Qacarlar
| Qacarlar sülaləsi | |
|---|---|
| fars. قاجاریان | |
.svg) | |
| Ölkə | |
| Banisi | Ağa Məhəmməd şah Qacar |
| Sonuncu hökmdar | Sultan Əhməd şah Qacar |
| Hazırkı rəhbər | Soltan Məhəmməd Əli Mirza |
| Əsası qoyulub | 1789 |
| Soyun kəsilməsi | 1925 |
| Milliyyət | Azərbaycanlı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.svg){kind=small}
Qacarlar və ya Qacarlar sülaləsi (fars. سلسله قاجاریه, ərəb əlifbası azərbaycan: قاجارلر və ya قَجَرلر) — Azərbaycan və indiki İranda ərazisində 1796 və 1925-ci illər arasında hakimiyyətdə olmuş Azərbaycanlı[1][2] və Türk mənşəli sülaləsidir[3][4][5][6]. Qovanlı Türk tayfasından olan Qacarlar, Monqol işğalı zamanlarında İrəvan ətrafında kök salmışlar və Səfəvi sülaləsini Azərbaycanda və İranda hakimiyyətə gətirən yeddi Qızılbaş-Türk tayfalarından biri olmuşlar [7].
XVI əsrin əvvələrində Azərbaycanda və İranda hakimiyyəti ələ keçirən Səfəvilər indiki Azərbaycan Respublikasının ərazisini yerli türk xanlarına buraxmışlardır [8] və 1554-cü ildə Gəncə şəhərinin Şahverdi Soltan Ziyadoğlu Qacar tərəfindən idarə edildiyi haqda tarixi məlumatlar mövcuddur [9]. Ziyadoğulları ailəsi sonralar Qarabağa da hökmdarlıq etmişdir. 16-17-ci əsrlərdə Qacarlar Səfəvi dövlətində bir sıra rəsmi vəzifələr tutmuşlar. I Şah Abbas Səfəvi dövründə Şahsevən türk tayfaları kimi tanınan Qacarları İranın müxtəlif bölgələrinə yerləşdirmişdir və bunların bir çoxu Astarabad (hal-hazırda Qorqan) ərazisində qoyulmuşdur. 1796-cı ildə Zənd sülaləsinin sonuncu hökmdarını məğlub etdikdən sonra Ağa Məhəmməd xan Azərbaycanı və İranı Qacar hakimiyyəti altında birləşdirmişdir.
Qacarlar sülaləsi siyahısı[redaktə | əsas redaktə]
| Oğuz türklərinin boyu[10][11][12][13] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Bayat boyu | ||||
| Qacarlar | ||||
| Qovanlı oymağı | ||||
| Qacarlar sülaləsinin şəcərəsi | ||||
| Qacarlar sülaləsi | ||||
| Şəkil | Ad | Ailə münasibəti | Hökmranlığı | Qeydlər |
| Astrabad hakimi (1722–1789) | ||||
| Fətəli xan Qovanlı-Qacar | Şahqulu xan | 1722-1747 | Səfəvi İmperiyasının baş vəziri 1722-1726 | |
|
Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar | Fətəli xan Qacar | 1747-1759 | |
|
Ağa Məhəmməd şah | Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar | 1759-1789 | |
| Qacarlar dövləti (1789–1925) | ||||
|
|
Ağa Məhəmməd şah | Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar | 1789-1797 | Tacqoyması mart 1796 |
.jpg)
|
Fətəli şah | Hüseynqulu xan Qovanlı-Qacar | 1797-1834 | |
|
Məhəmməd şah | Abbas mirzə Qovanlı-Qacar | 1834-1848 | |
|
Nasirəddin şah | Məhəmməd şah | 1848-1896 | |
|
Müzəffərəddin şah | Nasirəddin şah | 1896-1907 | |
|
Məhəmmədəli şah | Müzəffərəddin şah | 1907-1909 | |
|
Sultan Əhməd şah Qacar | Məhəmmədəli şah | 1909-1925 | |
Qacar imperator ailəsi[redaktə | əsas redaktə]
Sürgündəki Qacar İmperator Ailəsinə hal-hazırda Məhəmməd Əli Şahın ən böyük nəsli Sultan Məhəmməd Əli Mirzə Qacar rəhbərlik edir, Qacar taxt-tacının varisi Məhəmməd Həsən Mirzənin nəvəsi, Sultan Əhməd Şahın qardaşı və II Məhəmməd Həsən Mirzədir.
