Z nəsli

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Qərb dünyasının sosial nəsilləri seriyasının bir hissəsi

Z nəsli və ya zumerlər[1][2][3] — millenniallar və ondan əvvəlki alfa nəslindən sonra gələn demoqrafik kohort. Tədqiqatçılar və populyar media 1990-cı illərin ortalarından sonlarına qədər olan dövrü başlanğıc doğum illəri, 2010-cu illərin əvvəllərini isə son doğum illəri kimi ifadə edir. Z nəslinin əksər üzvləri X nəslinin və ya daha kiçik beybi-bumerlərin uşaqlarıdır.[4][5]

Gənc yaşlarından internetə çıxış və portativ rəqəmsal texnologiya ilə böyüyən ilk sosial nəsil olan Z nəslinin üzvləri, hətta rəqəmsal savadlı olmasalar da, "rəqəmsal yerlilər" adlandırılmışdılar.[6][7][8][9] Bundan başqa, ekran vaxtının mənfi təsirləri daha çox gənc uşaqlarla müqayisədə yeniyetmələrdə özünü göstərir.[10] Əvvəlki nəsillərlə müqayisədə Z nəslinin üzvləri öz yaşlarında olan sələflərinə nisbətən daha yavaş yaşamağa meyllidirlər.[11][12] Yeniyetmələrdə hamiləlik nisbəti aşağıdır və alkoqol (lakin mütləq digər psixoaktiv dərmanlar deyil) daha az istehlak edilir.[13][14][15] Z nəslinin yeniyetmələri yaşlı nəsillərə nisbətən akademik performans və iş perspektivləri ilə daha çox maraqlanırlar[16][11] və narahatlıqlara baxmayaraq, 1960-cı illərdəki həmkarlarına nisbətən məmnuniyyəti gecikdirməkdə daha yaxşıdırlar.[17] Yeniyetmələr arasında sekstinq artmışdır və bunun nəticələri hələ də yaxşı başa düşülmür.[18] Bundan əlavə, gənc subkulturalar yoxa çıxmasa da, daha sakit olaraq qaldı.[19][20]

Qlobal miqyasda qızlar arasında cinsi yetkinliyin orta yaş həddinin XX əsrlə müqayisədə xeyli aşağı düşdüyünə dair sübutlar var ki, bu da onların rifahı və gələcəyinə təsir göstərir.[21][22][23][24][25] Bundan əlavə, Z nəslində yeniyetmələr və gənclər arasında allergiyanın yayılması ümumi əhalidən daha çoxdur.[26][27] Psixi sağlamlıq vəziyyətləri haqqında daha çox məlumatlılıq və diaqnozlar var,[16][15][28][29] yuxu çatışmazlığı daha tez-tez bildirilir.[7][30][31] Bir çox ölkələrdə Z nəsli gənclərinə yaşlı nəsillərə nisbətən əqli qüsurlar və psixiatrik pozğunluqlar diaqnozu qoyulma ehtimalı daha yüksəkdir.[32][33]

Bütün dünyada Z nəslinin üzvləri elektron cihazlara daha çox vaxt sərf edirlər və kitab oxumağa əvvəlki nəsildən daha az vaxt sərf edirlər.[34][35][36] Bu, onların diqqət intervalına,[37][38] lüğətinə,[39][40] akademik performansına[41] və gələcək iqtisadi töhfələrinə[34] təsir göstərir. Asiyada 2000-ci və 2010-cu illərdə müəllimlər adətən ən yaxşı tələbələri axtarırdılar və onları qidalandırırdılar. Qərbi Avropa və ABŞ-də zəif performans göstərənlərə diqqət yetirilirdi.[42] Bundan əlavə, Şərqi Asiya və Sinqapur tələbələri 2010-cu illərdə beynəlxalq standartlaşdırılmış testlərdə ardıcıl olaraq birinci yerləri qazanmışdılar.[43][44][45][46]

Etimologiya və nomenklatura[redaktə | mənbəni redaktə et]

Z nəsli adı Y nəslindən (millenniallar) əlifba sırasını davam etdirərək X nəslindən sonra ikinci nəsil olduğuna işarədir.[47][48]

Nəsil üçün digər təklif olunan adlara i-Nəsli,[49] Vətən nəsli,[50] Net nəsli,[49] Rəqəmsal yerlilər,[49] Yeni rəqəmsal yerlilər,[51] Pluralist nəsil,[49] İnternet nəsli,[52] Yüzilliklilər[53] və Postmillenniallar[54] daxildir.

