Evarist Qalua
| Evarist Qalua | |
| fr. Évariste Galois | |
 Evarist Qaluanın 15 yaşında karandaşla çəkilmiş portreti |
|
| Doğum tarixi: | 25 oktyabr 1811 |
|---|---|
| Doğum yeri: | Bur-la-Ren, Paris, Fransa |
| Vəfatı: | 31 may 1832 (20 yaşında) |
| Vəfat yeri: | Paris, Fransa |
Evarist Qalua (fr. Évariste Galois; 25 oktyabr 1811 - 31 may 1832) — görkəmli fransız riyaziyyatçısı, müasir cəbrin və qrup nəzəriyyəsinin banisi.
Riyaziyyata kiçik yaşlarından meyl edib. O, dörddən yüksək dərəcəli cəbri tənliyin radikallarla ümumi şəkildə həll edilmədiyini Paolo Ruffini və Nils Hendrik Abeldən asılı olmadan göstərmişdir.
Qalua yüksək dərəcəli cəbri tənliklərin radikalla həlli üçün zəruri şərtləri tapmış və Paris Elmlər Akademiyasına göndərmişdir. Qaluanın işləri yalnız XIX əsrin 70-ci illərində Jozef Liuvillin 1846-cı ildə çap olunmuş əsərlərindən sonra geniş yayılmışdır. Qalua cəbri funksiyaların inteqralı haqqında əsas teoremləri ifadə etməklə bərabər, riyaziyyata qrup, altqrup, normal bölən və meydan anlayışlarını da gətirmişdir. Onun ideyaları təkcə cəbrin yox, bütün riyaziyyatın inkişafına təsir göstərmişdir.
Qaluanın qrup nəzəriyyəsi müasir kvant mexanikasında, kristalloqrafiyada və təbiətşünaslıqda öz tətbiqlərini tapmışdır. Son yüzillikdə riyaziyyatın bütün sahələrində Qaluanın ideyaları bu və ya digər şəkildə tətbiqini tapmışdır.
Qalua 1832-ci ildə 21 yaşında dueldə öldürülmüşdür. Əsərləri müxtəlif dillərə tərcümə olunmuşdur.
 |
Alim ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
Həmçinin bax[redaktə]
Mənbə[redaktə]
