Tuapsinski rayonu

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tuapsinski rayonu
Bayraq[d] Gerb
Bayraq[d] Gerb

44°17′ şm. e. 39°02′ ş. u.

Ölkə
İnzibati mərkəz Tuapse[1]
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 26 yanvar 1920
Sahəsi
  • 2.399 km²
Əhalisi
Əhalisi
  • 129.712 nəf. (1 yanvar 2018)[3]
Rəsmi sayt
Tuapsinski rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tuapsinski rayonu (rus. Туапсинский район) — Rusiya Federasiyası, Krasnodar vilayətinin tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Tuapse şəhəridir.

Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tuapsinski rayonu Krasnodar diyarının cənubunda yerləşir. Rusiyanın Qafqaz bölgəsinin Qara dəniz sahillərinin mərkəzi hissəsində, bir kurort bölgəsidir. Relyef təpəli və dağlıqdır, dağlar Qara dənizin sahil xətti boyunca uzanır.

Aşağıdakı inzibati vahidlərlə sərhədi vardır:şimal-qərbdə Qelencik kurort şəhəri, Severski rayonu və şimalda Qoryaçı Klyuç kurort şəhəri, şərqdə Abşeronski rayonu və cənubda Soçi kurort şəhəri. Qərbdə rayonun sərhədləri Qara dəniz ilə hüdudlanır.

Qara dəniz sahili boyunca şimaldan cənuba 95 km, qərbdən şərqə qədər 45 km məsafədə uzanır. Rayon ərazisinin sahəsi 2366 km²-dir. Rayonun bütün ərazisinin 87 %-i relikt meşələr tutur.

Şimal-qərbdən cənub-şərqə qədər rayondakı Baş Qafqaz silsiləsinin mütləq yüksəkliyi dəniz səviyyəsindən 700 m-dən 1634 m-ə qədər yüksəlir. Hidroqrafik şəbəkə Baş Qafqaz silsiləsinin cənub yamacından Qara dənizə axan çox sayda çay ilə təmsil olunur. Çayların yuxarı axınlarında çox sayda şəlalə və astana mövcuddur. Mineral bulaqları belə vardır. Rayondakı ən böyük göl Xıji gölüdür.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tuapsinski rayonu 26 yanvar 1920-ci ildə Kuban-Qara dəniz vilayətinin Qaradəniz dairəsinin tərkibində qurulur. Əvvəlcə rayon Tuapse şəhərini və 3 volostu əhatə edirdi: Velyaminovskaya, Dububskaya və Lazarevskaya. 1924-cü il iyunun 2-dən etibarən rayon Cənub-Şərq vilayətinə daxil olur. 1924-cü ilin sentyabrında mərkəzi Tuapse şəhərində yerləşən Şapsuqski milli rayonu bölgədən (əsasən Adigelərin (Şapsuqlar) məskunlaşdığı bölgə) ayrılır. 16 noyabr 1924-cü ildən rayon Şimali Qafqaz diyarının, 10 yanvar 1934-cü ildən Azov-Qara dəniz diyarının bir hissəsi olur. 21 may 1935 - 19 aprel 1940 tarixləri arasında Tuapsinski rayonu ləğv edilir və ərazisi Qelendçik (Defanovski, Djubqinski, Moldavanski, Tenqinski kənd sovetləri) və Şapsuqski (Makopsinski kənd məclisi) rayonları arasında bölünür. 22 avqust 1953-cü ildə ləğv edilmiş Armyanski rayonunun bir hissəsi Tuapsinski rayonunun bir hissəsi olur. 1 fevral 1963-cü ildə Tuapsinski kənd rayonu qurulur[4]. 11 fevral 1963-cü ildə ləğv edilmiş Qelendçik rayonunun əksər hissəsi rayonunun bir hissəsi olur. 30 dekabr 1964-cü ildə keçmiş Qelendçik rayonunun əraziləri Qelendçik şəhərinin inzibati tabeliyinə verilir. 1993-cü ildə kənd sovetliklərinin fəaliyyətinə xitam verilir, kənd idarələrinin əraziləri kənd dairələrinə çevrilir. 2005-ci ildə rayonda 9 bələdiyyə qurulur. 1 yanvar 2008-ci ildə Tuapse şəhəri və Tuapsinski rayonu bir bələdiyyə qurumundaa birləşdirilir.

Əhali[redaktə | mənbəni redaktə et]

Urbanizasiya

Şəhər şəraitində (Tuapse şəhəri, Cubqa və Novomixaylovski qəsəbələri) rayon əhalisinin 60,05% -i yaşayır.

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir[5]:

Milliyyət % Say
Ruslar 88 142 69,50 %
Ermənilər 17 334 13,67 %
Adıqlar (çərkəzlər) 4 183 3,30 %
ukraynalılar 2 540 2,00 %
Digərləri 4 283 3,38 %
milliyyətini bildirməyənlər 10 340 8,15 %
Ümumi 126 822 100,0 %
Cins tərkibi

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat[6]:

Yaş Kişilər,
nəf.		 Qadınlar,
yaş.		 Ümumi
say.		 ümumi əhaliyə
olan nisbət, %
0 — 14 yaş 10 181 9 464 19 645 15,49 %
15 — 59 yaş 38 384 42 588 80 972 63,85 %
60 yaşdan yuxarı 9 440 16 750 26 190 20,65 %
bildirməyənlər 9 6 15 0,01 %
ümumi 58 014 68 808 126 822 100,0 %

Kişilər — 58 014 nəf. (45,7 %). Qadınlar — 68 808 nəf. (54,3 %).

Əhalinin orta yaşı — 40,2 yaş. Kişilərin orta yaşı — 37,6 yaş. Qadınların orta yaşı — 42,5 yaş.

İnzibati-ərazi vahidləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tuapsinski rayonunda 3 şəhər 7 kənd inzibati vahidliyinə 58 yaşayış məntəqəsi daxildir.

İqtisadiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Coğrafi dağlıq əraziyə uyğun olaraq Tuapsinski rayonu ağac sənayesi və aqrosənaye kompleksləri inkişaf edir. Ağac sənayesi kompleksi meşə təsərrüfatı və ağac emalı müəssisələri ilə təmsil olunur. Sənayedə işləyənlərin sayı 1000 nəfərə yaxındır, onların təxminən yarısı meşə təsərrüfatlarında çalışır. Rayonun ağac sənayesi kompleksinin müəssisələri sənaye məhsulları, istehlak malları istehsal edir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 3 ОКТМО. 185/2016. Southern FD.
  2. ↑ 1 2 GEOnet Names Server. 2018.
  3. ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Rusiya Dövlət Federal Statistika Xidməti.
  4. ↑ "Указ Президиума ВС РСФСР от 01.02.1963". www.libussr.ru. 2018-05-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-25.
  5. ↑ "Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Краснодарского края" (PDF). 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2014-02-06.
  6. ↑ "Том 2. Возрастно-половой состав населения и состояние в браке" (PDF).[ölü keçid]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Tuapsinski_rayonu&oldid=6687038"