Reper "MC Lars" mahnı adı kimi hələ 2005-ci ildə "i-Nəsli" terminindən istifadə etmişdir.[55] Psixologiya professoru və yazıçı Jan Tvenge də bu termindən istifadə etmişdir. O, bu termini 2006-cı ildə yazdığı millenniallar haqqında kitabının adı kimi nəzərdə tutmuş, lakin naşirinin təkidi ilə adı "Mən nəsli" olaraq dəyişdirmişdir. Tvenge daha sonra bu termini 2017-ci ildə nəşr olunan "iGen" kitabı üçün istifadə etmişdir. Başqaları da bu adı ortaya atdıqlarını iddia edirlər.[49]

Müəllif Nil Hau Vilyam Hau ilə birlikdə Ştraus–Hau nəsil nəzəriyyəsinin davamı olaraq 2014-cü ildə "Vətən nəsli" terminini işlətmişdir. Vətən termini 11 sentyabr hücumlarından sonra Vətən Təhlükəsizliyi Departamenti kimi qoruyucu nəzarət dövlət tədbirlərinin tətbiqindən sonra uşaqlıq dövrünə qədəm qoyan ilk nəsil olmaq deməkdir.[50]

"Pew Research Center" 2019-cu ildə "Google Trends"də bu qrup üçün müxtəlif adları araşdırmış və müəyyən etmişdir ki, ABŞ-də Z nəsli termini çox populyardır və o vaxtdan etibarən tədqiqatlarında onu "Gen Z" adlandırır.[56] "Merriam-Webster" və "Oxford" lüğətlərinin hər ikisində Z nəsli üçün rəsmi qeydlər var.[57]

