Urus-Martan rayonu

Urus-Martan rayonu
Urus-Martan rayonu
	Хьалха-Мартанан кIошт
Bayraq	Gerb
	43°05′ şm. e. 45°32′ ş. u.
Ölkə	Rusiya;
İnzibati mərkəz	Urus-Martan
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	30 noyabr 1922
Sahəsi	649,15 km²;
Saat qurşağı	Moskva vaxtı[d]; UTC+03:00;
Əhalisi
Əhalisi	142.302 nəf. (1 yanvar 2018);
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	87145
	Rəsmi sayt
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Urus-Martan rayonu (çeç. Хьалха-Мартанан кӏошт^[4]) — Rusiya Federasiyasının Çeçenistan Respublikasının tərkibindəki inzibati ərazi vahidi və bələdiyyədir (bələdiyyə rayonu).

İnzibati mərkəzi Urus-Martan şəhəridir.

Coğrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon Çeçenistan Respublikasının cənub-qərb hissəsində yerləşir. Şimalda Qroznı rayonu və Qroznı şəhər dairəsi, şərqdə - Qudermes rayonu, şərqdə Şali və Şatoy rayonu, cənubda İtum-Kali rayonu, qərbdə Açxoy-Martan rayonu ilə həmsərhəddir. Rayonun sahəsi 1138.81 km² -dir (1 yanvar 2020 -ci ilə qədər 649.15 km² olmuşdur). Ərazinin qərbdən şərqə 29 km, şimaldan cənuba 31 km-dir.

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

Urus-Martan rayonu 30 noyabr 1922-ci ildə qurulur.

1 avqust 1934-cü ildə Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi Çeçen-İnquş Muxtar Vilayətində mərkəzi Qrozmı şəhəri olan Qroznı rayonu qurulması haqqında qərtara verilir. Ütəlik bura Urus-Martan rayonunun Berdıkel, Çeçen-Aul, Novıye Aldı və Alxan-Kala kəndləri daxil edilir^[5].

1944-cü ildə Çeçenlərin və inquşların deportasiyası və Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının ləğvindən sonra Urus-Martan rayonu Krasnoarmeyski rayonu adlandırılır.

1957-ci ildə Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının bərpası ilə rayon əvvəlki adına qaytarılır.

1 yanvar 2020-ci ildə Starıye Ataqi kəndi ilə Grozni rayonu ərazisinin bir hissəsi, eləcə də Akçoy-Martan rayonunun Staro-Akçoy kənd yaşayış məntəqəsinin ərazisinin bir hissəsi Urus-Martan rayonuna verilir.

Əhali[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonda 12 yaşayış məntəqəsi var. Statistikaya görə 1 sentyabr 1997-ci il tarixinə əsasən əhalinin sayı 107 993 nəfər olmuşdur. Ən böyük yaşayış məntəqəsi Urus-Martan şəhərindədir.

Urbanizasiya

Rayon ərazisində ümumi əhalinin 40,09 % şəhərlərdə yaşayır (Urus-Martan).

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir ^[6]:

Xalq	Say, nəf.	Ümumi əhaliyə olan nisbəti, %
çeçenlər	118 502	98,27 %
ruslar	925	0,77 %
digərləri	784	0,65 %
bildirməyənlər	374	0,31 %
ümumi	120 585	100,00 %

İnfrastruktur[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kənd təsərrüfatı təyinatlı 29918 hektar, sənaye təyinatlı isə isə 3 hektar ərazi istifadədədir. Su təchizatı xətlərinin uzunluğu 210 km, telefon xətləri 67 km, qaz kəməri 325 km, təsərrüfat yolları isə 128 km təşkil edir.

İqtisadiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonun inzibati sərhədləri daxilində ümumi torpaq sahəsi 64915 hektardır ki, bunun da 37962 hektarı sovxozların istifadəsindədir. Rayon ərazisindəki Qoslesfond torpaqları 24.175 hektar ərazini tutur.

Rayonun bütün təsərrüfatları çoxşaxəlidir. Urus-Martan rayonunun əsas təsərrüfat istiqaməti bitkiçilik və meyvə-tərəvəz istehsalıdır.

Təhsil[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonun ərazisində 31 orta məktəb, bir internat məktəbi, pedaqoji kollec və sürücülük məktəbi vardır.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ ¹ ² ³ http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.
↑ ¹ ² GEOnet Names Server. 2018.
↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Rusiya Dövlət Federal Statistika Xidməti.
↑ "Бовза хьай Дайхмохк". 2019-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.
↑ "Об образовании нового Грозненского района". 2016-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.
↑ "Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более"". 2015-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-01.

[_5dedeff8735db8ae-1] ¹ ² ³ http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.

[_573d6ce6a1c12560-2] ¹ ² GEOnet Names Server. 2018.

[_c042ad426adc2905-3] 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Rusiya Dövlət Federal Statistika Xidməti.

[4] "Бовза хьай Дайхмохк". 2019-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.

[5] "Об образовании нового Грозненского района". 2016-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.

[6] "Том 4 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 1 "Национальный состав населения Чечни по городским округам, муниципальным районам, городским населённым пунктам, сельским населённым пунктам с численностью населения 3000 человек и более"". 2015-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-01.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Çeçenistan
İnzibati mərkəz: Qroznı	Şəhərlər: Arqun • Qroznı • Qudermes • Kurçaloy • Urus-Martan • Şali •
İnzibati-ərazi bölgüsü:	Şəhər dairələri: Arqun • Qroznı • Rayonlar: Açxoy-Martan • Vedeno • Qalançoj • Qroznı • Qudermes • İtum-Kali • Kurçaloy • Nadterek • Naurski • Noji-Yurt • Sunja • Urus-Martan • Çeberloyev • Şalin • Şaroy • Şatoy • Şelkov •
Məqalələr:	Gerb \| Himn \| Tarix \| Əhalisi \| İnzibati-ərazi bölgüsü \| Bayraq