Məhəmməd Həsən Mirzə 1943-cü ildə İngiltərədə vəfat etdi, Fransada qardaşının ölümündən sonra 1930-cu ildə sürgündə özünü şah elan etdi.
Başlıqlar və üslublar[redaktə | əsas redaktə]
Şah və onun həyat yoldaşı, İmperator Əlahəzrət adlanırdılar. Ən böyük oğlan şaqları Əlahəzrət adlanırdı. Uşaqların hamısı Şahzadə və ya Şahzadə Xanum titulu daşıyırdı.[14]
1925-ci ildən bəri Qacar sülaləsi[redaktə | əsas redaktə]
Qacar İmperator Ailəsinin başçıları[redaktə | əsas redaktə]
İmperator Ailəsinin rəhbərliyi Məhəmməd Əli Şahın ən böyük kişi nəslindən miras qalmışdır.
- Sultan Əhməd şah Qacar (1925-1930)
- Firudin Mirzə Qacar (1930–1975)
- Həmid Mirzə (1975–1988)
- Mahmud Mirzə Qacar (1988)
- Soltan Əli Mirzə Qacar (1988–2011)
- Soltan Məhəmməd Əli Mirza (2011-indiyədək)
Qacar xanədanının varisləri[redaktə | əsas redaktə]
- Sultan Əhməd şah Qacar (1925-1930)
- Məhəmməd Həsən Mirzə (1930–1943)
- Firudin Mirzə Qacar (1943–1975)
- Həmid Mirzə (1975–1988)
- I Məhəmməd Həsən Mirzə (1988–)
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ Genealogy and History of Qajar (Kadjar) Rulers and Heads of the Imperial Kadjar House
- ↑ Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I.B. Tauris, 2000, ISBN 1-86064-629-8, p. 1
- ↑ Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I. B. Tauris, 2000, ISBN 1-86064-629-8, p. 1
- ↑ William Bayne Fisher. Cambridge History of Iran, Cambridge University Press, 1993, p. 344, ISBN 0-521-20094-6
- ↑ Dr Parviz Kambin, A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire, Universe, 2011, p.36, online edition.
- ↑ Jamie Stokes and Anthony Gorman, Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East, 2010, p.707, Online Edition: "The Safavid and Qajar dynasties, rulers in Iran from 1501 to 1722 and from 1795 to 1925 respectively, were Turkic in origin."
- ↑ Encyclopedia Iranica. The Qajar Dynasty. Online Edition
- ↑ K. M. Röhrborn, Provinzen und Zentralgewalt Persiens im 16. und 17. Jahrhundert, Berlin, 1966, p. 4
- ↑ Encyclopedia Iranica. Ganja. Online Edition
- ↑ Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I. B. Tauris, 2000, ISBN 1-86064-629-8, p. 1
- ↑ William Bayne Fisher. Cambridge History of Iran, Cambridge University Press, 1993, p. 344, ISBN 0-521-20094-6
- ↑ Dr Parviz Kambin, A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire, Universe, 2011, p.36, online edition.
- ↑ Jamie Stokes and Anthony Gorman, Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East, 2010, p.707, Online Edition: "The Safavid and Qajar dynasties, rulers in Iran from 1501 to 1722 and from 1795 to 1925 respectively, were Turkic in origin."
- ↑ "Qajar (Kadjar) Titles and Appellations". www.qajarpages.org. İstifadə tarixi: 31 May 2020.