Dairəvi məbəd: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 6: Sətir 6:
|Kənd =
|Kənd =
|Yerləşdiyi ərazi = "Yuxarı-baş Tarix-Memarlıq Qoruğu"
|Yerləşdiyi ərazi = "Yuxarı-baş Tarix-Memarlıq Qoruğu"
|Əsası qoyulub =V-VI əsrlər<ref name="Mamedova"/>
|Əsası qoyulub = XIX əsr<ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:ilS_yjz0Js4J:www.marhi.ru/AMIT/2012/3kvart12/gadjieva/gadjieva.pdf+&cd=19&hl=ru&ct=clnk&gl=nl C.Х. Гаджиева, Азербайджанский Архитектурно- Строительный Университет, Баку, Азербайджан. ДВОРЦОВЫЕ СООРУЖЕНИЯ ГОРОДА ШЕКИ.]</ref><ref>[https://books.google.az/books?id=2qxBAAAAYAAJ&q=Sh%C4%83ki:+%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%D1%8B-me%CA%BCmarlyg+%D0%BE%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8&dq=Sh%C4%83ki:+%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%D1%8B-me%CA%BCmarlyg+%D0%BE%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8&hl=ru&sa=X&ei=1Wv9VIyfA438aIK9gsAI&ved=0CBoQ6AEwAA Şəki:tarixi memarlıq oçerki], Bakı, Elm, 1988, səh. 163.</ref><ref>[http://sheki-irs.az/page.php?p=2 ŞƏKİ ŞƏHƏRİ VƏ RAYONU ƏRAZİSİNDƏ DÖVLƏT MÜHAFİZƏSİNƏ GÖTÜRÜLMÜŞ DAŞINMAZ TARİX VƏ MƏDƏNİYYƏT ABİDƏLƏRİ]</ref>, XVIII-XIX əsrlər<ref> ASE, X cild, "Şəki" məqaləsi, səh.500</ref>, XVII-XIX əsrlər<ref>[http://portal.azertag.az/node/201#.VPyx7Hzkcj8 Portal.azertag.az]</ref>, V-VI əsrlər<ref name="Mamedova">Г. Мамедова - Зодчество Кавказской Албании, Баку, 2004, стр. 42-43.</ref>
|Din = xristinalıq <ref>[http://www.scwra.gov.az/structure/96/?%E2%80%9C%C5%9E%C9%99ki%E2%80%9D%20m%C9%99b%C9%99di%20(III-V%20%C9%99srl%C9%99r) Şəki məbədi], [[Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi]]nin məlumatı</ref>
|Din = xristinalıq<ref>[http://www.scwra.gov.az/structure/96/?%E2%80%9C%C5%9E%C9%99ki%E2%80%9D%20m%C9%99b%C9%99di%20(III-V%20%C9%99srl%C9%99r) Şəki məbədi], [[Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi]]nin məlumatı</ref>
|Sahəsi =
|Sahəsi =
|Memarlıq quruluşu = [[Alban memarlığı]]<ref name="Mamedova"/>
|Memarlıq quruluşu = xristian <ref>[https://books.google.az/books?id=2qxBAAAAYAAJ&q=Sh%C4%83ki:+%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%D1%8B-me%CA%BCmarlyg+%D0%BE%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8&dq=Sh%C4%83ki:+%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%D1%8B-me%CA%BCmarlyg+%D0%BE%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8&hl=ru&sa=X&ei=1Wv9VIyfA438aIK9gsAI&ved=0CBoQ6AEwAA Şəki:tarixi memarlıq oçerki], Bakı, Elm, 1988, səh. 163.</ref>, [[Alban memarlığı]]<ref name="Mamedova"/>
|Tikildiyi dövr =
|Tikildiyi dövr =
|Statusu =
|Statusu =
Sətir 24: Sətir 24:
|longd=47 |longm=10 |longs=14|longEW=E
|longd=47 |longm=10 |longs=14|longEW=E
}}
}}
'''Dairəvi məbəd'''<ref>[http://www.mct.gov.az/service/lang/az/page/20/sid/109/nid/397/n/1/ Mədəniyyət və tarixi abidələr. Dairəvi məbəd]</ref><ref>[http://www.anl.az/down/meqale/medeniyyet/2010/iyul/126037.htm Şəki Xalq Tətbiqi Sənəti Muzeyindən zəngin təəssürat]</ref> - [[Şəki şəhəri]]ndəki [[Şəki qalası|qalada]] yerləşən ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi. Tikilinin ilkin görkəmi dairəvi planlı olsa da, 1853-cü ilə qədər ona 3 tərəfdən əlavələr edilmiş və xaç formasına salınmışdır.


