Ayalon mağarası
| Ayalon | |
|---|---|
| ivr. מערת איילון | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Uzunluğu | 2700 m |
| Kəşf tarixi | 2006 |
| Yerləşməsi | |
| 31°54′37″ şm. e. 34°55′39″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 İsrail |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ayalon (ivr. מערת איילון) — İsrailin Ramla (Tel-Əviv və Yerusəlim arasında) şəhəri yaxınlığında mağara. Mağaranın uzunluğu 2700 metrdir. Bu göstəriciyə görə Ayalon ölkənin ikinci ən böyük karst mağarası hesab olunur[1].
Mağara öz adını Ayalon çayı vadisindən götürmüş. Ayalon sözü isə ilk dəfə olaraq Əhdi-Ətiq kitabında xatırlanmış[2]. Mağara 24 aprel 2006-cı ildə sement zavaoduna məxsus karxanada iş aparılan zaman aşkarlanmış[3]. Mağaranın unikal faunasını (6 endemik buğumayaqlıların növü) qorumaq məqsədi ilə ictimayi girişə qadağa qoyulmuşdur.
Yerləşməsi və kəşfi
[redaktə | vikimətni redaktə et]
Mağara Ramla şəhərinin cənub-şərqində, Aralıq dənizinin 21 km-də yerləşir. Ölkənin mərkəzi hissəsində yerləşən Ayalonun kordinatlar belədir: 31° 54′ 37″ şimal enliyi, 34° 55′ 39″ şərq uzunluğ[4][5]. Mağara Nesher Israel Cement Enterprises Ltd şirkətinin əhəngdaşı karxanası ərazisində yerləşir. Sahəsi təxminən 1300 × 600 metrdir[3]. 2006-cı ildə mağara aşkar olunan zaman karxananın səthi ilkin səthdən 100 metr aşağıda idi. Həmçinin səthin səviyyəsi qrunt sularının səviyyəsindən xeyli aşağıda idi.[6] Mağaranın tam öyrənilməsi geniş tədqiqat işləri nəticəsində mü mkün olmuşdur[3] Könüllülərin və Yerusəlim Yəhudi Universitetinin araşdırmaları nəticəsində mağara uzunluğu sona qədər öyrənildi[4][7].
Mağaranın quruluşu
[redaktə | vikimətni redaktə et]İsrail ərazisi kiçik olsa da mağaralarla çox zəngindir. Əksər mağaralar karst mənşəlidir.[8]. Yaşayış məskənləri yaxınlığında, eləcədə karxana ərazisində yerləşməsi nəticəsində mağarada tez-tez dağılma halları qeydə alınmış. 1997-ci ilin dekabrında sement zavodu karxanasında böyük qəza baş vermişdir. Qazma işləri nəticəsində nazikləşmiş mağara tavanı buldozerin ağırılığı nəticəsində uçmuş və sürücü həlak olmuşdur. Buldozer 40 metr hüdürlükdən yerə düşmüş.[3]. Ərazidə tapılan bu kiçik mağaralar Ayalon kəşf olunan qədər aşkarlanmış, ancaq əksəriyyəti dağılmışdır.
Mağara gec təbaşirdə formalaşmış və bir neçə ensiz, bəzən vertikal olan dəhlizlərdən təşkil olunmuş. Ümumi uzunluğu 2780 metr olan mağara əsas iki mərtəbədən ibarətdir. Sahəsi 100 x 140 metr olan bu yaruslar dəniz səviyyəsindən 11,30 m və 49 m yüksəklikdə yerləşirlər. Yuxarı mərtəbə dəniz səviyyəsindən 40 - 49 metr yüksəklikdə yerləşir.[9] Bu mərtəbə ensiz, bir biri ilə kəsişən labirint şəkilli dəhlizlərdən ibarətdir. Bu ensiz, boruya bənzər dəhlizlərin ümumi uzunluğu 2000 metrdir. Bəzi keçidlər süxurlarla dolmuş, dağılmış və yararsız hala düşmüş.
