Şıxarx

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Şıxarx
40°19′48″ şm. e. 46°52′48″ ş. u.
Ölkə Azərbaycan Azərbaycan
Rayon Tərtər rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü 315 m
Saat qurşağı
Xəritəni göstər/gizlə
Şıxarx xəritədə
Şıxarx
Şıxarx

Şıxarx (keçmiş Marağa, Marağaşen, Marquşavan[1]) — Azərbaycan Respublikasının Tərtər rayonunun Şıxarx qəsəbə inzibati ərazi dairəsində qəsəbə. Qəsəbənin adı 29 dekabr 1992-ci ilə qədər Leninavan olmuşdur.[2]

Şıxarx Tərtər şəhərindən 5 kilomert qərbdə, Tərtər – İstisu magistral avtomobil yolunun sağ və sol tərəflərində yerləşir. Ərazisi 3 min 29 hektardır.[3]

Tarixi[redaktə | əsas redaktə]

1828-ci ildə Rusiya Şimali Azərbaycanı işğal etdikdən sonra 200 erməni ailəsi Qacar dövləti ərazisindən, Cənubi Azərbaycanın Marağa bölgəsindən Qarabağa köçürüldü. Onlar məskunlaşdıqları ərazini gəldikləri yerlə bağlı olaraq "Marağa" adlandırdılar. Sonralar kəndin adı erməniləşdirilərək Marağaşen (ermənicə "Marağa kəndi" deməkdir) olmuşdur.

1954-cü ildə kənd Vladimir İliç Leninin şərəfinə Leninavan kimi rəsmiləşdirilmişdir. 1978-ci ildə həmin ailələrin Marağadan köçüb gəlməsinin 150-ci illiyi ilə əlaqədar kənd ərazisində abidə ucaldılmışdır.

Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü başlandıqdan sonra ermənilərin Qarabağa gəlmə olduqlarının izini itirmək məqsədi ilə həmin abidədəki yazıların üstünü daşla hörmüşlər. 1992-ci ildə kəndə ərazidəki Şıx arxının adı verildi. Arxın adı isə Şıxlar nəsli ilə bağlıdır.[4]

1990-cı illər[redaktə | əsas redaktə]

1992-ci il aprel ayının 10-da Tərtər batalyonu Qarabağ müharibəsi tarixinə "Marquşavan əməliyyatı" adı ilə daxil olan döyüşə başlamışdır. İki gün davam edən döyüşdə hərbiçilərə rayonun polis şöbəsinin əməkdaşları və mülki vətəndaşları da kömək etmişdir.[5] Bu əməliyyat nətiçəsində Tərtər batalyonu Marquşavan kəndini alsada qüvvələrin qeyri-bərabərliyi və hərbi texnikanın olmaması üzündən alınmış kəndi saxlamaq mümkün olmamış və 7 hərbiçi, 4 polis əməkdaşı, 6 mülki vətəndaş qurban verərək geri çəkilməli olmuşdur. Şıxarx (Marquşavan) döyüşündə 400-ə yaxın əsir və girovlar götürüldü ki, onlar da daha sonra Xocalıdan olan sakinlərlə dəyişdirildi[6]. Həmin ermənilər daha sonra keçmiş Ağdərə rayonu ərazisində Nor Marağa (Yeni Marağa) adlı qəsəbə salaraq Qarabağ ərazisində yaşamağa davam edirlər.

Hal-hazırda Şıxarx qəsəbəsi döyüş bölgəsinə yaxın məsafədə yerləşdiyinə görə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin nəzarəti altındadır.

Yeni qəsəbə[redaktə | əsas redaktə]

2017-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il 1 iyul tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı"na 2011-ci il 21 fevral tarixli Sərəncamla edilmiş Əlavələrin 1.7-ci bəndinin icrası ilə əlaqədar olaraq 1170 məcburi köçkün ailəsinin mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması məqsədilə bütün zəruri sosial-texniki infrastruktur obyektləri ilə birlikdə yaşayış məhəlləsi tikilib. Layihəyə əsasən yaşayış məhəlləsində hər biri dördmərtəbəli olmaqla, 34 yaşayış binası, 1200 şagird yerlik məktəb, 280 yerlik uşaq bağçası, musiqi məktəbi, həkim məntəqəsi, inzibati bina, klub icma mərkəzi, Avtomat Telefon Stansiyası inşa edilib. Binalardakı mənzillərin 120-si bir, 504-ü iki, 472-si üç, 80-i dördotaqlıdır.[7]

Coğrafiyası və iqlimi[redaktə | əsas redaktə]

Tərtərçayın sahilində, Qarabağ düzündədir.

Əhalisi[redaktə | əsas redaktə]

Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsinin 1 yanvar 2012-ci il tarixinə olan rəsmi məlumatına əsasən Şıxarx qəsəbəsində əhali yaşamırdı.[8]

2013-cü ildə Şıxarx qəsəbə nümayəndəliyində 414 ailə qeydiyyatda idi. Burada 37 nəfərdən ibarət 11 yerli ailə və 673 nəfərdən ibarət 183 məcburi köçkün ailəsi yaşayırdı.[3]

2017-ci ildən Şıxarx qəsəbəsi ərazisində məcburi köçkün ailələri üçün yeni salınmış qəsəbədə 1176 ailə yaşayır.[9]

Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ Ziyəddin Sultanov (25.08.2010). "Tərtər: cəbhə xətti yaxın olsa da..." (azərb.). Xalq qəzeti. 2018-06-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2016.
  2. ↑ "Azərbaycan Respublikasının bəzi yaşayış məntəqələrinin tarixi adlarının bərpası və dəqiqləşdirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 29 dekabr 1992-ci il tarixli, 428 saylı qərarı". e-qanun.az (azərb.). e-qanun.az. 2013-06-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-11.
  3. ↑ 1 2 Tərtər: cəbhə bölgəsi mətanət nümunələri göstərir
  4. ↑ Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti, II cilddə. Bakı-2007. II cild, səh.216.
  5. ↑ Elman Cəfərli (23.01.2015). ""1991-ci ildə Bakı hərbi hissələrə hücum edərək silahları, texnikanı götürən biz idik"". Karabakhinfo.com. 2016-04-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 aprel 2016.
  6. ↑ ""Seysulanda düşmənin xeyli sayda canlı qüvvəsini məhv etməyə nail olduq" – Batalyon komandiri ilə MÜSAHİBƏ". 2019-04-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-04-07.
  7. ↑ İlham Əliyev Tərtərdə 1170 məcburi köçkün ailəsi üçün salınan yeni yaşayış kompleksi ilə tanış olub
  8. ↑ Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi: 2.5. 2012-ci ilin əvvəlinə iqtisadi və inzibati rayonlar, eləcə də şəhər yaşayış məntəqələri üzrə əhalinin cins bölgüsündə sayı (min nəfər)
  9. ↑ Tərtər rayonunun Şıxarx qəsəbəsi ərazisində 1176 məcburi köçkün ailəsi üçün yeni salınmış qəsəbədə dezinfeksiya işləri aparılıb

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Village troglodyte kandovan iran.jpg  Qəsəbə ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şıxarx&oldid=6054333"