçirilir[12][13].
Türkmənistan məktəb və universitetlərində çin dili tədris edilir[1].
Terrorizmə qarşı mübarizə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çin Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonunda beynəlxalq teror təşkilatçılarının və separatçı fəaliyyətlər ilə mübarizədə Türkmənistanın köməyinə inanır. İki ölkənin əməkdaşlığı bu hərəkatın Mərkəzi Asiyada tərəfdarları ilə mübarizəyə yönəldilə bilərК[11].
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 Ирина Имамкулиева. "Чрезвычайный и Полномочный Посол КНР Сунь Вэйдун: Китай высоко оценивает достижения Туркменистана за годы независимого развития". Информационный портал "Золотой век" (rus). 2017-01-06. 2018-02-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-11.
- ↑ 1 2 3 "Туркменистан и Китай сообща возрождают Великий Шелковый путь". Информационное агентство "Национальные интересы". 2017-04-03. 2018-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-12.
- ↑ "Нового китайского посла в Ашхабаде вдохновила «Рухнама»". Интернет-газета Turkmenistan.Ru (rus). 2003-09-27. 2018-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-13.
- ↑ "Посол Китая Лу Гуйчен награжден медалью Туркменистана «За любовь к Отечеству»". Интернет-газета "Turkmenistan". 2008-09-05. 2018-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-13.
- ↑ "Послы Китая и Южной Кореи завершают свою миссию в Туркменистане". "ТУРКМЕНинформ". 2011-03-11. 2018-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-13.
- ↑ "В Туркменистане аккредитован новый посол Китая". "ТУРКМЕНинформ". 2011-05-04. 2018-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-13.
- ↑ 1 2 "Новый посол КНР приступает к работе в Ашхабаде". "ТУРКМЕНинформ". 2016-10-25. 2018-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-12.
- ↑ Огульгозель Реджепова. "Туркменистан - Китай: стратегическое партнерство в развитии". Информационный портал "Золотой век" (rus). 2014-05-12. 2018-02-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-11.
- ↑ 1 2 3 "Туркменистан и Китай довели объём товарооборота до 10 миллиардов долларов". "СНГ СЕГОДНЯ". 2018-02-10. 2018-02-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-11.
- ↑ "Туркменистан видит в Китае стабильного партнера". Информационный портал Туркменистана "Turkmenportal" (rus). 2013-10-25. 2018-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-12.
- ↑ 1 2 "Китай и Туркменистан - партнеры становятся союзниками". Информационный портал "STAN RADAR". 2013-09-10. 2018-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-12.
- ↑ "Ректор Пекинского университета китайской традиционной медицины выразил признательность Президенту Туркменистана". Информационный портал Туркменистана "TURKMENPORTAL" (rus). 2016-10-14. 2018-02-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-19.
- ↑ "Туркменская молодежь будет постигать азы традиционной медицины в вузе Китая". Сетевое издание "СНГ СЕГОДНЯ". 2017-07-20. 2018-02-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-19.