Qacarlar
| Qacar Dövləti Məmalik-i Məhrusə-yi İran[1][2] |
|||||||||
|
|||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Himn Salam-e şah (Royal salute) |
|||||||||
 Qacarlar dövləti |
|||||||||
| Paytaxt | Tehran | ||||||||
| Dil(lər) | Azərbaycan türkcəsi [3], Fars dili [4][5] |
||||||||
| Din | İslam (Şiəlik) | ||||||||
| İdarəetmə forması | Mütləq monarxiya | ||||||||
| Sülalə | Qacarlar | ||||||||
| Şahlar | |||||||||
| - 1794–1797 | Ağa Məhəmməd şah Qacar | ||||||||
| - 1797–1834 | Fətəli şah Qacar | ||||||||
| - 1834–1848 | Məhəmməd şah | ||||||||
| - 1848–1896 | Nasirəddin şah | ||||||||
| - 1896–1907 | Müzəffərəddin şah | ||||||||
| - 1907–1909 | Məhəmmədəli şah | ||||||||
| - 1909–1925 | Sultan Əhməd şah | ||||||||
.svg){kind=small}
.svg)
Qacarlar sülaləsi (farsca: سلسله قاجاریه) — İranda 1796 və 1925-ci illər arasında hakimiyyətdə olmuş Azərbaycan-türk sülaləsidir [6][7]. Qovanlı Türk tayfasından olan Qacarlar, Monqol işğalı zamanlarında İrəvan ətrafında kök salmışlar və Səfəvi sülaləsini Azərbaycanda və İranda hakimiyyətə gətirən yeddi Qızılbaş-türk tayfalarından biri olmuşlar [8].
XVI əsrin əvvələrində Azərbaycanda və İranda hakimiyyəti ələ keçirən Səfəvilər indiki Azərbaycan Respublikasının ərazisini yerli türk xanlarına buraxmışlardır [9] və 1554-cü ildə Gəncə şəhərinin Şahverdi Soltan Ziyadoğlu Qacar tərəfindən idarə edildiyi haqda tarixi məlumatlar mövcuddur [10]. Ziyadoğulları ailəsi sonralar Qarabağa da hökmdarlıq etmişdir. 16-17-ci əsrlərdə Qacarlar Səfəvi dövlətində bir sıra rəsmi vəzifələr tutmuşlar. I Şah Abbas Səfəvi dövründə Şahsevən türk tayfaları kimi tanınan Qacarları İranın müxtəlif bölgələrinə yerləşdirmişdir və bunların bir çoxu Astarabad (hal-hazırda Qorqan) ərazisində qoyulmuşdur. 1796-cı ildə Zənd sülaləsinin sonuncu hökmdarını məğlub etdikdən sonra Ağa Məhəmməd xan Azərbaycanı və İranı Qacar hakimiyyəti altında birləşdirmişdir.
Sülalənin süqutu[redaktə | əsas redaktə]
21 yanvar 1898-ci ildə Təbrizdə anadan olan Soltan Əhməd, 11 yaşında şah taxtına qalxmışdır. Ancaq Birinci dünya müharibəsi illərində İranın Rus, İngilis və Osmanlı qoşunları tərəfindən işğalı Sultan Əhməd şahın nüfuzunun itməsilə nəticələnmişdir. 1921-ci ilin fevral ayında dövlət çevrilişinə başcılıq edən Rza xan Pəhləvi İranda ən nüfuzlu şəxsiyyətə çevrilmişdir. 1923-cü ildə Sultan Əhməd şah İranı həmişəlik tərk etmişdir və 1925-ci ildə Məclisin qərarı ilə Qacar hökmdarlığının sonu qoyulmuşdur. 1925-ci ildən 1979-cu ilə qədər İrana Pəhləvi sülaləsinin şahları hökmdarlıq etmışlər. Sultan Əhməd şah Qacar 21 fevral 1930-cu ildə Fransanın Neuilly-sur-Seine şəhərində vəfat etmişdir.
1796-1925-ci illərdə Qacar sülaləsindən şahlar[redaktə | əsas redaktə]
| Adı | Portreti | Atası | Həyatı | Tacgüzarlığı | Taxtı tərk etməsi | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Ağa Məhəmməd şah Qacar |  |
Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar | 1742–1797 | 20 mart 1794 | 17 iyun 1797 |
| 2 | Fətəli şah | .jpg) |
Hüseynqulu xan Qovanlı-Qacar | 1772–1834 | 17 iyun 1797 | 23 oktyabr 1834 |
| 3 | Məhəmməd şah |  |
Abbas mirzə Qovanlı-Qacar | 1808–1848 | 23 oktyabr 1834 | 5 sentyabr 1848 |
| 4 | Nasirəddin şah |  |
Məhəmməd şah | 1831–1896 | 5 oktyabr 1848 | 1 May 1896 |
| 5 | Müzəffərəddin şah |  |
Nasirəddin şah | 1853–1907 | 1 may 1896 | 3 yanvar 1907 |
| 6 | Məhəmmədəli şah |  |
Müzəffərəddin şah | 1872–1925 | 3 yanvar 1907 | 16 iyul 1909 |
| 7 | Sultan Əhməd şah Qacar |  |
Məhəmmədəli şah | 1898–1930 | 16 iyul 1909 | 15 dekabr 1925 |
|
Azərbaycan sülalələri Şah sülalələri
Knyaz sülalələri
Xan sülalələri
Dövlətçilik xronologiyası
|
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ Almanach de Gotha. Annuaire Génèaloqique, diplomatique et statistique. 1897, page 1132
- ↑ Almanach de Gotha. Annuaire Génèaloqique, diplomatique et statistique. 1907, page 1013
- ↑ Ardabil Becomes a Province: Center-Periphery Relations in Iran, H. E. Chehabi, International Journal of Middle East Studies, Vol. 29, No. 2 (May, 1997), 235 :
Orijinal mətn (ing.)
Azeri Turkish was widely spoken at the two courts in addition to Persian, and Mozaffareddin Shah (r.1896-1907) spoke Persian with an Azeri Turkish accent....
- ↑ Homa Katouzian, "State and Society in Iran: The Eclipse of the Qajars and the Emergence of the Pahlavis", Published by I.B.Tauris, 2006. pg 327: "In post-Islamic times, the mother-tongue of Iran's rulers was often Turkic, but Persian was almost invariably the cultural and admnistrative language"
- ↑ Homa Katouzian, "Iranian history and politics", Published by Routledge, 2003. pg 128: "Indeed, since the formation of the Ghaznavids state in the tenth century until the fall of Qajars at the beginning of the twentieth century, most parts of the Iranian cultural regions were ruled by Turkic-speaking dynasties most of the time. At the same time, the official language was Persian, the court literature was in Persian, and most of the chancellors, ministers, and mandarins were Persian speakers of the highest learning and ability"
- ↑ Genealogy and History of Qajar (Kadjar) Rulers and Heads of the Imperial Kadjar House
- ↑ Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I.B. Tauris, 2000, ISBN 1-86064-629-8, p. 1
- ↑ Encyclopedia Iranica. The Qajar Dynasty. Online Edition
- ↑ K. M. Röhrborn, Provinzen und Zentralgewalt Persiens im 16. und 17. Jahrhundert, Berlin, 1966, p. 4
- ↑ Encyclopedia Iranica. Ganja. Online Edition
 |
Monarx, sülalə və ya onların nümayəndələri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
