Qroznı

Qroznı
	Paytaxt
Qroznı
	Соьлжа-ГӀала; Грозный
Bayraq[d]	Gerb[d]
	43°18′45″ şm. e. 45°41′55″ ş. u.
Ölkə	Rusiya;
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub	1818
Sahəsi	324,16 km²;
Mərkəzin hündürlüyü	130 m
Saat qurşağı	UTC+03:00;
Əhalisi
Əhalisi	324.602 nəf. (2021);
Rəsmi dili	Çeçen dili, rus dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+7 8712
Poçt indeksi	364000–364099
	grozmer.ru
	Xəritəni göstər/gizlə Qroznı
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qroznı (çeç. Соьлжа-ГӀала, qum. Süyünç-Qala^[4], qaraç.-balk. Süyünç-Qala^[5]) — Şimali Qafqazda şəhərdir, Rusiyanın cənubunda, Çeçenistan Respublikasının paytaxtı, Qroznu rayonunun mərkəzidir. Şimali Qafqazın ən böyük şəhərlərindən biridir, ərazisinə görə ikinci, əhalisinin sayına görə üçüncü böyük şəhərdir.

Etimologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəhər Sevinc çayının (qum. Süyünç, qaraç.-balk. Süyünç, çeç. Sölƶa) qırağında yarandığına görə yerli türklər ona Sevinc-Qala (qum. Süyünç-Qala, qaraç.-balk. Süyünç-Qala, çeç. Sölƶa-Ġala) adı verdilər. Daha sonra (1818 — 30 dekabr 1869 kimi) Qroznaya qalası (rus. Крепость Грозная), 30 dekabr 1869-cu ildən etibarən isə Qroznı (rus dilindən tərcüməsi vahiməyə basan, hədələyici, qorxuducu) olub. Çeçenistan yerli əhalisi arasında şəhərin adı Sölƶa-Ġala kimi də adlandırılır. 1998-1999-cu illərdə Çeçenistanın o vaxtkı hakimiyyəti olan Çeçen İçkeriya Respublikasının hakimiyyəti şəhərin adını dəyişərək mərhum çeçen lideri Cövhər Dudayevin şərəfinə Cövhər-Qala (çeç. Dƶovxar-Ġala) adlandırsa da, Çeçenistan Rusiyanın hakimiyyəti altına qayıtdıqdan sonra şəhər yenidən Qroznı adlanmağa başladı. 2005-ci ildə Çeçenistan parlamenti şəhərin adını dəyişərək Çeçenistanın digər mərhum lideri Əhməd Kadırovun şərəfinə Əhməd-Qala (çeç. Aẋmad-Ġala) adlandırmağı təklif etsə də, Çeçenistan lideri Ramzan Kadırov bu təklifi rədd etmişdi.

İqlim[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qroznıda yay aylarında, tempratur bəzən kölgədə +35 °C ni ötür. Yağıntılar yayda qeyri-müntəzəmdir. Qroznı şimaldan gələn soyuq hava kütləsindən heç bir dağ massivi ilə qorunmur deyə qış aylarında şəhərin havası çox soyuq olur. Bəzən güclü şaxtalar olur (-20 C və daha aşağı). Yayda Qorznıda hava isti və quru keçir, bəzən temperatur +35 C dərəcəni keçir.

Qroznı üçün aylıq orta temperatur və yağıntı

	Yan	Fev	Mar	Apr	May	İyn	İyl	Avq	Sen	Okt	Noy	Dek
Max. Temperatur (°C)	0,6	2,5	8,7	17,9	23,7	27,9	30,5	27,9	24,7	16,6	9,3	3,2	Ø	16,1
Min. Temperatur (°C)	6,2	4,9	0,5	5,4	11,0	15,4	18,2	17,2	12,7	6,1	1,8	3	Ø	8,5
Temperatur (°C)	3,2	2,1	2,9	10,5	16,7	21,2	23,9	23,0	17,7	10,4	4,3	0,8	Ø	11,4

