Hüseyn Rəhmi Gurpınar

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Hüseyn Rəhmi Gurpınar
türk. Hüseyin Rahmi Gürpınar
Doğum tarixi 17 avqust 1864(1864-08-17)[1][2]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 8 mart 1944(1944-03-08)[1][2] (79 yaşında)
Vəfat yeri
Təhsili
Fəaliyyəti siyasətçi, tərcüməçi, yazıçı, jurnalist
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hüseyn Rəhmi Gurpınar (17 avqust 1864[1][2], Konstantinopol – 8 mart 1944[1][2], Heybəliada, İstanbul ili) — türk yazıçı, publisist.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

O, 17 avqust 1864-cü ildə padşahın yavəri Mehmed Səid paşa və Ayşə Sidiqə xanımın ailəsində İstanbulda Ayaspaşada dünyaya gəlmişdir.[3][4] Kiçik yaşlarında anasını vərəm xəstəliyindən itirən Hüseyn Rəhmi bir müddət Giritdə atasının yanında qalıb, ilk təhsilinə burada başlasa da, atası evləndikdən sonra ana nənəsinin yanına İstanbula qayıtmışdır. O, burada Ağsarayda Yaqubağa məhəlləsində nənəsi və xalalarının yanında böyümüşdür. Burada Yaqubağa (Ağayoxuşu) məhəllə məktəbində, daha sonra Mahmudiyyə Rüşdiyyəsində təhsil almışdır. Tarix müəllimi Əbdürrəhman Şərəf Əfəndinin təşviqi ilə iki ilə qədər Mülkiyyə məktəbində təhsilinə davam etmiş, burada fransız dilini incəliklərinə qədər öyrənmişdir.[4] İkinci kursda oxuyarkən möhkəm xəstələnmiş və bununla əlaqədar olaraq təhsilini yarım qoymalı olmuşdur (1880).[3] Bir müddət müxtəlif dövlət müəssələrində məmur kimi fəaliyyət göstərsə də, 1908-ci ildə işindən ayrılıb, həyatını ədəbiyyata həsr etmişdir. Hüseyn Rəhmi Türkiyə Böyük Millət Məclisinin Kütahya üzrə 5-ci (1936–1939) və 6-cı (1939–1943) Çağırış millət vəkili kimi fəaliyyət göstərmişdir. O, 8 mart 1944-cü ildə İstanbulda Heybəliadadakı evində vəfat etmiş, Abbas Paşa qərbristanlığında dəfn edilmişdir. [3] Yazıçının evi hazırda muzey kimi fəaliyyət göstərir.[5] [6]

  • H.R.Gurpınarın Heybəliadada Abbas Paşa qəbristanlığında məzarı
    H.R.Gurpınarın Heybəliadada Abbas Paşa qəbristanlığında məzarı

Fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hüseyn Rəhmi yazıçılığa gənc yaşlarından başlamışdır. İlk qələm təcrübəsini "Gülbahar" adlı əsəri ilə on iki yaşında ərsəyə gətirmişdir.[4] Mənbələrdə çap olunan ilk əsəriylə bağlı bir-birini təkzib edən məlumatlar vardır. Bəzi mənbələrdə ilk əsərinin "İstanbulda bir frəng", və ya "Gənc qızın avazeyi şikayəti" adlı hekayə olduğu göstərilir.[7] On səkkiz yaşındaykən ilk romanı "Şık"ı (Ayna) yazaraq, 1887-ci il 3 aprel tarixində Əhməd Midhət Əfəndinin redaktorluğu ilə çıxan "Tərcümani-Həqiqət" qəzetində hissə-hissə çap etmişdir. Əsər kitab kimi 1889-cu ildə İstanbulda işıq üzü görmüşdür. [8][3] Hüseyn Rəhmi 1887-ci ildən "Tərcümani-Həqiqət", daha sonra "İqdam" və "Sabah" qəzetində yazıçı, mütərcim kimi fəaliyyətə başlamış, mütəmadi olaraq digər müxtəlif qəzet və jurnallarda da bədii-publisistik yazılar çap etmişdir. O, 1908-ci ildə Əhməd Rasim ilə birlikdə "Boşboğaz ilə Güllabi" adlı satirik qəzetini çıxarmışdır.[9] Qəzet 1908-ci il 24 iyul — 14 dekabr tarixləri arasında həftədə iki dəfə olmaqla nəşr edilmişdir. Ümumilikdə 36 sayı işıq üzü görmüşdür.[4] İbrahim Hilmi bəylə birlikdə çıxardığı "Millət" qəzeti də uzun ömürlü olmamışdır.

Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Romanları[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Farmazon (Şık, 1889)
  • İffət (1896)
  • Boşanmış (Mutallâka, 1898)
  • Mürəbbiyə (1899)
  • Sevda bərabərliyi (Bir Muadele-i Sevda, 1899)
  • Məşuqə (Metres, 1900)
  • Təsadüf (1900)
  • Şıpsevdi (1911)
  • Nemətşünas (1911)
  • Quyruqlu ulduz altında izdivac (1912)
  • Qulyabani (1913)
  • Cadugər (Cadı, 1912)
  • Sevda Peşində (1912)
  • Həyatdan səhifələr (1919)
  • Haqqa sığındıq (1919)
  • Toraman (1919)
  • Son arzu (1922)[10]
  • Təbəssümi-ələm (1923)
  • Cəhənnəmlik (1924)
  • Əfsuncu baba (1924)
  • Meyxanədə xanımlar (1924)
  • Mən dəliyəmmi (1925)
  • Tutuşmuş könüllər (1926)
  • Billur qəlb (1926)
  • Evlərdən iraq, qaynanam necə qudurdu (Evlere Şenlik, Kaynanam Nasıl Kudurdu, 1927)
  • Məzarından qalxan şəhid (1928)
  • İşvəkarlar məktəbi (Kokotlar məktəbi, 1928)
  • Şeytan işi (1933)
  • Utanmaz adam (1934)
  • Quldur yuvasında (Eşkiya İninde, 1935)
  • Kəsik baş (1942)
  • Könül bir yel dəyirmanıdır, sevda üyüdür (1943)[11]
  • Ölüm qurtuluşdurmu (1954)
  • Dirilən skelet (1946)
  • Dünyanın məhvəri pul yoxsa, qadındır (1949)
  • Dəli filosof (1964)
  • Qədərin cilvəsi (1964)
  • İnsanlar meymunmuydu (1968)
  • Can bazarı (1968)
  • Ölülər yaşayırmı (1973)
  • Namuslu işvəkarlar (Namuslu Kokotlar, 1973)

Hekayələri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Qadınlar vaizi (1336)
  • Namusla aclık məsələsi (1933)
  • Qatil busə (1933)
  • İki hödüyün səyahəti (1933)
  • Tuneldən ilk çıxış (1934)
  • Könül ticarəti (1939)
  • Mələk sanmışdım şeytanı (1943)
  • Əti sənin, sümüyü mənim (1963)

Pyesləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Xəzan bülbülü (1926)
  • Qadın erkəkləşincə (1933)
  • Toqquşan qafalar (1973)
  • İki damla yaş (1973)
  • Gülbahar xanım

Tərcümələri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Emil Qaboriodan 113 nömrəli cüzdan (1889)
  • Bir qadının intiqamı (1891)
  • Batinyollu ixtiyar (1891)
  • Arnold və Jules Claretinin Parisdə görüşü (1892)
  • Alfred De Mussetdən Frederik ilə Bernerette (1896)
  • Paul De Kokdan biçarə baqqal (1903)

Digər əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Məşəqqətli ədəbiyyat müzakirələri (Şekavet-i Edebiye Tartışmaları, 1913)
  • Müntəxabatı-Hüseyn Rəhmi (üç cildlik, 1899)
  • Sənət və ədəbiyyat (Vəfatından sonra H. A. Önelçin tərtib etmişdir, 1972)
  • Məktubları və teatr tənqidləri (1998)
  • Publisistikada ilk yazılarım (1999)
  • Publisistikada son yazılarım — 1 (2001)
  • Publisistikada son yazılarım −2 (2002)
  • Publisistikada son yazılarım — 3 (2004)
  • Publisistikada son yazılarım — 4 (2006)

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əhməd Rasim

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 3 4 Huseyin Rahmi Gurpinar // Encyclopædia Britannica (ing.).
  2. ↑ 1 2 3 4 Hüseyin Rahmi Gürpınar // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  3. ↑ 1 2 3 4 Önder Göcgün. "TDV İslam Ansiklopedisi: GÜRPINAR, Hüseyin Rahmi" (türkcə). islamansiklopedisi.org.tr. Archived from the original on 2023-05-17.
  4. ↑ 1 2 3 4 Abdullah Harmancı. Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın öyküleri ve öykücülüğü. Konya. Selçuk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Edebiyatı Bölümü / Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı / Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı doktora tezi. 2010. 485.
  5. ↑ Berke Eren. "Heybeliada Hüseyn Rahmi Gürpınar müze evi" (türkcə). www.istanbulburda.com. 30.10.2022. Archived from the original on 2023-05-17.
  6. ↑ "Huseyin Rahmi Gurpınar Müzesi" (türkcə). ru.foursquare.com. Archived from the original on 2023-06-22.
  7. ↑ Refik Ahmet Sevengil. Hüseyin Rahmi Gürpınar. Türkiye: Hilmi Kitabevi. 1944. səh. 191.
  8. ↑ Hüseyin Rahmi Gürpınar. Hayattan sahifeler (PDF). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. hazırlayan: İlhan Sadıkoğlu. 2021. 124 s. ISBN 978-975-17-4769-3.
  9. ↑ Erol Çakır. Boşboğaz ile Güllabi dergisi inceleme, tahlili fihrist, seçme yazılar. İstanbul. T.C.İstanbul Arel Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalında yapılan yüksek lisans tezi. 2017. 252 s.
  10. ↑ Hüseyin Rahmi Gürpınar. Son arzu (PDF). Ankara: Türk Dil Kurumu. 2021. 307 s. ISBN 978-975-17-4803-4.
  11. ↑ Hüseyin Rahmi Gürpınar. Gönül bir yeldeğirmanıdır, sevda öğüdür (PDF). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 2021. 311 s. ISBN 978-975-17-4772-3.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Hüseyn_Rəhmi_Gurpınar&oldid=7103088"