Ayın kolonizasiyası

Ay bazası (rəssamın təsəvvüründə)

Şişmə modullu Ay bazası; eskiz NASA

Kosmik yük gəmisindən boşaldılan Ay roveri; eskiz NASA

Elektromaqnit katapultlu Ay bazası (Üfüqə uzanan uzun bina); eskiz NASA

Ayın kolonizasiyası insanlar tərəfindən Ayın hipotetik məskunlaşmasıdır. Ayda yaşayış bazalarının qurulması üçün mövcud planlar bəzən məskunlaşmanın ilkin mərhələsi hesab olunur, lakin insanın Ayda daimi və avtonom qalması daha çətin məsələdir və bir çox problemlərin həllini tələb edir. Bununla belə, nəzərə alsaq ki, ötən əsrin elmi-fantastik ideyalarının əksəriyyəti indiki dövrdə gerçəkləşdirilib, texnologiyanın müasir sürətli inkişafı dövründə tikinti və 3D çapın robotlaşdırılması o qədər də fantastik deyil. 21-ci əsrin mövcud elmin vəziyyəti, bir sıra konstruktor və texnoloji işlərin yerinə yetirilməsi şərtilə, artıq uğurlu müstəmləkəçilik üçün yaxşı şanslar təklif edir.

Ayın kolonizasiyası həmçinin çoxdandır ki, elmi-fantastik əsərlərin mövzusudur.

1986-cı il konsepsiyası

Ayın mənimsənilməsi planları

1970-ci illərdən sonra kosmik texnologiyanın ləng inkişafı bizə kosmik kolonizasiyanın asanlıqla əldə edilə bilən və bütün hallarda özünü doğrultmuş məqsəd olduğunu düşünməyə imkan vermir. Yerə yaxınlığına (üç günlük uçuş) və landşaft haqqında kifayət qədər yaxşı biliyə görə Ay uzun müddətdir ki, insan koloniyasının yaradılması üçün namizəd yerlərdən biri hesab olunurdu. Sovet və Amerikanın Ayın tədqiqi proqramları Aya getməyin mümkünlüyünü nümayiş etdirsə də (çox bahalı layihələr olsa da), onlar eyni zamanda ay koloniyasının yaradılması həvəsini soyutdular. Bu, astronavtların gətirdiyi toz nümunələrinin təhlili onun tərkibində həyatın təmin edilməsi üçün zəruri olan yüngül elementlərin çox az olduğunu göstərməsindən irəli gəlirdi.

Buna baxmayaraq, astronavtikanın inkişafı və kosmik uçuşların qiymətinin azalması ilə, Ay bazanın yaradılması üçün əsas obyekt kimi baxılır. Alimlər üçün Ay bazası planetologiya, astronomiya, kosmologiya, kosmik biologiya və digər sahələrdə elmi tədqiqatların aparılması üçün unikal yerdir. Ay qabığının tədqiqi Günəş sisteminin, Yer-Ay sisteminin formalaşması və sonrakı təkamülü, həyatın yaranması ilə bağlı ən mühüm suallara cavab verə bilər.

Atmosferin olmaması və cazibə qüvvəsinin aşağı olması Ayın səthində optik və radio teleskoplarla təchiz edilmiş, Kainatın ucqar bölgələrinin Yerdəkindən daha ətraflı və aydın təsvirlərini əldə etməyə qadir olan rəsədxanalar qurmağa imkan verir. Və belə teleskopların saxlanması və təkmilləşdirilməsi orbital rəsədxanalardan çox daha asandır. Ayda həmçinin müxtəlif faydalı qazıntılar, o cümlədən sənaye üçün qiymətli metallar — dəmir, alüminium, titan var; bundan əlavə, Ay torpağının üst qatında, reqolitdə, Yerdə nadir rast gəlinən, perspektivli termonüvə reaktorları üçün yanacaq kimi istifadə edilə bilən helium-3 izotopu var. Hazırda reqolitdən metalların, oksigenin və helium-3-ün alınmasının sənaye istehsalı üsulları işlənib hazırlanır; su buzu yataqları aşkar edilmişdir.

Dərin vakuum və ucuz günəş enerjisinin mövcudluğu elektronika, metallurgiya, metal emalı və materialşünaslıq üçün yeni üfüqlər açır. Əslində, atmosferdə çoxlu miqdarda sərbəst oksigen olduğu üçün metal emalı və mikroelektron cihazların yaradılması üçün şərait Yerdə daha az əlverişlidir. Atmosferdə çoxlu miqdarda sərbəst oksigen olması tökmə və qaynaq keyfiyyətini pisləşdirir, böyük həcmdə son dərəcə təmiz ərintilər və mikroelektron substratlar əldə etməyi qeyri-mümkün edir. Aya zərərli və təhlükəli sənayelərin köçürülməsi də maraq doğurur.

