Dodesilamin

Dodesilamin (1-dodekanmin, laurilamin) C₁₂H₂₅NH₂.

Alınması

Sənayedə dodesilamini bitki yağlarında və heyvan piylərindən ayrılmış dodesil turşusunun ammonyakla qarşılıqlı təsirindən, sonra isə alınan nitrili hidrogenləşməklə alırlar. Texniki məhsul adətən aminlərin qarışığıdır, hansı ki, 60%-dək dodesilamindən ibarətdir.

Xassələri

Dodesilamin ammonyak iyli rəngsiz mayedir, molekul çəkisi 185.34; ərimə temperaturu 28.35⁰C, qaynama temperaturu 247–249⁰C,.; üzvi birləşmələrdə həll olur, suda pis həll olaraq hidrat əmələ gətirir və alınan məhlul kristallik formada zəif əsasdır. (pKa 2.68, 25⁰C). Havada saxlanarkən dodesilamin karbon qazı ilə asan reaksiyaya girir.

Alifatik aminlərə xarakterik olan bütün reaksiyalara girir. Qeyri üzvi turşularla duz əmələ gətirir, hansılar ki, üzvi həlledicilərdə pis həll olur. Dodesilaminlərin xloridləri, asetatları və formiatları-SAM kationlarıdır. Sulu mühitdə pH<7-də sabit kolloid sistemlərini əmələ gətirir; mitsel əmələ gətirməsinin kritik qatılığı (1–3)102M; 25–30%-li duzlu maye qellər və ya maye kristalliki fazalar əmələ gətirir. Dodesilaminin asetatının suda həll olması (100q-da) 29(0⁰C), 31.5 (20⁰C), 36.0 (40⁰C), 54.5 (80⁰C)-də.

Tədqiqi

Dodesilamin və onun duzları-emulqatorlar, flotoreagentlər, metalların korroziya inhibitorları, piqmentlərin disperqatorları, plastmasların və boyaların sənayesində aşqar kimi istifadə olunur. Dodesilamin və onun duzları bəzi mikroorqanizmlərə qarşı zəhərlidir; LO50 5.5q/kq (ağ siçovullar, peroral);

Mənbə

• Исп. литература для статьи "ДОДЕЦИЛАМИН": Поверхностно-активные вещества. Справочник, Л., 1979; Schwartz A. M., Peryy I. W., Berch I., Surface active agents and detergents, Huntington (N. Y.), 1977. А.П. Морозов.