Harun Tletseruk
| Harun Tletseruk | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Düzcə, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Düzcə, Türkiyə Respublikası |
| Vətəndaşlığı |
Osmanlı imperiyası Türkiyə Respublikası |
| Milliyyəti | Çərkəz |
| Dini | Sünni İslam |
Harun Tletseruk (d. 1879, Osmanlı imperiyası, Düzcə - ö. 7 dekabr 1938, Türkiyə Respublikası, Düzcə) — Tletseruk ailəsinə mənsub Adıgey əsilli maarifçi və yazıçı.[1]
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Harun Tletseruk 1864-cü ildə Çərkəz sürgünü zamanı Şimali Qafqazdan Osmanlı imperiyasına köç edən Hacı Yusif bəyin oğludur. Təhsilini Düzcədə və İstanbul Fateh Mədrəsəsində tamamlamışdır.[2]
Fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]
Harun İstanbulda müəllimlik etmişdir. 1908-ci ildə Çərkəz İttihad və Təavün Cəmiyyətinin üzvləri arasında yer alaraq mühüm vəzifələrdə çalışmışdır. Ərəb hərfləri ilə Adıge dilində hazırladığı əsər İstanbul İttihad və Təavün Cəmiyyətinin nəşrləri arasında yayımlanmışdır. 1911-ci ildə bəzi çərkəz ziyalıların formalaşdırdığı qrupla Qafqaza getmişdir. Ərəb hərfləri ilə adıgecə əlifba hazırlayıb nəşr etdirmişdir. Kuban ətrafındakı Taxtamukay, Bjıhekuay, Şovgenovski və digər bəzi məntəqələrdə yaradılan məktəblərdə müəllimlik və direktorluq etmişdir. Cəmiyyətin nəşr etdirdiyi adıgecə kitabların və Giaze adlı qəzetin Qafqazda paylaşdırılmasına nəzarət etmişdir. Xüsusilə malyariya ilə mübarizə sahəsində mühüm fəaliyyətləri olmuşdur.
Qafqazda ana dilində qəzet nəşr edilməsi üçün də işlər görmüşdür və eyni il bügünkü Kransodar ətrafında iqtidarı ələ keçirən Kuban-Qara dəniz İnqilab Komitəsi tərəfindən nəşrə hazırlanan Krasna Kuban qəzetinin redaktoru təyin edildi. 1912-ci ildə yenə Çərkəz diasporasının dəstəyi ilə Pşimaho Kosok, Lu Traho, Kaspolet Ulagay, Batırbek Şardan, Paşabek Sultan, Sultan Dövlət Gəray, Məcid Hataoğlu, Yediç Hatağogu, İsmayıl Bekuh, Keleşbek Tuğuruğ, Pşumaf Varço, Mahomet Şovmız, Canhot Hatko, Mişevost Nabeko, Kambulet Bjıhako, Kalevubat Siotoko, Tliukh Tliap və İbrahim Hıdzetl kimi adlarla Krasnodarda qurulan Çerkeskaya Blagotvoritelnoye Obşestva adlı mədəniyyət və sosial həmrəylik dərnəyinin qurucuları arasında yer almışdır.
Harun Ağ Qvardiyanın Kubanda iqtidarı ələ keçirməsindən sonra Şimali Qafqazın son prezidenti Pşimaho Kosok ilə birlikdə həbs olunmaqdan Kuban Çərkəz Süvari Alayının komandanı general Sultan Qılınc Gərayın evinə sığınmaqla qurtula bilmişdi. Ölkənin Qırmızı Ordu tərəfindən işğalından sonra bir çox ziyalı kimi o da əvvəl Gürcüstana, sonra da Türkiyəyə köç etməyə məcbur oldu (1922). Harun doğulduğu Hampıyhable kəndində imamlıq, əkinçilik və muxtarlıq etmişdir. Harun bəyin ilk həyat yoldaşı və ilk uşağı Qafqazda vəfat etmişdir. İkincə həyat yoldaşından olan Lütfiyyə və Eminet adlarında iki qızı və nəvələri hələ də Düzcedə yaşayırlar. TBMM Üstün Xidmət Medalı sahibi və kənd uşaqlarının "təhsil atası" olaraq tanınan Üstad Kazım Taymaz Harun bəyin kürəkəni olmuşdur.[3] Həyatını Xabze mədəniyyəti mübarizəsinə həsr edən Harun 7 dekabr 1938-ci ildə vəfat etmişdir. Harunun sağlığında qələmə aldığı əsərləri o öldükdən sonra nəşr edilmişdir.
Harun bəyin böyük qardaşı Ədürrəhman Neşet Tletseruk (1877-1938) Süleyman Çələbinin "Mevlit" adlı əsərini Adıge dilinə çevirmiş və 1916-cı ildə nəşr etdirmişdir.