1% qaydası
1% qaydası — internet mədəniyyətində internet icması daxilində iştirakla bağlı ümumi qayda. Qaydada qeyd olunur ki, veb-sayt istifadəçilərinin yalnız 1%-i aktiv şəkildə yeni məzmun yaradır, qalan 99%-i isə sadəcə lurkerlik edir. Variantlara 1–9–90 qaydası (bəzən 90–9–1 prinsipi və ya 89:10:1 nisbəti adlanır) daxildir.[1] Burada viki kimi birgə yaradılan veb-saytda icma iştirakçılarının 90%-nin yalnız məzmunu istehlak etdiyi, 9%-nin məzmunu dəyişdirdiyi və ya yenilədiyi, 1%-nin isə məzmun əlavə etdiyi qeyd olunur.
Oxşar qaydalar informasiya elmində də məlumdur. Məsələn, Pareto prinsipi kimi tanınan 80/20 qaydası fəaliyyətin necə müəyyən edilməsindən asılı olmayaraq, qrupun 20 faizinin fəaliyyətin 80 faizini istehsal edəcəyini bildirir.
Tərifi[redaktə | mənbəni redaktə et]
1% qaydasına əsasən, internet istifadəçilərinin təxminən 1%-i məzmun yaradır, 99%-i isə sadəcə həmin məzmunun istehlakçısıdır. Məsələn, bir forumda yazı yazan hər bir şəxsə qarşılıq təxminən 99 nəfər həmin foruma baxır, lakin mesaj yazmır. Bu termin müəllif və bloqqerlər Ben MakKonnell və Ceki Huba tərəfindən icad edilmişdir,[2] baxmayaraq ki, əvvəllər eyni konsepsiyaya istinadlar bu addan istifadə etməmişdir.[3]
Onlayn fəaliyyətə istinad edərək, lurker termini internet icmasında başqaları ilə əlaqədə olmayan onlayn müşahidəçiyə istinad etmək üçün istifadə olunur.[4]
Radikal cihadçı internet forumlarında 2005-ci ildə aparılan bir araşdırmada istifadəçilərin 87%-nin heç vaxt forumlarda post paylaşmadığı, 13%-nin ən azı bir dəfə, 5%-nin 50 və ya daha çox, yalnız 1%-nin isə 500 və ya daha çox paylaşım etdiyi müəyyən edilmişdir.[5]
2014-cü ildə nəzərdən keçirilmiş "The 1% Rule in Four Digital Health Social Networks: An Observational Study" adlı məqalədə sağlamlıq yönümlü onlayn forumlarda 1% qaydası empirik şəkildə tədqiq edilmişdir. Qəzet belə nəticəyə gəlmişdir ki, 1% qaydası məzmunun böyük əksəriyyətini yaradan bir neçə "Superistifadəçi" ilə dörd dəstək qrupu arasında uyğundur.[6] Həmin ilin sonunda ayrı bir tədqiqatçı qrupu tərəfindən edilən bir araşdırmada 2014-cü ildə Van Mirlonun araşdırmasını depressiya üçün onlayn forumda təkrarlamışdır.[7]
İştirak bərabərsizliyi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Oxşar konsepsiya "AT&T Laboratories"dən Vill Hill tərəfindən təqdim edilmiş və daha sonra Yakob Nilsen tərəfindən istinad edilmişdir. Bu, onlayn kontekstdə "iştirak bərabərsizliyi" termininə məlum olan ən erkən istinad idi. Termin 2006-cı ildə marketinq mövzusunda bloq yazısında ciddi kəmiyyət kontekstində istifadə edildiyi zaman yenidən ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmişdir.[2]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Arthur, Charles. "What is the 1% rule?". The Guardian. 20 July 2006. 10 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 December 2023.
- ↑ 1 2 McConnell, Ben; Huba, Jackie. "The 1% Rule: Charting citizen participation". Church of the Customer Blog. May 3, 2006. 11 May 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-10.
- ↑ Horowitz, Bradley. "Creators, Synthesizers, and Consumers". Elatable. Blogger. February 16, 2006. 2010-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-10.
- ↑ "What is Lurking? – Definition from Techopedia". Techopedia.com (ingilis). 2012-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-05.
- ↑ Awan, A. N. "Virtual Jihadist media: Function, legitimacy, and radicalising efficacy" (PDF). European Journal of Cultural Studies. 10 (3). 2007: 389–408. doi:10.1177/1367549407079713. 2020-08-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-12-27.
- ↑ van Mierlo, T. "The 1% Rule in Four Digital Health Social Networks: An Observational Study". Journal of Medical Internet Research. 16 (2). 2014: e33. doi:10.2196/jmir.2966. PMC 3939180. PMID 24496109. 2020-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-27.
- ↑ Carron-Arthur, B; Cunningham, JA; Griffiths, KM. "Describing the distribution of engagement in an Internet support group by post frequency: A comparison of the 90–9–1 Principle and Zipf's Law". Internet Interventions. 1 (4). 2014: 165–168. doi:10.1016/j.invent.2014.09.003.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- The 90-9-1 Rule for Participation Inequality in Social Media and Online Communities by Jakob Nielsen, October 8, 2006.
- What is the 1% rule? by Charles Arthur in The Guardian, July 20, 2006.
- The 1% Rule by Heather Green in BusinessWeek, May 10, 2006
- Institutions vs. Collaboration by Clay Shirky, July 2005, Video at 06:00 and 12:42