Nəqi İsənbət

Nəqi Zakirov
tatar. Нәкый Закиров
Doğum adı	Нәкый Сираҗи улы Закиров
Təxəllüsü	Nəqi İsənbət
Doğum tarixi	29 dekabr 1899(1899-12-29)
Doğum yeri	Maloyaz[d], Zlatoust qəzası[d], Ufa quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	12 sentyabr 1992(1992-09-12) (92 yaşında)
Vəfat yeri	Kazan, Tatarıstan, Rusiya
Dəfn yeri	Kazandakı tatar qəbiristanlığı[d]
Milliyyəti	Tatar
Həyat yoldaşları	Gülsüm (ev. 1900) Nəsibə (ev. 1967)
Uşaqları	Arlat (y. 1926–1995) Prazat (y. 1927–2001) Özbək (d. 1933) Ulduz (d. 1936)
Təhsili	Məhəmmədiyyə
İxtisası	Filologiya, dilşünaslıq
Fəaliyyəti	Yazıçı, şair, dramaturq, romançı
Fəaliyyət illəri	1914–1992
Əsərlərinin dili	tatar dili
Janrlar	Pyes, şeir, hekayə
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Nəqi Zakirov (tam adı: Nəqi Sirazetdin oğlu Zakirov, tatar. Нәкый Сираҗетдин улы Закиров, rus. Наки Сиразиевич Закиров; təxəllüsü: Nəqi İsənbət, tatar. Nəqi İsənbət/Нәкый Исәнбәт, rus. Наки́ Исанбе́т; 29 dekabr 1899, Maloyaz^[d], Zlatoust qəzası^[d], Ufa quberniyası, Rusiya imperiyası – 12 sentyabr 1992, Kazan, Tatarıstan, Rusiya) — Tatarıstan yazıçısı, şairi, dramaturqu, romançısı, alimi, filoloqu, dilşünası, folklorçusu, tatar dilindəki lüğətlərin kompilyatoru.

Həyatı

Nəqi Sirazetdin oğlu Zakirov 29 dekabr 1899-cu ildə indiki Rusiyanın Başqırdıstan Respublikasının Salavat rayonunun Malayaz kəndində bir molla ailəsində anadan olmuşdur. O, ibtidai təhsili yerli mədrəsələrdən birində almış, daha sonra isə Ufa şəhərindəki «Həsəniyyə» mədrəsədində təhsil almağa başlamışdır.

15 yaşında ikən Kazan şəhərindəki «Məhəmmədiyyə» mədrəsədində təhsil almağa başlamışdır. Bu dövrdə o, jurnallarda əsərlərini nəşr etməyə başlamışdır. Eyni zamanda dilşünaslığa maraq göstərən Nəqi İsənbət Tatarıstan folkloru ilə də maraqlanmağa başlamışdı.

Onun şeirləri Tatarıstan xalqı arasında mahnılara çevrilmişdir. Məsələn, «Urakçı kız» («Уракчы кыз»), «Bormalı su» («Бормалы су»), «Qarmon» («Гармонь»), «Sin sazınnı uynadın» («Син сазыңны уйнадың»). Müəllifi olduğu pyeslər Tatarıstan teatrında öz yerini tapmışdır. Məsələn, «Xoca Nəsrəddin» («Ходжа Насретдин»), «Zifa» («Зифа»), «Portfel» («Портфель»), «Musa Calil» («Муса Джалиль»), «Xicrat» («Хиджрат») və sair. Onun uşaqlar üçün yazdığı əsərləri də olduqca populyardır. Məsələn, «Mıraubay batır» («Мыраубай батыр»).

Onun Tatarıstan mədəniyyətinə verdiyi başqa bir töhfəsi tatar dilindəki atalar sözlərini toplayaraq nəşr etməsidir.

Nəqi İsənbət tatar dastanlarını (məsələn, «İdegey») kitaba köçürərək çap etdirmişdir. Bunlardan ilki 1940-cı ildə nəşr edilmişdir. İsənbət digər dastanları da kitaba köçürərək çap etdirmək istəyirdi, ancaq Böyük Vətən müharibəsi və müharibədən sonra gələn senzuralar buna imkan yaratmamışdı. Bu materiallar yalnız 1980-ci illərin axırlarında nəşr edilmişdir.

Nəqi Sirazetdin oğlu Zakirov 12 sentyabr 1992-ci ildə Rusiya Federasiyanına daxil olan Tatarıstan Respublikasının paytaxtı Kazan şəhərində 92 yaşında vəfat etmişdir. Onun meyiti Kazan şəhərindəki tatar qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.

İrsi

Kazan şəhərində onun adını daşıyan bir küçə var.

Mükafat və təltiflər

• Lenin ordeni (14 iyun 1957)
• "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (16 yanvar 1970)
• Xalqlar Dostluğu ordeni (29 dekabr 1979)
• Tatarıstan MSSR əməkdar incəsənət xadimi (1957)
• RSFSR əməkdar incəsənət xadimi (26 dekabr 1959)
• Abdulla Tuqay adına Tatarıstan MSSR Dövlət Mükafatı (1968)
• Tatarıstan MSSR Xalq Yazıçısı (1986)

Mənbə

• Xanzəfərov, Nazim. Нәкый Исәнбәт драматургиясе. 11нче биттә (tatar). Kazan: Tatarıstan Kitab Nəşriyyatı. 1982.
• Мәшһүр татар галимнәре (tatar). Kazan: Tatarıstan Kitab Nəşriyyatı. 2011.