Bolqarıstan–Yunanıstan münasibətləri

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Bolqarıstan–Yunanıstan münasibətləri
Bolqarıstan və Yunanıstan
 Bolqarıstan  Yunanıstan
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bolqarıstan–Yunanıstan münasibətləri — Bolqarıstan Respublikası ilə Yunanıstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr.

İki xalq arasında güclü siyasi, mədəni və dini əlaqələrə görə (bolqarların və yunanların əksəriyyəti şərqi ortodoks inancına etiqad edirlər) indiki dövrdə Bolqarıstan və Yunanıstan arasında güclü diplomatik əlaqələr mövcuddur.[1][2][3][4][5] İki xalq bir-birini dost millət[6][7] və müttəfiq hesab edirlər.[8]

Yunanıstan Bolqarıstanın Avro-Atlantik inteqrasiyası və Şengen zonasına daxil olmasının güclü tərəfdarıdır. Bolqarıstan və Yunanıstanın Balkanlar, Avropa İttifaqının və dünyanın qalan hissəsinin genişlənmə planları haqqında ümumi siyasi baxışları var, Bolqarıstan Makedoniyanın adlandırması haqqında mübahisə zamanı Yunanıstanın mövqeyinin tərəfdarı olmuşdur. İki ölkə arasında müasir əlaqələr 1908-ci ildə qurulmuş və İkinci Dünya müharibəsi zamanı Yunanıstanın Bolqarıstan, İtaliya və Almaniya tərəfindən işğalına baxmayaraq əla qiymətləndirilir. Hər iki ölkə Avropa Şurasının, Avropa İttifaqının və NATO-nun tamhüquqlu üzvləridir.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yunanıstan və Bolqarıstan arasında İkinci Yüksək Əməkdaşlıq Şurası. 2012-ci ilin dekabr ayı.

İkinci Dünya müharibəsindən sonra Yunanıstan və Bolqarıstan arasında münasibətlər çiçəklənmişdir. Yunanıstan Prezidenti Konstantinos Tsatsos Bolqarıstan lideri Todor Jivkovun 1976-cı ilin aprelində Afinaya səfəri zamanı demişdir ki, "köhnə mübahisələr unudulmuşdur və dəfn edilmişdir".[9] Yunanıstan Bolqarıstanın Aİ üzvlüyünün qəti tərəfdarı olmuş, beşinci Aİ üzvü və Qoşulma Müqaviləsini ratifikasiya edən ilk köhnə üzv dövlət olmuşdur. Bolqarıstan 2004-cü ilin mayında NATO-ya qoşulandan bəri Yunanıstan–Bolqarıstan əlaqələri bütün cəbhələrdə inkişaf edir. Yunanıstan Xarici İşlər Nazirliyi Yunanıstan və Bolqarıstan arasındakı münasibətləri "əla" kimi xarakterizə etmişdir.[1]

2018-ci ildə Kommunist Bolqarıstanın məxfilikdən çıxarılmış sənədləri 1971-ci ildə Türkiyə ilə Yunanıstan arasında böhranı qızışdırmaq planını ortaya qoymuşdur. Kod adı "Xaç" olan əməliyyat və plana əsasən, Bolqarıstan məxfi agentləri Konstantinopol Ekumenik Patriarxlığını yandırmalı və onu türklərin işi kimi göstərməli idi. Məxfiliyi ləğv edilmiş sənədlərdə qeyd edilmişdir ki, dini quruma müdaxilə "Türkiyə–Yunanıstan münasibətlərini əhəmiyyətli dərəcədə korlayacaq və ABŞ-ni sonrakı böhranda bir tərəfi seçməyə məcbur edəcək"dir. Bundan əlavə, bolqarlar "düşməni aldanma vəziyyətinə salmaq üçün aktiv tədbirlər" həyata keçirməklə Yunanıstan və Türkiyəyə qarşı əməliyyatının təsirini artırmağı planlaşdırırdılar. Plan Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin Birinci Baş İdarəsinin (Kommunist Bolqarıstanın kəşfiyyat və məxfi polis xidmətləri) 7-ci şöbəsi tərəfindən hazırlanmış və 16 noyabr 1970-ci ildə İdarənin rəis müavini və onun rəhbəri tərəfindən təsdiq edilmişdir. Əməliyyat 1971-ci ilin ortalarına qədər hazırlanmalı və sonra icra edilməli idi, lakin tərk edilmişdir.[10][11]