Yağıntı (mm)	19	21	23	33	57	72	57	44	33	30	26	24	Σ	439

T
e
m
p
e
r
a
t
u
r

0,6

6,2

2,5

4,9

8,7

0,5

17,9

5,4

23,7

11,0

27,9

15,4

30,5

18,2

27,9

17,2

24,7

12,7

16,6

6,1

9,3

1,8

3,2

3

Yan

Fev

Mar

Apr

May

İyn

İyl

Avq

Sen

Okt

Noy

Dek

A t m o s f e r ç ö k ü n t ü s ü	19	21	23	33	57	72	57	44	33	30	26	24
	Yan	Fev	Mar	Apr	May	İyn	İyl	Avq	Sep	Okt	Noy	Dek

Mənbə: / climate/klimatgorod / 1686-1246618396 "Meteorologiya mərkəzi", "Thermo Karelia.Ru"

Qardaşlaşmış şəhərlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məşhur şəxslər[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ ¹ ² http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.
↑ http://web.archive.org/web/20130801123356/http://www.grozmer.ru/doc/genplan.rar.
↑ https://web.archive.org/web/20210502131349/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/MZmdFJyI/chisl_МО_Site_01-01-2021.xlsx.
↑ https://etokavkaz.ru/obshchestvo/10-mifov Arxivləşdirilib 2022-01-25 at the Wayback Machine Местные называют город, в переводе на русский, «Городом-на-Сунже» (Соьлжа-гӀала по-чеченски, Сююнч-къала по-кумыкски).
↑ http://www.academia.edu/25919615/%D0%A2%D1%8E%D1%80%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D1%81%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BE-%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2 Arxivləşdirilib 2019-04-23 at the Wayback Machine Грозный - древнее название Сюйюнч-Къала, варианты Сюйюнчю Къала. Сюйюнчю радость, а Сюйюнчю-Сюйюмчю - обязательный подарок за сообщение радостной вести.

Mənbələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

[_5dedeff8735db8ae-1] ¹ ² http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.

[_216fe902fb4456ef-2] ttp://web.archive.org/web/20130801123356/http://www.grozmer.ru/doc/genplan.rar.

[_cb03cbebf18608e1-3] ttps://web.archive.org/web/20210502131349/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/MZmdFJyI/chisl_МО_Site_01-01-2021.xlsx.

[4] ttps://etokavkaz.ru/obshchestvo/10-mifov Arxivləşdirilib 2022-01-25 at the Wayback Machine Местные называют город, в переводе на русский, «Городом-на-Сунже» (Соьлжа-гӀала по-чеченски, Сююнч-къала по-кумыкски).

[5] ttp://www.academia.edu/25919615/%D0%A2%D1%8E%D1%80%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D1%81%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BE-%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2 Arxivləşdirilib 2019-04-23 at the Wayback Machine Грозный - древнее название Сюйюнч-Къала, варианты Сюйюнчю Къала. Сюйюнчю радость, а Сюйюнчю-Сюйюмчю - обязательный подарок за сообщение радостной вести.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Çeçenistan
İnzibati mərkəz: Qroznı	Şəhərlər: Arqun • Qroznı • Qudermes • Kurçaloy • Urus-Martan • Şali •
İnzibati-ərazi bölgüsü:	Şəhər dairələri: Arqun • Qroznı • Rayonlar: Açxoy-Martan • Vedeno • Qalançoj • Qroznı • Qudermes • İtum-Kali • Kurçaloy • Nadterek • Naurski • Noji-Yurt • Sunja • Urus-Martan • Çeberloyev • Şalin • Şaroy • Şatoy • Şelkov •
Məqalələr:	Gerb \| Himn \| Tarix \| Əhalisi \| İnzibati-ərazi bölgüsü \| Bayraq