Bedesten

Bedesten — Osmanlı imperiyasının şəhərlərində tarixən rast gəlinən qapalı bazar və ya bazar zalı növü. Bu, adətən bir Osmanlı şəhərinin və ya şəhərinin ticarət məhəlləsinin mərkəzi binası idi, burada ən vacib və qiymətli məhsullar (qızıl və zərgərlik kimi) saxlanılır və satılırdı. Onun funksiyası digər (adətən ərəbdilli) regionlardakı qeysəriyyə ilə müqayisə edilə bilər və ya ona bərabər idi, baxmayaraq ki, sonuncunun memarlığı fərqli xarakter daşıyırdı və öz küçələri olan bazara bənzəyirdi.^[1]^{:59, 255}

Etimologiyası

Sözün mənşəyi farsca (بزازستان, bəzzazistan) sözündəndir. Bu, "bəzəkçilərin yeri" deməkdir.^[2] Sözün tərkibinə farsca "- istan" şəkilçisi daxildir.^[3] Osmanlılar onu "Bəzzistan" və "Bedesten" kimi tələffüz edirdilər.^[2]

Tarixi

Bedesten XV əsrin erkən Osmanlı memarlığında inkişaf etmiş bir tikili növüdür.^[4] Bedestenlər ilk növbədə parça və toxuculuq satıcılarını yerləşdirmək üçün bir yer kimi başlamışdır, lakin nəticədə burada daha qiymətli məhsullar saxlanılmışdır. Bu tip binalar daha təhlükəsiz olduğundan və gecələr bağlana bildiyinə görə ən vacib məhsulların (məsələn, qızıl və zinət əşyalarının) saxlandığı, qorunduğu, tənzimləndiyi və satıldığı yerə çevrilmişdir.^[4]^[5] Zərgərlik və toxuculuq ticarəti ilə yanaşı, bedestenlərdə kölələr də satılırdı.^[6]

Memarlıq

Bedestenlər adətən dördbucaqlı mərtəbə planına malikdir, içərisində əsas kamera günbəzlərlə örtülmüş və təyin olunmuş qapı girişləri istisna olmaqla, xaricdən divarla örtülmüşdür. Onların dizaynı qismən Osmanlı məscidlərinin dizaynından irəli gəlirdi.^[7] Adətən xarici perimetrdə mağazalar var idi, lakin daxili kamera ən vacib malların saxlandığı və satıldığı yer idi.^[8]

İstinadlar

↑ Khadra Jayyusi, Salma; Renata Holod; Attilio Petruccioli; André Raymond. The Ottoman cities on the Balkans // The city in the Islamic world. Leiden; Boston: Brill. 2008. səh. 149. ISBN 978-90-04-16240-2. İstifadə tarixi: 3 November 2011.
↑ ¹ ² "Kamusi Osmani". 2019-07-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-21.
↑ Zeitschrift für Ethnologie. Springer-Verlag. 1974. səh. 226. İstifadə tarixi: 3 November 2011.
↑ ¹ ² Öney, Gönül; Bulut, Lale; Çakmak, Şakir; Daş, Ertan; Demir, Aydoğan; Demiralp, Yekta; Ünal, Rahmi H. Early Ottoman Art: The Legacy of the Emirates. Museum With No Frontiers. 2013.
↑ Sumner-Boyd, Hilary; Freely, John. Strolling Through Istanbul: The Classic Guide to the City (Revised). Tauris Parke Paperbacks. 2010. 157.
↑ An economic and social history of the Ottoman Empire. Cambridge; New York: Cambridge University Press. 1997. 578. ISBN 978-0-521-57456-3.
↑ Norris, H. T. Glossary // Islam in the Balkans: religion and society between Europe and the Arab world. London: Hurst. 1993. səh. xiv. ISBN 978-1-85065-167-3. İstifadə tarixi: 3 November 2011.
↑ Kreiser, Klaus: "Bedesten-Bauten im Osmanischen Reich. Ein vorläufiger Überblick auf Grund der Schriftquellen.", in: Istanbuler Mitteilungen (Deutsches Archäologisches Institut, Abteilung Istanbul) 2, pp.367–400 (Tübingen 1979), reprint in Istanbul und das Osmanische Reich. Derwischwesen, Baugeschichte, Inschriftenkunde. Istanbul: Isis 1995. 286 S. (Analecta Isisiana. 14) pp.61–96.

Əlavə ədəbiyyat

Eyice, Semavi. Bedesten (PDF) // İslâm Ansiklopedisi, Vol. 5 (Balaban - Beşir Ağa) (türk). Istanbul: Turkiye Diyanet Vakfi. 1992. 302–311.

[1] Khadra Jayyusi, Salma; Renata Holod; Attilio Petruccioli; André Raymond. The Ottoman cities on the Balkans // The city in the Islamic world. Leiden; Boston: Brill. 2008. səh. 149. ISBN 978-90-04-16240-2. İstifadə tarixi: 3 November 2011.

[Kamusi_Osmani-2] ¹ ² "Kamusi Osmani". 2019-07-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-21.

[3] Zeitschrift für Ethnologie. Springer-Verlag. 1974. səh. 226. İstifadə tarixi: 3 November 2011.

[:0-4] ¹ ² Öney, Gönül; Bulut, Lale; Çakmak, Şakir; Daş, Ertan; Demir, Aydoğan; Demiralp, Yekta; Ünal, Rahmi H. Early Ottoman Art: The Legacy of the Emirates. Museum With No Frontiers. 2013.

[5] Sumner-Boyd, Hilary; Freely, John. Strolling Through Istanbul: The Classic Guide to the City (Revised). Tauris Parke Paperbacks. 2010. 157.

[:2-6] An economic and social history of the Ottoman Empire. Cambridge; New York: Cambridge University Press. 1997. 578. ISBN 978-0-521-57456-3.

[7] Norris, H. T. Glossary // Islam in the Balkans: religion and society between Europe and the Arab world. London: Hurst. 1993. səh. xiv. ISBN 978-1-85065-167-3. İstifadə tarixi: 3 November 2011.

[:12-8] Kreiser, Klaus: "Bedesten-Bauten im Osmanischen Reich. Ein vorläufiger Überblick auf Grund der Schriftquellen.", in: Istanbuler Mitteilungen (Deutsches Archäologisches Institut, Abteilung Istanbul) 2, pp.367–400 (Tübingen 1979), reprint in Istanbul und das Osmanische Reich. Derwischwesen, Baugeschichte, Inschriftenkunde. Istanbul: Isis 1995. 286 S. (Analecta Isisiana. 14) pp.61–96.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]