Çinar
| Çinar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA yuxarı takson/parent parametri göstərilməyib XƏTA ranqı/rang parametrində taksonun ranqı göstərilməyib
|
||||||||||||
| Elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Çinar — Çinarkimiklər fəsiləsindən olan bitkidir. Latınca "Platanaus", [3] rus dilində "Платан", "Чинар" adlanır. Yüngül, möhkəm, gözəl cizgili oduncağından faner, parket və s. hazırlanır. Dekorativ ağac kimi yaşıllaşdırmada istifadə edilir. Nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki kimi Azərbaycanın "Qırmızı Kitab"ına daxil edilmişdirdir. Azərbaycan florasında Barmaqyarpaq çinar növü vardır. Mərkəzi Nəbatat Bağının təcrübə sahəsində əkilib becərilir.
Bir çox növləri şəhər yaşıllaşdırmasında istifadə edilən qiymətli dekorativ bitkilərdir. İndi isə çinar ağacı düşmənlərimiz tərəfindən dağıdılmışdır.
Yayılması və ekologiyası[redaktə | əsas redaktə]
Bu bitkiyə Şimal yarımkürəsində, əsasən Aralıq Dənizində, Şimali Amerikada, Orta və Kiçik Asiya, həmçinin cənub-qərbi və Mərkəzi Avropada yayılmış təxminən on xəzan və həmişəyaşıl növ daxildir. Çinar ağaclarına Qafqazda, Krımda və Ukraynada (Zakarpatye, Kiyev, Zaporojye, Lvov, Nikolayev, Xerson, Odessada) rast gəlinir.
Botanik təsviri[redaktə | əsas redaktə]
Çinar ağacları sıx geniş kronaya malik iriyarpaqlı ağaclardır. Yaşıl-boz laylı qabıqla örtülü, silindrik formalı güclü gövdəyə (50 m-a qədər hündürlük, 18 m-a qədər dairəsi) malikdir.
Maraqlı faktlar[redaktə | əsas redaktə]
Çinar ağacları çox uzun müddət yaşayır.Onlardan ən böyük və ən qədimi Türkiyədə Bosforda Buyukdere vadisində böyüyür. Onun hündürlüyü 50 metr, gövdənin çevrəsi 42 m, gövdənin diametri 13,4 metr və yaşı 2300 ildən çoxdur.
Egey dənizində Kos adasında gövdənin çevrəsi 18 m və hündürlüyü 36 m olan unikal çinar ağacı bitir. Hesab edirlər ki, onun 2 min il yaşı var.
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ 1 2 3 Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Stokholm: 1754. — səh. 433. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- ↑ 1 2 3 Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753. — C. 2. — səh. 999.
- ↑ Sunset Western Garden Book . 1995. pp. 606–607.