Ay, cəlbedici mənzərələri və ekzotikliyi sayəsində, mənimsənilməsi üçün əhəmiyyətli miqdarda vəsait cəlb edə bilən kosmik turizm üçün çox ehtimal olunan bir obyekt kimi görünür. Kosmos turizmi Ayın mənimsənilməsi üçün əhəmiyyətli miqdarda vəsait cəlb edə bilər, kosmik səyahətin populyarlaşmasına kömək edə bilər və Ay səthinin məskunlaşdırılması üçün insan axını təmin edə bilər. Kosmik turizm müəyyən infrastruktur həlləri tələb edəcək. İnfrastrukturun inkişafı, öz növbəsində, bəşəriyyətin Aya daha geniş nüfuz etməsinə kömək edəcəkdir.

Ay bazalarından Yer ətrafı kosmosa nəzarət etmək və kosmosda hökmranlığı təmin etmək üçün hərbi məqsədlər üçün istifadə etmək planları mövcuddur.

Rusiya Elmlər Akademiyasının Kosmik Tədqiqatlar İnstitutunun direktoru Lev Zeleni hesab edir ki, Ayın qütb dairələri Rusiya və ya beynəlxalq elmi bazanın yerləşdirilməsi üçün istifadə edilə bilər.

Terraformasiya olunmuş Ay, Yerdən mənzərəsi; rəssamın rəsm əsəri

Su

Ayın səthində (Deep Impact (KA), Cassini (KA), Chandrayaan-1) və səthinin altında (LCROSS missiyası) Cənub və Şimal Qütblərində buz şəklində su tapıldı, miqdarı Günəşin işıqlanmasından çox asılıdır. Potensial Ay bazası üçün suyun olması çox vacibdir.

Çətinliklər

Radiasiya və mikrometeoritlər

İnsanın Ayda uzun müddət qalması bir sıra problemlərin həllini tələb edəcəkdir. Məsələn, Yerin atmosferi və maqnit sahəsi günəş radiasiyasının çox hissəsini saxlayır. Atmosferdə həmçinin bir çox mikrometeoritlər də yanır. Ayda radiasiya və meteorit problemlərini həll etmədən normal kolonizasiyaya şərait yaratmaq mümkün deyil. Günəşdə partlayışlar zamanı kosmonavtlar üçün təhlükə yarada bilən proton və digər hissəciklər axını yaranır. Bununla belə, bu hissəciklərin çox nüfuz etmə qabiliyyəti yoxdur və onlardan qorunmaq həll edilə bilən bir məsələdir. Bundan əlavə, bu hissəciklər aşağı sürətə malikdir, yəni antiradiasiya sığınacaqlarında gizlənmək üçün vaxt var. Sərt rentgen şüaları daha böyük təhlükədir. Hesablamalar göstərdi ki, bir astronavt Ayın səthində 100 saat qaldıqdan sonra 10% ehtimalla sağlamlıq üçün təhlükəli bir doza (0,1 Gray) alacaq. Günəşdə partlayışlar halında isə təhlükəli doza cəmi bir neçə dəqiqə ərzində udulur.

Rusiya Elmlər Akademiyasının Tibbi- Biologiya Problemləri İnstitutunun Pilotlu Kosmik Uçuşların Radiasiya Təhlükəsizliyi Departamentinin rəhbəri Viçeslav Şurşakov KİV-ə müsahibəsində bildirib ki, Aya missiyalar zamanı radiasiya dozaları məqbuldur. ABŞ-nin Ay ekipajları haqqında dərc edilmiş məlumatlara görə, Yer orbitində 20 gün uçuşa bərabə 10 günlük missiya: ümumi doza təxminən 12mSv olacaq. REA Tibbi- Biologiya Problemləri İnstitutunun mütəxəssisləri kosmik şüalanma haqqında bugünkü biliklərə əsaslanaraq, Aya bir neçə həftədən-iki aya qədər davam edən uçuşa icazə verirlər. Moskva Dövlət Universitetinin Nüvə Fizikası Elmi-Tədqiqat İnstitutunun direktoru Mixail Panasyuk hesab edir ki, insanın Ayda qalması maksimum günəş aktivliyində bir ay yarım, minimum günəş aktivliyi dövründa isə bir ilə qədər məhdudlaşdırılmalıdır, bu hesablamalarda ağır yüklü hissəciklər və neytron şüalanması nəzərə almır.