Təhsil sahəsində əməkdaşlıq[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yunanıstan və Bolqarıstan universitet professorları Bolqarıstanda kommunizmin süquta uğramasından sonra yunan dilini öyrənən bolqar tələbələrə yardım etmək məqsədilə "Sofiyanın Yunan Təhsil Assosiasiyası"nı təsis etmişdilər. Həmçinin, "Bolqarıstanın Karakatsani Mədəniyyət və Təhsil Assosiasiyaları Federasiyası" 15,000 karakaçana yunan dili və mədəniyyəti üzrə təhsil almağa kömək edir.[12] Bolqarıstanda xarici universitet tələbələrinin ən böyük qruplarından birini təşkil edən Bolqarıstanda 2,000-dən çox yunan universitet tələbəsi var.[13]

Diasporalar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tarixən indiki Bolqarıstan və Yunanıstanı təşkil edən ərazilərdə xeyli sayda yunan və bolqar icmaları mövcud olmuşdur. Bu icmalar 1919-cu ildə Nöyi müqaviləsinə əsasən Yunanıstan və Bolqarıstan arasında əhali mübadiləsi səbəbindən bu gün əhəmiyyətli dərəcədə azalmışdır.[14]

1900-cü ildə yunanlar təxminən 80,000 nəfər idi (Bolqarıstan əhalisinin 2%-i) və kiçikmiqyaslı olmasına baxmayaraq, azlıq ticarət fəaliyyətlərində önə çıxmış və mədəni həyatda müşahidə olunurdular.[15]

2001-ci il siyahıyaalınmasına görə, Yunanıstanda 35,104 Bolqarıstan vətəndaşı var idi. Bu, Yunanıstandakı bütün əcnəbilərin 4,7%-ni təşkil edir.[16] Buna baxmayaraq, o vaxtdan bu rəqəm artmışdır. 2003–2004-cü illərdə bolqarlar Yunanıstanda yaşayış icazəsi sahiblərinin 9,8%-ni təşkil etmişdir. Onlardan 473-ü tələbə idi, 2,059-u isə Aİ vətəndaşları ilə evli olmuşdur.[17] 2002–2003-cü tədris ilində Yunanıstan dövlət məktəblərində Bolqarıstanın 2,873 qeyri-etnik yunan vətəndaşı var idi.[18]

2001-ci il siyahıyaalınmasına görə, Bolqarıstanda 3,408 yunan var idi.[19] Bu rəqəmə çox güman ki, keçmiş siyasi qaçqınlar, mübadilələrin qalıqları, tələbələr, iş adamları və onların ailələri daxildir. Bundan əlavə, Bolqarıstanda 4,108 karakaçan yaşayırdı.[20]

Müqavilələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

Son 15 ildə imzalanmış əsas dövlətlərarası sazişlər aşağıdakılardır:

  • Gəlir və Kapital üzərində ikiqat vergitutmanın qarşısının alınması (Afina, 15/2/1991)
  • Polis Əməkdaşlığı (gizli immiqrasiya, terrorizm, mütəşəkkil cinayətkarlıq və polis hazırlığını əhatə edir) (Afina, 7/8/1991)
  • Müdafiə nazirlikləri və Silahlı Qüvvələr arasında əməkdaşlıq (Afina, 28/11/1991)
  • Mövsümi işçilər haqqında Saziş (Afina, 15/12/1995)
  • Nestos çayının suları haqqında saziş (Sofiya 22/12/1995)
  • İki ölkə arasında üç yeni sərhəd postunun və arteriya yollarının açılması haqqında saziş (Sofiya, 22/12/1995)
  • Hərbi və Texniki Əməkdaşlıq (mart 1998)
  • Elm, Təhsil və Mədəniyyət Sazişi (Sofiya 12/6/2002) (İkitərəfli Mədəniyyət Sazişinin 13-cü maddəsinin tətbiqi ilə (Afina, 31/05/1973)
  • HIBERB (Bolqarıstana 54,29 milyon avro inkişaf yardımı) çərçivəsində beşillik İnkişaf üzrə Əməkdaşlıq Sazişi (28/08/2002)
  • İkitərəfli Ətraf Mühitin Mühafizəsi Sazişi (Afina, 01/11/2002)
  • Aviasiya Sazişi (Afina, 01/11/2002)
  • Elmi və Texnoloji Əməkdaşlıq Protokolu (Afina, dekabr 2002)

Diplomatiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sərhəd[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bolqarıstan və Yunanıstan arasında sərhəd 1919-cu ildə qoyulmuşdur. 15–45 kilometr dərinlikdə müşahidə zonası yaradılmışdır.[21]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Greek Ministry of Foreign Affairs: Bilateral relations between Greece and Bulgaria Arxivləşdirilib 2012-02-05 at the Wayback Machine
  2. ↑ "The relations between Greece and Bulgaria are excellent". freemacedonia.net. 8 June 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 March 2017.
  3. ↑ "Greek-Bulgarian Relations, 1912-2006: A Historical Synopsis". balkanalysis.com. 8 June 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 March 2017.
  4. ↑ "Greece and Bulgaria: Celebrating 60 Years of Diplomatic Relations 1954-2014". eu.greekreporter.com. 19 May 2014. 28 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 March 2017.
  5. ↑ "Meeting of Kyriakos Mitsotakis - Foreign Minister of Bulgaria: The focus is on the pandemic and the East. Mediterranean (Original: Συνάντηση Κυρ. Μητσοτάκη - ΥΠΕΞ Βουλγαρίας: Στο επίκεντρο η πανδημία και η Ανατ. Μεσόγειος)". Kathimerini. 27 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 July 2020. The Prime Minister [Kyriakos Mitsotakis] noted that the visit of Mrs [Ekaterina] Zakharieva reaffirms the very strong ties between the two countries.
  6. ↑ Armakolas, Ioannis. "Greek-Bulgarian Relations: Present State and Future Challenges". academia.edu. İstifadə tarixi: 25 March 2017.
  7. ↑ "Bulgarian President Radev responds to Erdoğan: 'Bulgaria does not give or accept lessons on democracy'". sofiaglobe.com. 23 March 2017. 8 June 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 March 2017. Radev: “I’m here to respect the national holiday, of our neighbour, partner and friend Greece – the homeland of democracy.”
  8. ↑ "What was Said in the First Meeting between the Prime Ministers of Bulgaria and Greece". novinite.com. 20 December 2021. 20 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 December 2021.
  9. ↑ Bulgaria and its neighbours: a hundred years after independence Arxivləşdirilib 2007-03-11 at the Wayback Machine
  10. ↑ COMMUNIST BULGARIA’S INTELLIGENCE PLOTTED GREECE – TURKEY CONFLICT BY SETTING ON FIRE ECUMENICAL PATRIARCHATE OF CONSTANTINOPLE, SECRET FILES REVEAL
  11. ↑ "Report: Communist-era Bulgaria plotted to burn Greek patriarchate". 2021-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-04.
  12. ↑ "Archived copy" (PDF). 2011-10-05 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-29.
  13. ↑ "Greece's Bilateral Relations". 29 April 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 April 2016.
  14. ↑ R., J. "The Exchange of Minorities and Transfers of Population in Europe since 1919—I". Bulletin of International News. 21 (15). 1944: 579–588. JSTOR 25643653.
  15. ↑ "Dragostinova, T. (2008). Speaking National: Nationalizing the Greeks of Bulgaria, 1900-1939. Slavic Review, 67(1), 154-181. doi:10.2307/27652772". 2021-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-04.
  16. ↑ Πληθυσμός κατά υπηκοότητα και φύλο Σύνολο Ελλάδος, αστικές και αγροτικές περιοχές: Απογραφή πληθυσμού της 18ης Μαρτίου 2001 Arxivləşdirilib sentyabr 8, 2006, at the Wayback Machine
  17. ↑ Hellenic Migration Policy Institute (ΙΜΕΠΟ): statistical data on immigrants in Greece Arxivləşdirilib 2006-09-23 at the Wayback Machine
  18. ↑ Hellenic Migration Policy Institute (ΙΜΕΠΟ): statistical data on immigrants in Greece Error in Webarchive template: Empty url.
  19. ↑ Republic of Bulgaria: National Statistical Institute: 2001 census Arxivləşdirilib 2020-06-16 at the Wayback Machine
  20. ↑ "Национален съвет за сътрудничество по етническите и интеграционните въпроси". 2017-08-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 April 2016.
  21. ↑ Wöbse, Anna-Katharina; Kupper, Patrick, redaktorlar Greening Europe: Environmental Protection in the Long Twentieth Century – A Handbook (ingilis). De Gruyter Oldenbourg. 2021-12-20. 134. doi:10.1515/9783110669213. ISBN 978-3-11-066921-3. 2023-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-04.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Bolqarıstan–Yunanıstan_münasibətləri&oldid=7562921"