Gürcistan Vilayeti
Osmanlının Gürcüstan vilayəti — Osmanlı dövlətinin XVI əsrdə gürcülərdən ələ keçirdiyi torpaqlara erkən dövrdə etdiyi təhrirlərdə verdiyi addır. 1574 və 1595-ci illər tarixli iki təhrir dəftəri Gürcüstan vilayətinin müfəssəl dəftəri anlamında "Dəftər-i Müfəssəl-i Vilayət-i Gürcistan" adını daşımaqdadır.[1] Daha sonralar Gürcüstan vilayəti yerinə Çıldır əyaləti adından istifadə edilmişdir.
Haqqında[redaktə | mənbəni redaktə et]
Osmanlı dövlətinin gürcülərdən ələ keçirdiyi torpaqlar erkən orta əsrlərdə geniş mənası ilə Məshəti adını daşıyırdı. Bu torpaqların bu gün Türkiyə sərhədləri içində qalan qismi Tao-Klarceti olaraq adlandırılmaqdadır. tarixi Gürcüstanın cənub-qərb kəsimini formalaşdıran bu bölgə erkən orta əsrlərdə Gürcüstan krallığı sərhədləri daxilində qalırdı. 1071-ci ildə Malazgird döyüşündə Bizansı məğlub edən Səlcuqlular Kveli qalası döyüşündə gürcü kralı II Georgini də ağır məğlubiyyətə uğradıb Məshəti bölgəsini ələ keçirdilər. 1121-ci ildə Didqori döyüşü ilə bölgədən Səlcuqlular geri çəkilincə Məshəti bölgəsi yenidən gürcülərin hakimiyyəti altına düşdü. Bu bölgəyə daha sonra birləşmiş gürcü krallığının dağılmağa başlamasından sonra müstəqil dövlətə çevrilən Samtshe-Saatabaqo (1268-1625) hakim oldu. Osmanlılar XVI əsrdə Samtshe-Saatabaqo torpaqlarını mərhələli formada ələ keçirdilər vu bu torpaqların təhriririni (qeydiyyata alınmasını) Gürcüstan vilayəti adı altında gərçəkləşdirdilər.[2]
Gürcüstan vilayəti adı altında 1574-cü ildə reallaşdırılan ilk təhrir Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adını daşımaqdadır. Bu təhrir dəftəri 2017-ci ildə 1574 Yılı Gürcistan Vilayeti Büyük Defteri adı ilə türkoloq Nodar Şengeliya tərəfindən osmanlıca və gürcücə nəşr edilmişdir.[3][4] Gürcüstan vilayətinin ikinci təhriri isə təxminən 20 il sonra - 1595-ci ildə həyata keçirildi. Bu müfəssəl dəftər daha erkən tarixdə - 1941-1958-ci illər arasında türkoloq Sergi Cikia tərəfindən üç cild olaraq nəşr edildi. 1595-ci il tarixli dəftərə görə, Gürcüstan vilayəti Ahısqa (gürcücə: Ahaltsihe), Axalkələk (gürcücə:Ahalkalaki), Çıldır (gürcücə: Çrdili), Posho (gürcücə:Potshovi), Bedre (gürcücə:Petre), Penek (gürcücə:Panaki) və Ərdahan-i Büzürg (gürcücə:Didi Artaani) olmaqla, 8 livadan ibarət idi. Livalar isə nahiyyələrə və kəndlərə bölünürdü.[1]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Sergi Cikia. "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce)". 1947–1958. 2022-04-27 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Buba Kudava ve Goça Saitidze. Tao-Klarceti: Tarih ve Kültür Araştırmaları. Tiflis. səh. 177-183. ISBN 9789941963629.
- ↑ Nodar Şengelia. "1574 Yılı Gürcistan Vilayeti Büyük Defteri (1574 წლის გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი)". 2017. 2023-07-07 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Gürcistan'da Osmanlı Mufassal Defteri Yayımlandı". tiflis.yee.org.tr. 2020-11-21 tarixində arxivləşdirilib.