Xarici keçidlər
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Unique Underground Ecosystem Revealed by Hebrew University Researchers Uncovers Eight Previously Unknown Species, Presseerklärung der Hebrew University vom 31. Mai 2006 (englisch). Dazu die folgende Berichterstattung vom 2. Juni 2006: Verborgenes Ökosystem: Blinde Tiere überlebten Jahrmillionen in einer Höhle (Spiegel Online); Israelische Forscher entdecken in Höhle acht neue Tierarten (Die Welt); Prehistoric Cave Discovered; 8 New Species Thrive Inside (National Geographic News, englisch)
- Inventory of Shared Water Resources in Western Asia, Informationen der United Nations Economic and Social Commission for Western Asia und der Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe zu den Grundwassersystemen der Region (englisch, Kapitel 19 bezieht sich auf den Yarkon-Taninim-Aquifer)
- Aufnahmen aus der Ajalon-Höhle und vom Steinbruch-Gelände (9:21 min., hebräischer Kommentar) — YouTube platformasında
- Russische Fernsehsendung mit Aufnahmen aus der Ajalon-Höhle und weiteren israelischen Höhlen, Interviews (42:21 min., russischer Kommentar, wiederholt durch andere Themen unterbrochen) — YouTube platformasında
Istinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Langford, Boaz; Frumkin, Amos The longest limestone caves of Israel Arxivləşdirilib 2021-06-16 at the Wayback Machine Michal Filippi, Pavel Bosák. 16th International Congress of Speleology, Proceedings, Volume 2. Czech Speleological Society. 2013. ISBN 978-80-87857-08-3
- ↑ Tsurnamal, Moshe. A new species of the stygobiotic blind prawn Typhlocaris Calman, 1909 (Decapoda, Palaemonidae, Typhlocaridinae) from Israel. Crustaceana
- ↑ 1 2 3 4 Naaman, Israel. מערכת הקרסט והאקולוגיה של מערת איילון, ישראל (Karstsystem und Ökologie der Ayalon-Höhle, Israel). Magisterarbeit in den Naturwissenschaften, Abteilung für Geologie, naturwissenschaftliche Fakultät, Hebräische Universität von Jerusalem. 2011
- ↑ 1 2 Tsurnamal, Moshe. A new species of the stygobiotic blind prawn Typhlocaris Calman, 1909 (Decapoda, Palaemonidae, Typhlocaridinae) from Israel
- ↑ Defaye, Danielle; Por, Francis Dov. Metacyclops (Copepoda, Cyclopidae) from Ayyalon Cave, Israel. 2010
- ↑ Frumkin, Amos. Active hypogene speleogenesis and groundwater system at the edge of an anticlinal ridge Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine Alexander Klimchouk, Derek Ford. Hypogene Speleogenesis and Karst Hydrogeology of Artesian Basins. Proceedings of the conference held May 13 through 17, 2009 in Chernivtsi, Ukraine (Special Paper 1). Simferopol. Ukrainian Institute of Speleology and Karstology. 2009. ISBN 978-966-2178-38-8
- ↑ Traubman, Tamara. Quarry cave lost in time yields 'unknown species Arxivləşdirilib 2014-05-29 at the Wayback Machine Haaretz. 2006
- ↑ Langford, Boaz; Frumkin, Amos The longest limestone caves of Israel Arxivləşdirilib 2021-06-16 at the Wayback Machine Michal Filippi, Pavel Bosák. 16th International Congress of Speleology, Proceedings, Volume 2. Praha. Czech Speleological Society. 2013. ISBN 978-80-87857-08-3
- ↑ Naaman, Israel. מערכת הקרסט והאקולוגיה של מערת איילון, ישראל (Karstsystem und Ökologie der Ayalon-Höhle, Israel). Magisterarbeit in den Naturwissenschaften, Abteilung für Geologie, naturwissenschaftliche Fakultät, Hebräische Universität von Jerusalem. 2011.