Yaponiyada kohort yeni rəqəmsal yerlilər kimi təsvir edilir. Bu, rəqəmsal yerlilər kimi təsvir edilən əvvəlki kohortdan bir addım kənardadır. Rəqəmsal yerlilər əsasən mətn və ya səslə ünsiyyət qururlar, yeni rəqəmsal yerlilər isə video, videotelefoniya və filmlərdən istifadə edirlər. Bu, yeni rəqəmsal əhali arasında kompüterdən mobil telefona və mətndən videoya keçidi vurğulayır.[51]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Words We're Watching: 'Zoomer'". Merriam-Webster. October 2021. February 11, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 25, 2021.
  2. ↑ "zoomer". Dictionary.com. January 16, 2020. January 26, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 14, 2020.
  3. ↑ "Definition of ZOOMER". www.merriam-webster.com (ingilis). April 28, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 28, 2023.
  4. ↑ "Who Are the Parents of Gen Z?". Signal Vine. August 26, 2021. April 7, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 10, 2022.
  5. ↑ Kingl, Adam. "Gen Y vs. Gen Z: Understanding Similarities, Differences and Leadership Challenges". www.audacy.com. November 17, 2022. May 19, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 19, 2023.
  6. ↑ Turner, Anthony. "Generation Z: Technology And Social Interest". Journal of Individual Psychology. 71 (2). 2015: 103–113. doi:10.1353/jip.2015.0021. 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-21.
  7. ↑ 1 2 Twenge, Jean. "Teens are sleeping less – but there's a surprisingly easy fix". The Conversation. October 19, 2017. November 12, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 11, 2020.
  8. ↑ Strauss, Valerie. "Today's kids might be digital natives — but a new study shows they aren't close to being computer literate". Education. The Washington Post. November 16, 2019. November 17, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 21, 2019.
  9. ↑ Demopoulos, Alaina. "'Scanners are complicated': why Gen Z faces workplace 'tech shame'". The Guardian. February 28, 2023. May 13, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 13, 2023.
  10. ↑ Adelantado-Renau, Mireia; Moliner-Urdiales, Diego; Cavero-Redondo, Iván; Beltran-Valls, Maria Reyes; Martínez-Vizcaíno, Vicente; Álvarez-Bueno, Celia. "Association Between Screen Media Use and Academic Performance Among Children and Adolescents: A Systematic Review and Meta-analysis". JAMA Pediatrics. American Medical Association. 173 (11). September 23, 2019: 1058–1067. doi:10.1001/jamapediatrics.2019.3176. hdl:10234/186798. PMC 6764013. PMID 31545344.
  11. ↑ 1 2 "Teenagers are better behaved and less hedonistic nowadays". International. The Economist. January 10, 2018. September 19, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 29, 2020.
  12. ↑ Twenge, Jean. "Why today's teens aren't in any hurry to grow up". The Conversation. September 19, 2017. November 15, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 13, 2020.
  13. ↑ Schepis, Ty. "College-age kids and teens are drinking less alcohol – marijuana is a different story". The Conversation. November 19, 2020. November 21, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 21, 2020.
  14. ↑ Hymas, Charles. "Generation Z swap drink for drugs as class A use by 16-24-year-olds rises by half in seven years". The Telegraph. December 9, 2020. December 10, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 19, 2020.
  15. ↑ 1 2 Chandler-Wilde, Helen. "The future of Gen Z's mental health: How to fix the 'unhappiest generation ever'". The Telegraph (ingilis). August 6, 2020. ISSN 0307-1235. January 10, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 8, 2020.
  16. ↑ 1 2 "Generation Z is stressed, depressed and exam-obsessed". The Economist. February 27, 2019. ISSN 0013-0613. March 28, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 28, 2019.
  17. ↑ Protzko, John. "Kids These Days! Increasing delay of gratification ability over the past 50 years in children". Intelligence. 80 (101451). May–June 2020. doi:10.1016/j.intell.2020.101451. February 3, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 26, 2020.
  18. ↑ Del Rey, Rosario; Ojeda, Mónica; Casas, José A.; Mora-Merchán, Joaquín A.; Elipe, Paz. Rey, Lourdes (redaktor ). "Sexting Among Adolescents: The Emotional Impact and Influence of the Need for Popularity". Educational Psychology. Frontiers in Psychology. 10 (1828). August 21, 2019: 1828. doi:10.3389/fpsyg.2019.01828. PMC 6712510. PMID 31496968.
  19. ↑ Petridis, Alexis. "Youth subcultures: what are they now?". The Guardian. March 20, 2014. November 22, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 4, 2021.
  20. ↑ Watts, Peter. "Is Youth Culture A Thing of the Past?". Apollo. April 10, 2017. January 7, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 4, 2021.
  21. ↑ Weir, Kirsten. "The risks of earlier puberty". Monitor. American Psychological Association. 47 (3). March 2016: 40. September 17, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 20, 2020.
  22. ↑ Lamothe, Cindy. "The health risks of maturing early". BBC Future. June 12, 2018. January 25, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 9, 2021.
  23. ↑ Hanson, Mark; Gluckman, Peter. "New research shows how evolution explains age of puberty". University of Southampton. 30 November 2005. 2023-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-04.
  24. ↑ Hochberg, Ze′ev; Konner, Melvin. "Emerging Adulthood, a Pre-adult Life-History Stage". Frontiers in Endocrinology. 10 (918). 2020: 918. doi:10.3389/fendo.2019.00918. PMC 6970937. PMID 31993019.
  25. ↑ Eckert-Lind, Camilla; Busch, Alexander S.; Petersen, Jørgen H.; Biro, Frank M.; Butler, Gary; Bräuner, Elvira V.; Juul, Anders. "Worldwide Secular Trends in Age at Pubertal Onset Assessed by Breast Development Among Girls: A Systematic Review and Meta-analysis". JAMA Pediatrics. American Medical Association. 174 (4). 2020: e195881. doi:10.1001/jamapediatrics.2019.5881. PMC 7042934 (#bad_pmc). PMID 32040143 (#bad_pmid).
  26. ↑ Graphic Detail. "The prevalence of peanut allergy has trebled in 15 years". Daily Chart. The Economist. October 3, 2019. October 4, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 3, 2019.
  27. ↑ "Why everybody is suddenly allergic to everything". Health. National Post. July 30, 2019. September 26, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 24, 2019.