⚫
Tikilinin əsas hisəsinin (artırmalarsız) üstü günbəzlə tamamlanır və bu ilkin hissə memarlıq üslubuna, tikintisində istifadə edilmiş inşaat materiallarının növünə görə qaladakı digər tikililərdən xeyli fərqlənir. Həmin səbəbdən də bəzi tədqiqatçılar onun tarixini [[Qafqaz Albaniyası]] dövrünə aid edirlər<ref name="Mamedova">Г. Мамедова - Зодчество Кавказской Албании, Баку, 2004, стр. 42-43.</ref>.
'''Dairəvi məbəd'''<ref>[http://www.mct.gov.az/service/lang/az/page/20/sid/109/nid/397/n/1/ Mədəniyyət və tarixi abidələr. Dairəvi məbəd]</ref><ref>[http://www.anl.az/down/meqale/medeniyyet/2010/iyul/126037.htm Şəki Xalq Tətbiqi Sənəti Muzeyindən zəngin təəssürat]</ref>; '''(Üç üqnum adına<ref>[http://baza.vgdru.com/1/78853/ Kilsənin adı ilə bağlı internetdə bu məlumat yerləşdirilmişdir: Генеалогическая база знаний: персоны, фамилии, хроника]</ref>) Rus pravoslav kilsəsi'''<ref>Nuxa şəhərində cəmi 1 Rus Provoslav kilsəsi, 3 erməni kilsəsi mövcud olmuşdur (http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/73519/%D0%9D%D1%83%D1%85%D0%B0). Erməni kilsələrinin 2-si hal hazırda durur, biri isə son illərdə dağılıbdır. Dairəvi məbədin ətrafındakı rus qəbirlərindən isə məlum olur ki, vaxtilə, Rus Provoslav kilsəsi olmuşdur. Bundan başqa digər mənbələr də Nuxa qalasında Rus Provoslav kilsəsinin olduğunu təsdiqləyirlər və bu barədə bu məqalənin mətnində məlumat verilir </ref>. - [[Şəki şəhəri]]ndəki [[Nuxa qalası|qalada]] yerləşən ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi. Tikilinin ilkin görkəmi dairəvi planlı olsa da, 1853-cü ilə qədər ona 3 tərəfdən əlavələr edilmiş və xaç formasına salınmışdır.
[[Şəkil:Round temple 1.JPG|250px|thumbnail|left|Abidənin inventar lövhəsi]] Tikilinin arxasındakı torpaq sahəsində isə [[Rusiya İmperiyası]] dövründə, Nuxada vəfat etmiş yüksək çinli rus məmurları dəfn edilmişdi.

Məlum olduğu kimi [[Nuxa qalası]]nın divarları elə tikilmişdir ki, yuxarıdan baxdıqda adı ərəb əlifbası ilə "Məhəmməd... (xan)" kimi oxunur<ref>[http://www.anl.az/el/k/kfb_ae1c.pdf Köçərli Firudin bəy. Azərbaycan ədəbiyyatı, I cild, səh.: 397, Bakı, 2005.] </ref> <ref>[http://www.anl.az/el/k/k001/mfa001.htm Köçərli Firudin bəy. Azərbaycan ədəbiyyatı, I cild, Mirzə Fətəli Axundov, html.] </ref>. Deyilənə görə oxunuşda bu tikili "Nun" hərfinin nöqtəsidir<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=c2hla2kud3N8aXBla2NoaXxneDo0NzAzMTdlOGVjMDQ1OGI5 Aydın Nəmmədov, Muzey işi və tarixi abidələrin mühafizəsi üzrə mütəxəssis. "İpəkçi" qəzeti, 7 mart 2013-cü il, №1(2287), səh. 4. ]</ref>.

XX əsrin ortalarında mütəxəssislər qala ərazisinə baxış keçirərkən bu qənaətə gəlmişlər ki, 6 ha ərəzini əhatə edən qalanın içində məscid istisna olmaqla, [[Şəki xan sarayı]]ndan başqa, xanlıq dövrünə aid heç bir tikili qalmamışdır<ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:5vCNhYMfvkkJ:history.az/pdf.php%3Fitem_id%3D20091230062016766%26ext%3Dpdf+&cd=8&hl=ru&ct=clnk&gl=nl С. А. ДАДАШЕВ, М. А. УСЕЙНОВ. АРХИТЕКТУРА АЗЕРБАЙДЖАНА III - XIX ВЕКА. МОСКВА 1948. стр. 21.]</ref>.

⚫
Dairəvi məbədin əsas hisəsinin (artırmalarsız) üstü günbəzlə tamamlanır və bu ilkin hissə memarlıq üslubuna, tikintisində istifadə edilmiş inşaat materiallarının növünə görə qaladakı digər tikililərdən xeyli fərqlənir. Həmin səbəbdən də bəzi tədqiqatçılar onun tarixini [[Qafqaz Albaniyası]] dövrünə aid edirlər<ref>Г. Мамедова - Зодчество Кавказской Албании, Баку, 2004, стр. 42-43.</ref>.
[[Şəkil:Round temple 1.JPG|250px|thumbnail|left|Abidənin inventar lövhəsi]]
[[Nuxa qalası]]nın 1819-cu ildə tərtib edilmiş təsvirində [[Məhəmmədhəsən xan]]ın evindən aşağıda, evə giriş qapısının solunda xanın şəxsi ibadətxanasının olması göstərilirdi<ref>[http://sites.google.com/site/shekitarixi/101 Nuxa qalasının vəziyyəti barədə mayor Lisaneviçin 1819-cu ildə tərtib etdiyi akt.]</ref>.

