Ənuşirəvan İbrahimi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Ənuşirəvan İbrahimi
Ənuşirəvan Qəni oğlu İbrahimi
Doğum tarixi
Doğum yeri Astara
Vəfat tarixi (61 yaşında)
Vəfat yeri Tehran
Vəfat səbəbi edam edilib

Ənuşirəvan İbrahimi — 1978-ci ildən 1982-ci ilə qədər Azərbaycan Demokrat Firqəsinin rəhbəri, Azərbaycan Milli Hökumətinin baş prokuroru Firudin İbrahiminin qardaşı[1][2].

Haqqında[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ənuşirəvan Qəni oğlu İbrahimi 12 may 1926-cı ildə Astara da anadan olub. İbtidai təhsilini Astarada almağa başlasa da atası Nəhavəndə sürgün edildiyi üçün orada davam etdirib. Azərbaycanda 21 Azər hərəkatı qalib gəldikdən sonra burada Azərbaycan Milli Hökuməti qurulur. Ənuşirəvan İbrahimi də Təbrizə gələrək burada təsis edilmiş Polis akademiyasında təhsil almağa başlayır. Düşmən qüvvələri qarşısında dayanmaq onlarla mübarizə aparmaq üçün qardaşı Firudin İbrahimi ilə birgə gənc könüllülərdən ibarət "Babək" qrupunu təşkil edirlər. Azərbaycan Milli Hökuməti dağıldıqdan sonra şah rejimi tərəfindən hərəkatçılar eləcə də onların tərəfdarları olan minlərlə insan həbs edilir, güllələnir və ya pis havalı cənub rayonlarına sürgün edilirdilər. Məhz bu təqiblərdən qurtulmaq üçün 16 min nəfərə yaxın firqəçi Sovet Azərbaycanına mühacirət edir[1].

Ənuşirəvan İbrahimi də Bakıya mühacirət edir. Təhsilini öz siyasi fəaliyyəti ilə uyğunlaşdırmaq niyyəti ilə tarix ixtisası üzrə Bakı Dövlət Universitetində ali təhsil alır və eyni ixtisas üzrə də elmi-tədqiqat fəaliyyətini davam etdirir, Moskvada "İran Xalq Partiyasının (Tudə) 1944-1946-cı illərdə irticaya qarşı mübarizəsi (İXP-nin parlamentdə və hökumətin tərkibində fəaliyyəti timsalında)" adlı dissertasiya işini müdafiə edərək alimlik dərəcəsi də qazanır. Bir neçə xarici dildə sərbəst danışa bilən Ənuşirəvan İbrahimi Bakıda ingilis dili üzrə də ali təhsil alır. Mühacirətdə olduğu müddətdə həyatının əsas hissəsini onun siyasi fəaliyyəti təşkil edir. O, Azərbaycan Demokrat Firqəsinin (ADF) fəal və nüvuzlu üvlərindən birinə çevrilir. Burada fəaliyyətinə cavanlar təşkilatından başlayır və firqənin mərkəzi komitəsinin üzvlüyünə qədər yüksəlir. O dəfələrlə ADF-nin cavanlar təşkilatı adından dünya demokrat cavanlarının beynəlxalq konfrans və seminarlarında iştirak edir, dünya ölkələrində fəaliyyət göstərən digər sol və demokrat partiyaların nümayəndələri ilə tanış olur[1].

