Çarlz Darvin
| ÇARLZ DARVİN | |
| Çarlz Robert Darvin | |
 Çarlz Darvin (1880) |
|
| Doğum tarixi: | 12 fevral 1809 |
|---|---|
| Vəfatı: | 19 aprel 1882 (73 yaşında) |
Çarlz Robert Darvin (ing. Charles Robert Darwin; 12 fevral 1809 – 19 aprel 1882) – çağdaş təkamül nəzəriyyəsinin təməlini qoymuş ingilis təbiətşünasıdır.
Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Həyatı[redaktə | əsas redaktə]
Çarlz Darvin 1809-cu il fevral ayının 12-də Şrusberi şəhərində həkim ailəsində anadan olmuşdur. Darvin anasını erkən yaşında itirmişdir. Edinburq Universitetində Tibb üzrə təhsil almışdır, lakin öz istəyi olmadığı üçün yarımçıq qoymuşdur. Daha sonra 1827-ci ildə Kembric Universitetinin İlahiyyat fakultəsinə daxil olmuşdur. Universiteti qurtaran kimi 1831-ci il dekabrın 27-də "Biql" gəmisində təbiətşunas kimi səyahətə çıxmışdır. Səyahət zamanı Qalapaqos adalarında, Tenerife adasında, Kokos adalarında, Braziliya sahillərində, Argentinada, Uruqvayda, Odlu torpaqda, Tasmaniyada olmuşdur. Darvinin son xarici səyahəti (ondan sonra Darvin heç zaman İngiltərəni tərk etməmişdir) 1836-cı ilin oktyabrında sona yetdi.
O, səyahətinin nəticələrini 1839-ci ildə "The Journal of a Naturalist", 1840-ci ildə "Zoology of the Voyage on the Beagle", 1842-ci ildə "The Structure and Distribution of Coral Reefs" və s. əsərlərində nəşr etdirmişdir.
1838-1841-ci illərdə London Geologiya Cəmiyyətinin katibi olmuşdur. 1839-cu ilin yanvarında Kral Cəmiyyətinin üzvü seçilmişdir. 1842-ci ildə növlərin mənşəyi haqqında ilk oçerkini yazmışdır. Darvin öz əsərlərini yazarkən ingilis təbiətşunası və geoloqu A. Layleylə, amerikan botaniki A. Qreemlə yazışmış, müzakirə aparmışdır. "Növlərin mənşəyi" əsərini yazarkən fikirləri ingilis təbiətşunası A. Uollesin fikirləri ilə çox yaxın olduğundan onların bəzilərindən istifadə etmişdir. A. Uolles və Darvin bir-birindən asılı olmadan növlərin müxtəlifliyi haqqında eyni cür fikirləşmişlər.
1858-ci il iyulun 1-də Qrey, Layley və Hukerin dəstəyi ilə Darvin öz "Təbii seçmə yolu ilə növlərin əmələ gəlməsi və ya yaşama uğrunda mübarizədə əlverişli fərdlərin saxlanması" (On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life) əsərini Londonda Linyen cəmiyyətinə təqdim etdi. 1859-cu ilin noyabrında həmin əsəri nəşr etdirdi.
1868-ci ildə ikinci kitab "Mədəni bitkilərin və ev heyvanlarının mənşəyi" (The Variation of Animals and Plant under Domestification) nəşr olundu.
1871-ci ildə Darvinin daha bir kitabı "İnsanın mənşəyi və cinsi seçmə" (The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex) nəşr olundu.
Darvin dəfələrlə Böyük Britaniyanın və digər Avropa ölkələrinin elmi cəmiyyətlərinin mükafatlarına layiq görülmüşdür.
Çarlz Robert Darvin 1882-ci il aprel ayının 19-da uzun sürən xəstəlikdən sonra Daunda vəfat etmişdir. Vestminster abbatlığında (Westminster Abbey) dəfn olunmuşdur.
Darvinin digər əsərləri[redaktə | əsas redaktə]
- İnsan və heyvanlarda emosional ifadə (The Expression of the Emotions in Man and Animals)
- Bığayaqlı Molyuskalar (Monograph on the Cirripedia)
- Bitki aləmində çarpaz və öz-özünə tozlanmanın təsiri (The Effects of Cross- and Self-Fertilization in the Vegetable Kingdom)
- Eyni növə məxsus bitkilərin müxtəlif çiçək formaları (Different Forms of Flowers in Plants of the Same Species)
- Qurdların fəaliyyəti nəticəsində bitki formalarının tam formalaşması (The Formations of Vegetable Mould through the Action of Worms).
Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]
Mənbə[redaktə | əsas redaktə]
- Əli Hüseynov, Məcnun Babayev. "Məşhur biologiya alimləri", Bakı, "Maarif", 2002. səh. 33. (azərb.)
