İnsanın meymundan yaranması

İnsan təkamülünün sadələşdirilmiş təsviri. "Tərəqqi marşı"nın ("Homo sapiens yolu") orijinal şəkli rəssam Rudolf Zallingerin 25 milyon illik insan təkamülünün təsviridir.

"İnsan meymundan yaranıb" tezisi Çarlz Darvin və darvinistlərlə əlaqəli məşhur bir tezisdir, lakin ondan əvvəl Jorj-Lui Lekler de Büffon tərəfindən də ifadə edilmişdi. Ç.Darvin daha konkret olaraq insanın Köhnə Dünyanın qədim meymunlarından törədiyini və dar burunlu meymunlar qrupuna aid olduğunu yazmışdır. Darvinin tezisi paleontologiya və genetikanın müasir məlumatlarına uyğundur.

Populyar fikir belədir ki, “insan meymundan əmələ gəlməyib – insanla meymunun ortaq əcdadı olub”. Bu ifadənin yanlışlığı ondan ibarətdir ki, həm insanın özü, həm də onun müasir meymunlarla sonuncu ortaq əcdadı bu alt sıra daxilində Meymunlar (lat. Haplorhini) və Hominidlər ailəsinə (lat. Hominidae) mənsubdur. Meymunlar və ya "quru burunlu" primatlar (lat. Haplorhini) həm Homo sapiens növlərini, həm də onun bir sıra nəsli kəsilmiş əcdadlarını əhatə edən məməlilər sinfinin primatlar dəstəsinin alt sırasıdır. İnsanlara ən yaxın olan müasir bioloji növlər şimpanze (lat. Pan) cinsinin iki növüdür. Paleontologiya və genetikaya görə, insanların və şimpanzelərin təkamül yolları 7 milyon il əvvəl ayrılmışdır. 2007-ci ildə Nakalipithecus təsvir edilmişdir - insanların, şimpanzelərin və qorillaların ehtimal edilən ortaq əcdadı, 10 milyon yaşlı, meymun. Meymunlar həm də bütün antropoidlərin iddia edilən əcdadı - rukvapitek (25 milyon il), antropoidlərin və marmosetlərin ortaq əcdadı - saadaniya (29 milyon il) və bütün meymunların ortaq əcdadı - archicebus (55 milyon il) idi.

Müasir bioloji sistematikada bütün müasir insanlar İnsan (lat. Homo) cinsinə daxil olan Homo sapiens (lat. Homo sapiens) növünə aiddir. Əksər tədqiqatçılar Homo cinsinin Afar avstralopiteklərindən gəldiyinə inanırlar. Australopithecus-dan Homo-ya keçid tədricən baş verdi, buna görə də Homo cinsini Australopithecus-dan ayıran morfoloji simvolların müəyyən edilməsi mübahisəlidir. Bunlara beynin həcmi (sözdə beyin Rubicon - 600-800 sm³) və əlin quruluşu daxildir, lakin bir çox elm adamı bu meyarları səhv hesab edir. Homo cinsinin antropologiyada ən qədim nümayəndələri Afrika növü Rudolf Adam (Homo rudolfensis) və Handy Man (Homo habilis) (bir sıra elm adamları onları bir politipik növ Homo habilis "geniş mənada" birləşdirir). Bu erkən Homo növlərindən biri Homo ergasterə çevrildi. Sonuncuların nümayəndələri Asiyaya köç edərək Homo erectus növünün yaranmasına səbəb oldular. Afrikada Homo ergaster Heydelberq adamını (Homo heidelbergensis) əmələ gətirdi. Heydelberq adamı Afrikada 250-100 min il əvvəl Homo sapiensə, Avropada təxminən 70 min il əvvəl - Neandertalların (Homo neanderthalensis) "klassik" formasına təkamül etdi.