Ayjarkın Kanayulı
| Ayjarkın Kanayulı | |
|---|---|
| qaz. Айжарқын Қанайұлы | |
| Doğum tarixi | 1855 |
| Vəfat tarixi | 8 mart 1930 |
Ayjarkın Kanayulı (1855 – 8 mart 1930) — qazax siyasi və hərbi xadimi, 1916-cı ildə çar Rusiyasına qarşı baş vermiş Turqay üsyanının və 1930-cu ildə Sovet İttifaqına qarşı baş vermiş İrgiz üsyanının təşkilatçısı və lideri.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ayjarkın Kanayulı II Nikolayın Orta Asiya xalqlarının Birinci Dünya Müharibəsində arxa cəbhədə məcburi işə cəlb olunmaları haqqında 1916-cı il iyun göstərişinə qarşı çıxaraq Turqay vilayətinin İrgiz bölgəsində üsyan qaldırmışdır. 1916-cı ilin iyul ayında İrgiz bölgəsində üsyançılar onu özlərinin xanı seçirlər. 1916-cı ilin avqust ayında isə hər kəsin xanı olan Abduqappar Janbosınov tərəfindən özünə müavin seçilmişdir. Üsyançılar onun tabeliyində İrgiz və Torqay bölgələrində aktiv döyüşlər keçirirdilər. Üsyan yatırıldıqdan sonra həbs olunmalı olsa belə Fevral inqilabının başlaması onu həbsdən qurtarır.
1930-cu ilin fevral mart aylarında sovet hökuməti tərəfindən keçirilən məcburi kollektivləşdirməyə qarşı kəndlilərin üsyanına rəhbərlik edir. Üsyan Qazaxıstan SSRnin Aqtöbe, Kostanay, Qızılorda vilayətlərini əhatə edirdi. Üsyançılar tərəfdən yenidən xan seçilən onun tabeliyində 2500 nəfər var idi.[1] Kanayulı ilə birlikdə dəstəyə rəhbərlik edən Mukantay Səmədov da hökumət qüvvələri ilə döyüşlərdə iştirak etmiş İrgiz kəndini düşməndən qorumuşdur. Ayjarkın Kanayulı 20 mart 1930-cu ildə İrgiz kəndi ətrafında Birləşmiş Dövlət Siyasi İdarəsinin dəstəsinə qarşı döyüşdə həlak olur.[2]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Марат МЫРЗАҒАЛИҰЛЫ. "Әбдіғапар хан және оның ұрпақтары" (rus. ). anatili.kazgazeta.kz. 5 iyul 2009. 25 avqust 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 fevral 2020.
- ↑ Burkitbay Ayaqan. Qazaxıstan. Milli Ensiklopediya. I. Alma Ata. 2004. səh. 123. ISBN 9965-9389-9-7.