İdealizm (beynəlxalq münasibətlər)
İdealizm — xarici siyasət kontekstində milli dövlətin öz daxili siyasi fəlsəfəsini beynəlxalq məsələlərdə davranış və ritorikasının məqsədinə çevirməli olduğunu hesab edən yanaşma. İdealistlər hesab edirlər ki, ölkədə yoxsulluğa son qoyulması xaricdə yoxsulluqla mübarizə ilə birləşdirilməlidir. Həm ABŞ daxilində, həm də onun hüdudlarından kənarda ABŞ Prezidenti Vudro Vilson geniş şəkildə idealizmin erkən müdafiəçisi və onun praktik mənasının kodlaşdırıcısı hesab olunur. Qeyd olunan xüsusi tədbirlərə məşhur "On dörd maddənin"nin verilməsi daxildir.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
1880-ci illərdən etibarən beynəlxalq münasibətlərdə Ser Alfred Zimmern,[1] Norman Encell, Con Meynard Keyns,[2] Con Atkinson Hobson, Leonard Vulf, Gilbert Mürrey, Arnold Toynbi və Lester Pirson kimi bu idealist düşüncə ənənəsinin əsas yazıçıları haqqında tədqiqatlar çoxalır.
Xarici siyasət kontekstində idealizmin kodlaşdırıcı simalarından biri hesab olunan Vudro Vilsonun fikirləri bəşəriyyətin gələcək rifahına əsaslanırdı. O, dünyanı təhlükəsiz demokratiyaya çevirməyə çağırmış və bu, siyasi, iqtisadi və sosial standartlar ətrafında təşkil edilmişdir. Bu prinsiplər onun 14 maddədən ibarət sülh proqramında öz əksini tapmışdır. Vilson bu proqramı insanlara azadlıq yolunu göstərmək üçün ABŞ-nin öhdəliyi kimi düşünürdü. Vilsonun proqramının əsasını sülhə sadiq olan və müharibənin kökü sayılan tiranlığı devirmək niyyətində olan Millətlər Liqası təşkil edirdi. İdeya ondan ibarət idi ki, əgər demokratiya geniş yayıla bilsə, sülh və firavanlıq hökm sürər.[3]
İdealizm bir millətin milli maraqlarının etik və əxlaqi mülahizələrdən daha vacib olduğunu iddia edən dünyagörüşü olan realizmə qarşı çıxa bilər, lakin ikisi arasında heç bir ziddiyyətə ehtiyac yoxdur. Realist mütəfəkkirlərə Hans Morgentau, Nikkolo Makiavelli, Otto fon Bismark, Corc Frost Kennan və başqaları daxildir. ABŞ-də idealizmin son təcrübəçiləri arasında Ronald Reyqan və Corc V. Buş da var.[4]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Donald Markwell (1986), 'Sir Alfred Zimmern Revisited: Fifty Years On', Review of International Studies. Donald Markwell, 'Sir Alfred Eckhard Zimmern', Oxford Dictionary of National Biography, 2004.
- ↑ E.g. Donald Markwell, John Maynard Keynes and International Relations: Economic Paths to War and Peace, Oxford University Press,2006,7.
- ↑ Michael, Hunt. The World Transformed. New York: Oxford University Press. 2004. ISBN 978-0-19-937102-0.
- ↑ Gerson, Michael. "Syndicated column:Realism and regime change - US solidarity could aid Iran's Green Revolution". Melbourne, Florida: Florida Today. 4 February 2010. 11A. 1 April 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 November 2023.
Əlavə ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Martin Ceadel, Semi-detached Idealists: the British peace movement and international relations, 1854–1945, 2000.
- Tim Dunne, Michael Cox, Ken Booth (eds), The Eighty Years' Crisis: International Relations 1919–1999, Cambridge University Press, 1999.
- F. H. (Sir Harry) Hinsley, Power and the Pursuit of Peace, Cambridge University Press, 1967.
- David Long, Towards a New Liberal Internationalism: The International Theory of J.A. Hobson, Cambridge University Press, 1996.
- David Long and Peter Wilson (eds), Thinkers of the Twenty Years' Crisis: Inter-War Idealism Reassessed, Oxford University Press, 1995.
- Donald Markwell, John Maynard Keynes and International Relations: Economic Paths to War and Peace, Oxford University Press, 2006.
- Donald Markwell (1986), 'Sir Alfred Zimmern Revisited: Fifty Years On', Review of International Studies.
- Donald Markwell, 'Sir Alfred Eckhard Zimmern', Oxford Dictionary of National Biography, 2004.
- J. D. B. Miller, Norman Angell and the Futility of War: Peace and the Public Mind, London, Macmillan, 1986.
- Peter Wilson, The International Thought of Leonard Woolf: A Study in Twentieth Century Idealism, 2003.
