Əxi Təvəkkül zaviyəsi
| Əxi Təvəkkül zaviyəsi | |
|---|---|
| Ölkə |
 Ermənistan |
| Şəhər | Keşişkənd |
| Yerləşir | Ələyəz kəndi |
| Tikilmə tarixi | XII – XIII əsrlər |
| Üslubu | İslam memarlığı |
| Vəziyyəti | muzey |
|
|
|
Əxi Təvəkkül zaviyəsi — Dərələyəz mahalının Keşişkənd (1957-ci ildən Yeğeqnadzor) rayonunun Ələyəz kəndində azərbaycanlılara məxsus tarixi abidə.[1]
Əxi Təvəkkül zaviyəsi XII-XIII əsrlərə aiddir. Abidənin kitabəsində yazılmışdı: "Bu məzar mərhum və uca şəhid, Qadir Allahın rəhmətinə ehtiyacı olan Əxi Təvəkkülündür-Allah onun günahlarını bağışlasın-məhərrəm ayı, doqquz yüz əllinci il (miladi-1543-cü il) tarixdə" [2].
Abidə 1961 – ci ildə azərbaycanlı alimlər tərəfindən tədqiq edilmişdir. Tədqiqatlar nəticəsində zaviyənin bünövrəsi və Əxi Təvəkkülün baş daşı formasında iki xatirə daşı abidəsi aşkar olunmuşdur. Xatirə daşlarının üzərində ərəb və erməni dillərində[3] həkk olunmuş kitabələrdə Əxi Təvəkkülün hicri 951 – ci ilin məhərrəm ayında (25. 03. – 24. 04. 1544) şəhid olduğu göstərilir. Kitabəninn iki dildə olması Azərbaycanda XI əsrin sonu – XII əsrin əvvəllərindən fəaliyyət göstərən və sonrakı dövrlərdə (XIV – XVI əsrlərdə) milliyyətindən, dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, şəhər sənətkarlarının hüquqlarını qoruyan quruma çevirilən əxi təşkilatının başçısı olduğunu ehtimal etməyə imkan vermişdir. [4]
Tarixin memarlıq dəyəri olan abidə azərbaycanlıların müqəddəs hesab etdikləri ziyarətgahlardan idi. Abidənin girəcəyində yerləşən daş lövhədə azərbaycanlıların inanclarını əks etdirən, yerin, ayın və günəşin rəmzi olan üç dairə, hər dairədə 12 imamın rəmzi kimi 12 xətt və tarixən Dərələyəz mahalında yaşamış türk tayfasının sayını bildirən doqquz ədəd səkkizguşəli ulduz həkk olunmuşdu. Daha sonralar bu abidə ermənilər tərəfindən dağıdılmış, bütöv qalan daş lövhənin bir hissəsində isə xaç şəkli çəkilərək erməniləşdirilmişdir.[5]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ İbrahim Bayramov. "Qərbi Azərbaycan: tarixi həqiqətlər və ya Ermənistanın etnik təmizləmə siyasəti". Bakı, "Şərq-Qərb", 2012. səh.273
- ↑ М.С.Неймат, Корпус эпиграфических памятников Азербайджана., т. III, Б., 2001, с.75, № 106
- ↑ AMEA, Naxçıvan Ensiklopediyası, Bakı, 2002, Əxi Təvəkkül Zaviyəsi məqaləsi
- ↑ М. С. Неймат – Корпус эпиграфических памятников Азербайджана. Арабо – персо – тюркоязычные надписи Нахичеванской Автономной Республики (XII – XX вв.), т.3, Баку, 2001
- ↑ "Ermənistanda Azərbaycan mədəni irsinə qarşi vandalizm". 2011-01-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-13.