28 avqust 1953-cü il dövlət çevrilişindən sonra irtica rejiminin təhlükəzislik qüvvələri tərəfindən şiddətli basqılara məruz qalan İran Xalq Partiyası (Tudə) rəhbərləri və üzvləri də xaricə mühacirət edir və xüsusilə sosialist düşərgələri ölkələrinin Moskva, Sofiya, Praqa, Berlin (Şərqi Almaniya) kimi şəhərlərində məskunlaşırlar. 1960-cı il avqust ayının 1-2-də ADF və İXP MK üzvlərinin iştirakı ilə "Vəhdət konfransı" keçirilir və ADF öz adını və MK-sını saxlamaq şərtilə İXP-nin Azərbaycan Əyalət komitəsi kimi təsdiq olunur. Sözügedən konfransın müvafiq qərarları ilə Şərqi Almaniyada siyasi fəaliyyətlə məşğul olan Ə.Lahrudi Sovet Azərbaycanına qayıdır və onun yerinə Berlinə Ənuşirəvan İbrahimi göndərilir. O, 1978-1979-cu illər inqilabı baş verənə kimi İXP İcraiyyə Heyətinin üzvü olaraq bu partiyanın İranla qonşu olan Türkiyə, Hindistan və bu kimi bir neçə ölkədə olan təşkilatlarının işlərinə rəhbərlik edir. 1978-1979-cu illər inqilabı nəticəsində şahlıq rejimi devrildikdən sonra Ənuşirəvan İbrahimi də İXP rəhbərləri sırasında Şərqi Almaniyadan birbaşa İrana gəlib yerləşir. İXP-nin şəhər, vilayət və əyalət təşkilatları bütün ölkə üzrə fəaliyyətini bərpa edərək işə başlayır. Ənuşirəvan İbrahimi və onun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Demokrat Firqəsi və üzvlərinin fəaliyyəti 4 ildən artıq çəkmir. 1982-ci ilin əvvəllərində 3000-dən çox firqə üzvü, eləcə də Tehrana iş dalınca getmiş Ənuşirəvan mərkəzi komitənin digər üzvləri ilə birlikdə həbs olunurlar. Ənuşirəvan İbrahimi 13 sentyabr 1987-ci il tarixində Tehrandakı "Evin" zindanında edam edildi. Tehranın şərq hissəsində bu gün "Xavəran" adlanan keçmiş Misgərabad qəbristanlığında azad həyat uğrunda canlarını qurban vermiş minlərlə dostları və həmfikirləri arasında dəfn edilib[1].

Ailəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ənuşirəvan İbrahiminin atası Qəni İbrahimi Türkmənistandan tutmuş Qafqazdakı şəhərlərə kimi İran malları göndərən və oradanda da İrana Rusiya mənşəli mallar gətirən təcrübəli tacirlərdən biri olub. Azərbaycan dilindən başqa fars, ərəb, rus və fransız dillərində sərbəst danışa, yaza və oxuya bilirdi. Qəni İbrahimi Rusiyada baş verən Oktyabr inqilabından sonra Astara və onun ətrafındakı əhali arasında təbliğat və təşviqat işi ilə məşğul olur, İranda "Ədalət" partiyasının təşkilindən sonranona qoşulur, 1920-ci ilin iyun ayında "Ədalət" partiyasının Ənzəli şəhərində keçirilən 1-ci qurultayında həmin partiyanın İran Kommunist Partiyasına çevrildiyi elan olunduqdan sonra bu partiyanın ən fəal üzvlərindən birinə çevrilir. 1925-ci ildə Rza xan İranda hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra bütün ölkəni milli fəallara və kommunistlərə qarşı siyasi təzyiqlər dalğası bürüyür və bu dalğa Qəni İbrahimidən də yan keçmir. O da digər yoldaşları kimi həbs olunur, zindanda ağır işgəncələrə məruz qalır və ömrünün sonuna kimi Nəhavəndə sürgün edilir[3].

Qardaşı Firudin İbrahimi Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsinin üzvü, 1945 - 1946-cı illərdə Azərbaycan Milli Hökumətinin baş prokuroru olub. Milli Hökumət süqut etdikdən sonra 1947-ci ilin may ayının 22-də Təbriz şəhərinin Gülüstan bağında dar ağacından asılıb[4].

Bakıda Rəfiqə xanım Axundova ilə ailə qurub. Bu evlilikdən Firudin, Fuad və Fəramərz adlarında üç oğlu dünyaya gəlib.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. 1 2 3 4 Səməd Bayramzadə. "Ənuşirəvan Qəni Oğlu İbrahimi (12.05.1926 – 13.09.1987)" (az.). azerbaycan-ruznamesi.org. 2021-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31.03.2021.
  2. Ənvər Yusifoğlu. "Dar Ağacında heykəlləşən milli qürur" (az.). Ədalət qəzeti. 21.09.2018. 31.03.2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31.03.2021.
  3. "Firudin İbrahimi" (az.). ens.az. 08.01.2019. 2021-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31.03.2021.
  4. Firudin İbrahimi. Sülh uğrunda (Paris Sülh Konfransı barədə qeydlər. 1946) (PDF). Bakı: "Elm və təhsil" nəşriyyatı. 2018. səh. 21. ISBN 978-9952-37-025-6.