2019-cu ilin yanvar-sentyabr aylarında Çinin "Chang'e 4" missiyasının eniş aparatı tərəfindən toplanan insanlar üçün təhlükə yarada biləcək bütün növ radiasiya (yüklü hissəciklərin axınları (elektronlar və atom nüvələri), neytronlar və qamma şüaları) haqqında məlumatlar sayəsində alimlər belə qənaətə gəliblər ki, Ayda radiasiya səviyyəsi gündə 1369 µSv və ya 500 mSv/il təşkil edir (BKS-ın bortunda bu, 1,9 dəfə aşağıdır: gündə 731 µSv və ya 266 mSv/il).

Ay tozu

Digər bir problem də Ay tozudur. Ay tozu kəskin hissəciklərdən ibarətdir (çünki eroziyanın hamarlaşdırıcı təsiri yoxdur) və həmçinin elektrostatik yükə malikdir. Nəticədə, ay tozu hər yerə nüfuz edir və aşındırıcı təsir göstərərək mexanizmlərin ömrünü azaldır (ağciyərlərə daxil olduqda isə, insan sağlamlığı üçün ölümcül təhlükəyə çevrilir və ağciyər xərçənginə səbəb ola bilər)). Bəzi insanlarda ay tozu bədəndə allergik reaksiyaya səbəb ola bilər.

Aşağı qravitasiya

Ayın səthinə yaxın cazibə qüvvəsi yerin cəmi 16,5%-ni təşkil edir (6 dəfə daha zəif), buna görə də insanın Ayda uzun müddət qalması üçün mərkəzdənqaçma qüvvəsini təmin edən sentrifuqalardan istifadə edərək süni cazibə qüvvəsi yaratmaq variantları nəzərdən keçirilir. bədənin normal fəaliyyəti üçün zəruri olan yerin cazibə qüvvəsi səviyyəsi.

Kommersiya komponenti

Kommersiyalaşma da aydın deyil. Böyük miqdarda helium-3-ə hələ ehtiyac yoxdur.

Elm hələ də termonüvə reaksiyasına nəzarət edə bilməyib. Bununla bağlı indiyədək (2019-cu ilin ortaları) ən perspektivli layihə 2025-ci ilə qədər başa çatdırılması nəzərdə tutulan irimiqyaslı beynəlxalq eksperimental reaktor İTER-dir.

Bundan sonra təxminən 20 illik təcrübələr gələcək. Ən optimist proqnozlara görə termonüvə birləşməsinin sənaye istifadəsi 2050-ci ildən tez deyil.

Bu baxımdan, həmin vaxta qədər helium-3-ün çıxarılması sənaye baxımından maraq kəsb etməyəcək. Kosmik turizmi də Ayın tədqiqinin hərəkətverici qüvvəsi adlandırmaq olmaz, çünki bu mərhələdə tələb olunan investisiyalar turizm səbəbindən ağlabatan müddətdə özünü ödəyə bilməyəcək, bunu BKS-də kosmik turizm təcrübəsi göstərir. , ondan əldə edilən gəlir stansiyanın saxlanması xərclərinin cüzi bir hissəsini belə ödəmir.

Bu vəziyyət kosmosun kəşfiyyatının dərhal Marsdan başlaması ilə bağlı təkliflərin irəli sürülməsinə gətirib çıxarır (bax: Robert Zubrin "Mars üçün Dava").

Həmçinin bax

• Terraformalaşdırılma
• Marsın məskunlaşdırılması

Xarici keçidlər

• Япония к 2020 году построит базу на Луне с помощью роботов Arxivləşdirilib 2019-06-07 at the Wayback Machine // 1.06.2010
• Шевченко В. В. Возвращение на Луну // "Проект Освоения Космоса"
• Лекция Шевченко В. В. в Московском планетарии «Вода сухой Луны» — YouTube // 20.03.2013
• NASA представило свое видение исследования Луны в долгосрочной перспективе. Космическое ведомство США представило отчет, в котором говорится об исследованиях Луны в рамках более поздних этапов программы "Артемида" // Naked Science, 4 апреля 2020
• Какими ресурсами богата Луна? // Взгляд, 18 мая 2020
• Луну хотят превратить в гигантскую солнечную батарею /вебархив/