Kazarma
,_Edinburgh_Castle.JPG)
Kazarma və ya Qışla, hərbçilər, hərbi heyət, hərbi təşkilat və hərbi hissə üçün inşa edilmiş bir bina və ya bina qrupudur. Söz ayrı-ayrı bloklara və ya bütün komplekslərə tətbiq oluna bilər. Cəm forması ümumiyyətlə tək bir quruluşa aiddir və konstruksiyada tək ola bilər.
Kazarmanın əsas məqsədi əsgərləri mülki əhalidən ayırmaq və nizam-intizamı və təhsili gücləndirməkdir. Onlara “əsgərlər üçün intizam zavodları” deyilirdi. Sənaye fabrikləri kimi bəziləri, məsələn Dublindəki Collins kazarması və Paris, Berlin, Madrid, Vyana və ya Londondakı kimi möhtəşəm memarlığı ilə tanınmasına baxmayaraq, bəzilərinin kölgəli və ya donuq binalar olduğu düşünülür. Türkiyədə ilk kazarma olan Səlimiyə kazarması İstanbulun Üsküdar regionunda III Səlim tərəfindən 1828-ci ildə Nizâm-ı Cedîd əsgərləri üçün tikilmişdir.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qədim Roma İmperiyasının pretorianları kimi erkən kazarmalar, elit qüvvələri qorumaq üçün inşa edilmişdi. Vercovicium və Vindolanda kimi sərhəd qalalarında Roma ordusu kazarmasının bir neçə qalığı vardır. Bu və müasir Roma mənbələrindən əldə edilmiş məlumatlardan aydın olur ki, bir hərbi düşərgədəki həyatın təməlləri min illərdir sabit qalmışdır. Erkən Modern Dövrdə, alimlərin fikirlərinə görə dövlətlərin özlərini müdafiəsi üçün öz ordularına çəkdikləri xərclərini artırması milli dövlətin formalaşmasına töhfə vermiş Hərbi İnqilabın bir hissəsini təşkil etmişdir. XVIII əsrin əvvəllərində Avropada iki dominant dövlət olan Fransa krallığında “caserne” və İspaniya İmperiyasında “cuartel” adlı böyük və daimi kazarmalar inkişaf etdirilmişdir. Digər tərəfdən, İngilis dilindəki “kazarma” termini, İspan dilində kazarma əsgərlərinin hərbi kampaniyada yaratdığı müvəqqəti bir sığınacaq sözünə əsaslanır. Kazarmadakı daimi ordunun konstitusiyanı təhdid edəcəyindən qorxularaq, İngiltərədə Napoleon müharibələri ərəfəsində 1790-cı ilədək kazarma qurulmamışdır.
Erkən kazarmalar tez-tez bir saray bağı və ya hərbi mərasim ətrafında dördbucaqlı olaraq qruplaşdırılmış çoxmərtəbəli bloklar formasında idi. Buna yaxşı bir nümunə, İngiltərədə ilk dəfə inşa edilmiş və görkəmli memar Nicholas Hawksmoor tərəfindən 1717-ci ildə dizayn edilmiş Berwick kazarmasıdır. 18-ci əsrdə hərbi həyatın artan mürəkkəbliyi müxtəlif rütbələr (zabitlərin hər zaman daha geniş otaqları olurdu) və evli dairələr üçün ayrı-ayrı yaşayış yerlərinin yaranmasına səbəb oldu; Yemək otaqları və yemək salonları, hamamlar, yeməkxanalar, məktəblər, xəstəxanalar, zirehlər, idman salonları, ata minmə məktəbləri və tövlələr kimi xüsusi quruluşların təmin edilməsinə gətirib çıxardı. Xəstəxana dizaynının pavilyon planının konsepsiyası Krım müharibəsindən sonrakı kazarmaların planlaşdırılmasında təsirli oldu.
İlk genişmiqyaslı təlim düşərgələri XVIII əsrin əvvəllərində Fransa və Almaniyada təşkil edildi. İngilis Ordusu 1854-cü ildən Aldershot düşərgələrini qurdu. Birinci Dünya Müharibəsinin başlanması ilə piyadaların, artilleriyaçıların və süvari alaylarının ayrı kazarmaları oldu. İlk dəniz kazarmaları köhnə taxta yelkənli gəmilər idi; bununla birlikdə, bu antisanitariya yerləri Avropanın və ABŞ-nin ən böyük gəmiqayırma zavodlarında əsasən çarpayı əvəzinə nənnilərin olduğu böyük dəniz kazarmaları ilə əvəz olundu. Bunlar 1914-cü ildən sonra hərəkətə gətirilən nəhəng ordular üçün yetərli deyildi. Kulub düşərgələri taxta və ya büzməli dəmirdən hazırlanmış eyniadlı Nissen daxmasının dəyişikliklərindən istifadə edilərək inkişaf etdirilmişdir.