  28. ↑ American Psychological Association. "Mental health issues increased significantly in young adults over last decade". Science Daily. March 15, 2019. December 20, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 31, 2020.
  29. ↑ Schraer, Rachel. "Is young people's mental health getting worse?". Health. BBC. February 11, 2019. January 5, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 26, 2020.
  30. ↑ Kansagra, Sujay. "Sleep Disorders in Adolescents". Pediatrics. American Academy of Pediatrics. 145 (Supplement 2). May 2020: S204–S209. doi:10.1542/peds.2019-2056I. PMID 32358212 (#bad_pmid). July 29, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 1, 2021.
  31. ↑ University of Rochester. "Parents aren't powerless when it comes to sleep-deprived teenagers". Science Daily. January 9, 2020. April 17, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 1, 2021.
  32. ↑ Maulik, Pallab K.; Mascarenhas, Maya N.; Mathers, Colin D.; Dua, Tarun; Saxena, Shekhar. "Prevalence of intellectual disability: A meta-analysis of population-based studies". Research in Developmental Disabilities. 32 (2). 2011: 419–436. doi:10.1016/j.ridd.2010.12.018. PMID 21236634. September 26, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 15, 2020.
  33. ↑ Buckley, Nicholas; Glasson, Emma J.; və b. "Prevalence estimates of mental health problems in children and adolescents with intellectual disability: A systematic review and meta-analysis". Australian and New Zealand Journal of Psychiatry. The Royal Australian and New Zealand College of Psychiatrists. 54 (10). May 30, 2020: 970–984. doi:10.1177/0004867420924101. PMID 32475125 (#bad_pmid).
  34. ↑ 1 2 Thomas, Leigh. "Education levels stagnating despite higher spending: OECD survey". World News. Reuters. December 3, 2019. February 5, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 5, 2020.
  35. ↑ Ferguson, Donna. "Children are reading less than ever before, research reveals". The Guardian. February 29, 2020. November 1, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 7, 2020.
  36. ↑ Sliwa, Jim. "Teens Today Spend More Time on Digital Media, Less Time Reading". American Psychological Association. August 20, 2018. November 1, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 8, 2020.
  37. ↑ "How Technology Affects the Attention Span of Children". Your Therapy Source. April 18, 2019. April 17, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 31, 2021.
  38. ↑ "Too Much Screen Time?". Penn State University. April 17, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 31, 2021.
  39. ↑ Massey University. "Vocabulary on decline due to fewer books". Social Sciences. Phys.org. September 20, 2010. January 26, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 7, 2020.
  40. ↑ Adams, Richard. "Teachers in UK report growing 'vocabulary deficiency'". The Guardian. April 19, 2018. November 12, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 11, 2020.
  41. ↑ Busby, Eleanor. "Children's grades at risk because they have narrow vocabulary, finds report". Education. The Independent. April 19, 2018. November 9, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 22, 2020.
  42. ↑ Clynes, Tom. "How to raise a genius: lessons from a 45-year study of super-smart children". Nature. 537 (7619). September 7, 2016: 152–155. Bibcode:2016Natur.537..152C. doi:10.1038/537152a. PMID 27604932.
  43. ↑ Chhor, Khatya. "French students rank last in EU for maths, study finds". France24. December 8, 2016. November 8, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 9, 2020.
  44. ↑ Alphonso, Caroline. "Canadian high school students among top performers in reading, according to new international ranking". The Globe and Mail. December 3, 2019. December 3, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 13, 2019.
  45. ↑ DeSilver, Drew. "U.S. students' academic achievement still lags that of their peers in many other countries". Pew Research Center. February 15, 2017. November 20, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 21, 2020.
  46. ↑ Wai, Jonathan; Makel, Matthew C. "How do academic prodigies spend their time and why does that matter?". The Conversation. September 4, 2015. January 23, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 19, 2020.
  47. ↑ Shapiro, Jordan. The New Childhood: Raising Kids to Thrive in a Connected World. Little, Brown. 2018.
  48. ↑ "Generation Z". Lexico. Oxford University Press. August 17, 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 19, 2021.
  49. ↑ 1 2 3 4 5 Horovitz, Bruce. "After Gen X, Millennials, what should next generation be?". USA Today. May 4, 2012. October 28, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 24, 2012.
  50. ↑ 1 2 Howe, Neil. "Introducing the Homeland Generation (Part 1 of 2)". Forbes. October 27, 2014. August 23, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 2, 2016.
  51. ↑ 1 2 Takahashi, Toshie T. "Japanese Youth and Mobile Media". Rikkyo University. September 26, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 10, 2016.
  52. ↑ "Generations in Canada". www12.statcan.gc.ca. September 22, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 3, 2015.
  53. ↑ "Meet Generation Z". CBS News. September 22, 2015. January 21, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 15, 2021. Generation Z is also hugely synonymous with technology because Centennials grew up in the era of smartphones. In fact, most of today's youth can't even remember a time before social media.
  54. ↑ Fry, Richard; Parker, Kim. "Early Benchmarks Show 'Post-Millennials' on Track to Be Most Diverse, Best-Educated Generation Yet". Pew Research Center. November 15, 2018. September 1, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 12, 2021.
  55. ↑ "Talking 'Bout iGeneration - MC Lars". ascap.com. 2008-12-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  56. ↑ Dimock, Michael. "Defining generations: Where Millennials end and Generation Z begins". Pew Research Center (ingilis). July 2, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 28, 2023.
  57. ↑ Dimmock, Michael. "Defining generations: Where Millennials end and post-Millennials begin". Pew Research Center. January 17, 2019. January 17, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 21, 2019.

Əlavə ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Z_nəsli&oldid=7349029"