Məşhur rus səyyahı Seqlaın və öz dövrünün görkəmli maarifçilərindən biri olan [[Rəşid bəy Əfəndiyev]]in, müvafiq olaraq, 1902-ci ildə və 1925-ci ildə çap olunmuş kitablarından məlum olur ki, ruslar 1828-ci xanın ev ev məscidini pravoslav kilsəsinə çevirmişlər<ref>И. Л.Сегаль. Елисаветпольская губерня, стр.: 15, Тифлис, 1902; </ref><ref>[http://docs.google.com/a/ipekchi.biz/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxzaGVraXRhcml4aXxneDo1NTljM2E3Y2ZmNDVhMTQ3 Rəşid bəy Əfəndiyev. Nuxa qəzasındakı asarü-ətiqələr haqqında, Bakı, 1925].</ref>.

Lakin həmin kiçik kilsə Məhəmmədhəsən xanın evinin içində olmuşdur və 20-ci əsrin 90-cı illərinə qədər həqiqətən, orada kiçik bir kilsə vardı. Dairəvi məbəd isə həmin kilsənin yerindən 50 metr cənubdadır. Nuxa qalasının 1819-cu il Təsvirində bu tikili haqqında heç bir qeyd yoxdur. Lakin Təsvirdə Nuxa qalasındakı bir çox tikililərin özləri və koordinatları barədə məlumat verildikdən sonra, həm də qeyd edilir ki, "qaladakı Şəkinin rəhbərlərinə aid olmuş digər tikililər əsgərlər və xoylular tərəfindən tutulmuşdur". Bu qeyddən isə məlum olur ki, həmin vaxt qalada mövcud olmuş tikililərin bəziləri Təsvirdə göstərilmir. Həmin səbəbdən də, Dairəvi məbədin 1819-cu ildə Nuxa qalasında mövcud olub-olmaması dəqiq bilinmir. Amma Nuxa qalasının 1853-cü il planında artlq Dairəvi məbəd, xaç şəklinə salınmış əlavələri ilə (yuxarıdan baxdıqda) birlikdə göstərilir. Həmin illərdən 20-ci əsrin əvvəllərinə qədər bu tikili [[Şəki qəzası]] ərazisindəki yeganə Rus Pravoslav kilsəsi idi. Tikilinin arxasındakı torpaq sahəsində isə [[Rusiya İmperiyası]] dövründə, Nuxada vəfat etmiş yüksək çinli rus məmurları dəfn edilmişdi.


Hazırda bu tikilinin içində [[Şəki Xalq Tətbiqi Sənət Muzeyi]] yerləşir.
Hazırda bu tikilinin içində [[Şəki Xalq Tətbiqi Sənət Muzeyi]] yerləşir.
Sətir 44: Sətir 34:
File:Round temple.JPG|
File:Round temple.JPG|
File:Round temple grave.JPG|
File:Round temple grave.JPG|
File:Caucasian albanian cross in Round temple in Shaki.JPG|Məbədin əsas zalının divarında yerləşən alban{{mənbəsiz}} xaçı</gallery>
File:Caucasian albanian cross in Round temple in Shaki.JPG|Məbədin əsas zalının divarında yerləşən alban xaçı</gallery>


== İstinadlar və qeydlər ==
== İstinadlar və qeydlər ==

14:16, 9 mart 2015 tarixinə olan versiya

Şablon:Məbəd Dairəvi məbəd[1][2] - Şəki şəhərindəki qalada yerləşən ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi. Tikilinin ilkin görkəmi dairəvi planlı olsa da, 1853-cü ilə qədər ona 3 tərəfdən əlavələr edilmiş və xaç formasına salınmışdır.

Tikilinin əsas hisəsinin (artırmalarsız) üstü günbəzlə tamamlanır və bu ilkin hissə memarlıq üslubuna, tikintisində istifadə edilmiş inşaat materiallarının növünə görə qaladakı digər tikililərdən xeyli fərqlənir. Həmin səbəbdən də bəzi tədqiqatçılar onun tarixini Qafqaz Albaniyası dövrünə aid edirlər[3].

Abidənin inventar lövhəsi

Tikilinin arxasındakı torpaq sahəsində isə Rusiya İmperiyası dövründə, Nuxada vəfat etmiş yüksək çinli rus məmurları dəfn edilmişdi.

Hazırda bu tikilinin içində Şəki Xalq Tətbiqi Sənət Muzeyi yerləşir.

  • Məbədin əsas zalının divarında yerləşən alban xaçı
    Məbədin əsas zalının divarında yerləşən alban xaçı

İstinadlar və qeydlər

  1. ↑ Mədəniyyət və tarixi abidələr. Dairəvi məbəd
  2. ↑ Şəki Xalq Tətbiqi Sənəti Muzeyindən zəngin təəssürat
  3. ↑ Г. Мамедова - Зодчество Кавказской Албании, Баку, 2004, стр. 42-43.

Həmçinin bax

Vikianbarda Dairəvi məbəd ilə əlaqəli mediafayllar var.

Şablon:Alban memarlığı

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Dairəvi_məbəd&oldid=3208436"