Qazaxıstan atı
| Qazax atı | |
|---|---|
 | |
| Digər adları |
Qazax atı |
| Cinsin istiqaməti | Əsasən minik, ətlik-südlük |
| Ölçüləri | 131-138 sm, beli enlidir |
| Yetişdirildiyi yer | Qazaxıstan |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qazax atı[1][2] — çöl atı olaraq müasir Qazaxıstan ərazisində formalaşmışdır. Qazax xalqının sleksiya yolu ilə yetişdirməsi nəticəsində meydana gəlmişdir. Hazırda belə ölkə daxilində yetişdirilir.
Atları əsasən yerli çobanlar tərərindən saxlanılır. Onlar əsasən qoyun sürülərinin idarə edilməsinə cəlb edilir.
Yaranması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Növün yaranması müstəlif mərhələlərdən keçmişdir. Başqa cinslərin təsirinə məruz qalmışdır. Bəzi alimlər qazax atlarının monqol atlarından törədiyini bildirirlər. Onları formalaşmasında Monqol və Ərəb atları bir başa iştirak etmişdir. Rus işğalından sonra atların genefonduna ağır zərbələr dəymişdir. Belə ki, bu atlar rus atları ilə qarışdırılmışdır.
Əhəmiyyətləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qazax atları minik, yarış və ətlik-südlük istiqaməlidir. Qızıl Orda dövlətinin ərazisinə daxil ərazilərdə tarixən istər Monqol atı istəsə Qazax atından istifadə edilirdi. Qazax xalqı onların ətindən istifadə edirlər. Südündən isə hazırlanan içkiyə Kumıs adlandırılır. Bəzən qazax atları arasında yarış atlarına rast gəlinir. Xüsusi ilə uzaq məsafələrə yarışlarda yüksək dözümlülük göstərərək qalibiyyətə səbəb olur. Onlar müxtəlif məsafə yarışlarına belə cəlb edilirlər. Qazax atları istər Qazaxıstanın bölgəlır arasında yaranan iqlim fərqliliklərindən dolayı müxtəlif tiplərə və papulyasiyalara bölünmüşdür. Bu tiplərin formalaşmasında monqol və Axal təkə atları da öz rolunu oynamışdır. Adaev, Cebe, qərbi qazaxıstan, mərkəzi qazaxıstan və nayman tip və papulyasiyasını göstərmək olar. Bütün tiplər sərbəst dolaşırlar. Çöl, yarımsəhra və səhra şəaitinə dözümlüdürlər. Bağlı məkanda saxlanılmır. Onlar çöl bitkiləri ilə bəslənirlər. Qış ayları 40 sm qarın altında olan otlarla qidalanırlar.
Xüsusiyyətləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qazax atları qısa boyludur və əzələli mədən ururuluşuna sahibdir. Boyunları 131–138 sm olur. Bədənin çəpinə ölçüsü 140–144, sinə həlqəsinin ölçüsü 156–164 sm təşkil edir. Çəkisi adətən 320–360 kq olur. Gün ərzində 8–9 litr süd verə bilir. Qazax atları şaxtaya davamlı olması ilə seçilirlər. Dözümlü canlılardır. −45°S qədər şaxtalara belə dözə bilirlər. Bu şaxtalara hər at tab gətirə bilmir. Dözümlü olmaları onların uzaq məsafələrə qaçışlara cəlb olunmasına səbəb olur. Xüsusi ilə 25 km məsafə yarışlarında effektivdir. Onlar monqol atları ilə müqayisədə onlar iri, şaxtaya dözümlü və ətli olurlar. Onlar digər atlara nisbətdə daha çox kumıs verirlər.
Hazırda sayları 600,000 olaraq qiymətləndirilir[3]
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Большая Советская Энциклопедия, Казахская лошадь.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Қазақстан Энциклопедиясы
- ↑ Staff. "Kazakh". Breeds of Livestock. Oklahoma State University. 8 May 1997 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 November 2014.
- ↑ Bongianni, Maurizio (1988). Simon & Schuster's Guide to Horses and Ponies. Simon & Schuster, Inc. p. 164. ISBN 0-671-66068-3.