Ömər Qaysultanov
| Ömər Qaysultanov | |
|---|---|
| Ömər Ədilsultanoviç Qaysultanov | |
 | |
| Doğum tarixi | 1920 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1980 |
| Milliyyəti | çeçen |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
| Fəaliyyət illəri | 1959-1980 |
| Əsərlərinin dili | rus, çeçen |
| İstiqamət | uşaq ədəbiyyatı |
| Janrlar | pyes, povest nağıl |
Ömər Ədilsultanoviç Qaysultanov (1920, Şali – 1980) — SSRİ, çeçen uşaq yazıçısı, Çeçen-İnquşetiya Yazıçılar İttifaqının və SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü, Böyük Vətən müharibəsinin iştirakçısı.[1]
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ömər Qaysultanov 1920-ci ildə Çeçenistanın Şali kəndində kəndli ailəsində anadan olub. 1936-cı ildə məktəbi bitirdikdən sonra Qroznı fəhlələr fakültəsinə daxil olur. 1941–1943-cü illərdə Böyük Vətən müharibəsi döyüşlərində iştirak etmişdir. Ağır yaralandıqdan sonra hərbi xidmətdən uzaqlaşdırılmışdır. Sürgün illərində, 1944–1957-ci illərdə Qırğızıstanda maliyyə orqanlarında çalışmışdır.
Doğma vətənə qayıtdıqdan sonra Çeçen-İnquşetiya radio komitəsində, sonra respublika "Lenin Yolu" qəzetində redaktor olaraq çalışmışdır. 1958-ci ildən Çeçen-İnquşetiya kitab nəşriyyatının redaktoru idi. 1960-cı ildə Sov.İKP, 1962-ci ildə isə SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü seçilmişdir.
Yaradıcılığı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ömər Qaysultanov 1950-ci illərin ortalarında ədəbi fəaliyyətlə məşğul olmağa başlamışdır. Onun əsərləri əsasən uşaqlar və gənclər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Çeçen-İnquşetiyada nəşr olunan "Bolat-Kalanın Düşməsi" adlı ilk kitabı kiçik oxucular arasında böyük marağa səbəb oldu. Əsər tənqidçilər tərəfindən də müsbət risenziya aldı. Müəllif folklor əfsanələrinə əsaslanaraq, Çeçenlərin həyat tərzini və adətlərini, bugünkü dağlıların uzaq babalarının xarakterini və həyat tərzini yenidən yaratmışdır. Ondan sonra yazıçının digər hekayə və romanları çıxır. Onların əsas mövzusu uşaqların — məktəblilərin və pionerlərin həyatıdır. Əsərlərinin qəhrəmanlarının hərəkətləri və əməlləri, düşüncə tərzi və həyatı yazıçının uşaq dünyasını, psixologiyasını diqqətlə öyrəndiyini göstərir.
Qaysultanov əsərləri əsasında hazırlanan tamaşalar hələ də Çeçenistan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının səhnəsində uğurla göstərilir.
Qaysultanovun əsas əsəri "Aleksandr Çeçenski" tarixi romanıdır. Əsər Aldı kəndinin çar qoşunlarının hücumu nəticəsində yetim qalan bir çeçen oğlanın taleyinə həsr edilmişdir. Qaysultanov özü bu haqda belə yazırdı:
|
"Aleksandr Çeçenski" üzərində işə başlamazdan əvvəl çoxlu kitab və arxiv materialları topladım. Məlumdur ki, tarixi bir sənət əsərində sənədlərdə qeydə alınan orijinal hadisələr və personajlarla yanaşı, uydurma olanlar da ola bilər. Romanımda bunları minimuma endirməyə çalışdım. Ancaq və ancaq həqiqəti yazmağa çalışdım. Əsərimdə tarix canlı göstərmək həm də romanın tarixi aspekt almasına kömək etmiş oldu.[2]. | 
|
Yazıçı təkcə uşaq mövzusu ilə maraqlanmırdı. O, əsərlərində müasir mövzulara və yaşayış tərzinə də toxunurdu. Belə ki, Ömər Qaysultanov 1966-cı ildə müasir çeçen qadının daxili aləmində baş verən mənəvi və etik dəyişiklikləri yaxından izlədiyi "Malika" hekayəsini nəşr etdirmişdir.
Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
çeçen dilində
- Aleksandr Çeçenski. — Qroznı: Çeçen Ədəbiyyatına Dəstək Xeyriyyə Fondu, 2009. — T. 10. — 291 s. — (Çeçen Ədəbiyyatı Kitabxanası). — ISBN 5918210091.
- Bolat-ggala cavar. Hekayə, diytsarsh .. — Dəhşətli: Nokhch -Gqalghain kitab nəşriyyatı, 1959.
- Kavkazan lamnashkakh. Diytsarsh. — Qroznı: Noxch-Gqalghain Kitab Nəşriyyatı, 1960.
- Səma Lərgəş. Diytsarsh. — Qroznı: Noxch-Gqalghain Kitab Nəşriyyatı, 1962.
- Kiisaman novkax. Hekayə. — Qroznı: Noxch-Gqalghain Kitab Nəşriyyatı, 1963.
- Kerlachu Dahare. Hekayə. — Qroznı: Noxch-Gqalghain Kitab Nəşriyyatı, 1964.
- Teshame dottag I. Diytsarsh. — Qroznı: Noxch-Gqalghain Kitab Nəşriyyatı, 1965.
- Məlikə. Hekayə. — Qroznı: Noxch-Gqalghain Kitab Nəşriyyatı, 1966.
- Massarna a boliyla malch. Hekayə. — Qroznı: Noxch-Gqalghain Kitab Nəşriyyatı, 1967.
rus dilində
- Arbi. Hekayə. — Moskva: "Uşaq ədəbiyyatı", 1968.
- Günəş hamıya gülsün. Hekayə. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1968.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Умар Гайсултанов". 2021-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.
- ↑ "В Москве вспоминали автора романа «Александр Чеченский»". Информационное агентство «Грозный-Информ». 2010-06-15. 2015-05-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-26.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Адиз Кусаев. "Гайсултанов Умар Эдилсултанович". Сайт «Город Грозный». İstifadə tarixi: 2015-05-26.
- "Умар Гайсултанов". Информационное агентство «Чечен-Инфо». 2012-11-20. İstifadə tarixi: 2015-05-26.
- "В Москве вспоминали автора романа «Александр Чеченский»". Информационное агентство «Грозный-Информ». 2010-06-15. İstifadə tarixi: 2015-05-26.