Hers
Hers (qısaca ing. Hz, azərb. Hs) — Beynəlxalq vahidlər sistemində (Sİ) dövri proseslərinin (məs. yırğalanma) tezliyinin vahididir. Hers - xüsusi adlanmaya və işarəyə malik törəmə vahididir. Beynəlxalq sistemin başqa vahidləri kimi Hs-də müəyyən ifadəyə malikdir:
- 1 Hs = 1 san-1
1 Hers - cismin 1 saniyə müddətində 1 tam dövrünün malik olduğu tezliyə bərabərdir. Sİ-nin qaydalarına əsasən Hers vahidin yazılışı birinci hərfi böyük olmaqla sətri hərflərlə ilə yazılır.
Mündəricat
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
Vahid XIX əsrdə yaşamış və elektrodinamikanın inkişafında misilsiz töhfələri olan alman fiziki Henrix Hersin şərəfinə adlandırılmışdır. Ad 1930-cu ildə Beynəlxalq elektrotexnika komissiyası tərəfindən təsis edilmişdi.[1]. 1960-cı ildə XI Baş konfransda bu ad Sİ-də tezliyin vahidi olaraq qəbul edilmişdi.
Bölünənləri və ayrı-ayrı vahidləri[redaktə | əsas redaktə]
Onluq bölünən ədədləri və ayrı-ayrı vahidlər Sİ-in standart ön şəkilçilərinin köməyi ilə yaradır.
| Dərəcəsi | Adı | Simvolu | Dərəcəsi | Adı | Simvolu |
|---|---|---|---|---|---|
| 100 | Hers | Hs | ~ | ~ | ~ |
| 101 | dekaHers | deHs | 10−1 | desiHers | dHs |
| 102 | hektaHers | hHs | 10−2 | santiHers | cHs |
| 103 | kiloHers | KHs | 10−3 | milliHers | mHs |
| 106 | meqaHers | MHs | 10−6 | mikroHers | µHs |
| 109 | giqaHers | GHs | 10−9 | nanoHers | nHs |
| 1012 | teroHers | THs | 10−12 | pikoHers | pHs |
| 1015 | pekaHers | PHs | 10−15 | femtoHers | fHs |
| 1018 | eqzaHers | EHs | 10−18 | attoHers | aHs |
| 1021 | zettaHers | ZHs | 10−21 | zeptoHers | zHs |
| 1024 | yottaHers | YHs | 10−24 | yoktoHers | yHs |
Hers və Bekkerel[redaktə | əsas redaktə]
Sİ-də hersdən başqa daha eyni bərabərliyə malik (1/s) bir törəmə vahid mövcuddur: bekkerel törəmə vahidi. Vahidlərin ikisi də bərabərliyə malikdir. Amma adlarının müxtəlifliyi, onların tətbiq sferalarının fərqi ilə bağlıdır: Hers yalnız dövri proseslər üçün istifadə olunur, amma Bekkerel — yalnız radionuklidlərin [2] dağılmasının təsadüfi prosesləri üçün istifadə olunur.
Maraqlı faktlar[redaktə | əsas redaktə]
- İnsan qulağıyla qəbul edilən tezliklərin orta diapazonu 20 Hs-dan 20 KHs-a qədər uzanır.
- Sakit vəziyyətdə ürək təxminən 1 Hs tezliklə döyünür (qeyd: almanca tərcümədə "Herz" sözü "ürək" sözüdür. Ancaq, böyük fizikin soyadı Hertz yazılır).
- Birinci oktavanın lya notunun tezliyi 440 Hs təşkil edir. Kamertonun standart tezliyidir.
- İnsan tərəfindən qəbul edilən elektromaqnit sahəsinin tərəddüd tezlikləri şüa ( işıq) kimi, 3,9 * 1014-dan 7,9*1014 Hs diopazonuna qədər uzanır.
