Kodandarama məbədi
| Kodandarama svami məbədi | |
|---|---|
 Vontimittadakı Kodandarama svami məbədinin görünüşü | |
 | |
| 14°23′37″ şm. e. 79°01′37″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Hindistan |
| Şəhər | Kadapa |
| Yerləşir | Andhra Pradeş, Hindistan |
| Sifarişçi | Çola və Vicayanaqara kralları |
| Tikilmə tarixi | XVI əsr |
| Üslubu | Dravid memarlığı |
| Vəziyyəti | stabil |
Hindistanın Arxeoloji İrsi | |
| Təyin edilib | 4 dekabr 1924 |
| Kateqoriya | Məbəd |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kodandarama məbədi — Hindistanın Andhra Pradeş ştatının, Kadapa bölgəsinin Racamet talukdakı Vontimitta qəsəbəsində yerləşən ilahi Ramaya həsr edilən bir hind məbədidir. Vicayanaqara memarlıq üslubunun bir nümunəsi olan məbəd XVI əsrdə inşa edilmişdir. Bölgədəki ən böyük məbəd olduğu bildirilir. Məbəd Kadapadan 25 km uzaqlıqda Racampet yaxınlığında yerləşir. Məbəd və ona bitişik tikililər, milli əhəmiyyətli qorunan abidələr sırasına daxil edilmişdir.[1]
Əfsanə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yerli əfsanəyə görə məbəd əvvəl soyğunçu olmuş sonrada Ramanın müridlərinə çevrilən Vontudu və Mittudu tərəfindən tikilmişdir. Məbədin tikintisi bitdikdən sonra onların daşa çevrildikləri deyilir.[2]
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Məbəd XVI əsrdə, Çola və Vicayanaqra krallarının dövründə tikilmişdir.[3][4]
Vontimittada yaşayan Bammera Potana, şah əsəri olan "Maha Bhagavatham"ı teluqu dilində yazır və onu Ramaya ithaf edir. Valmikinin Ramayanasını (Ramanın hekayəsindən bəhs edən hind dastanı) teluqu dilinə tərcümə edən və "Andhra Valmiki" kimi tanınan Vavilakolanu Subba Rao, burada Ramaya ibadət etmək üçün vaxt keçirirdi. Müqəddəs şair Annamaçaryanın məbədi ziyarət etdiyi və Ramanın şərəfinə mahnılar və ya kirtanlar bəslədiyi bildirilir. 1652-ci ildə məbədi ziyarət edən fransız səyyah Jan-Batist Tavernie, məbədin memarlıq üslubuna heyran olduğunu bildirib.[2] Bhavanasi Mala Obanna adlı Rama Baxta, məbədin önündə Ramaya tərifləyən yağdıran mahnı və ya kirtanlar söyləyir və Qopuramın şərq hissəsində Mandapam (Utla Stambam) Bhavanasi Mala Obanna simvolu var.
Xüsusiyyətlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bölgənin ən böyük məbədi[3], Vicayanaqara memarlığı üslubunda, divarlarla əhatə edilən düzbucaqlı həyət isə "Sandhara" tərzində tikilmişdir.[5] Siddhutdan Bakarapetaya qədər 16 km məsafədə yerləşən məbəd, memarlıq baxımında zərif və gözoxşayandır. Məbədin üç ədəd bəzəkli qopuramları (qüllələri) vardır, bunlardan biri əsas girişin üzərindədir və şərq tərəfə baxır, digər ikisi isə cənub və şimal tərəfə baxan qüllələrdir. Mərkızi qüllə beş mərtəbəli şəkildə inşa edilmişdir və qüllənin giriş qapısına gəlmək üçün pilləkanlar quraşdırılmışdır.[3][5][6]
Mandapa və ya açıq hava teatrı olan Ranqamantapamın çox gözəl heykəlləri vardır. Mandapa 32 sütun vasitəsilə dəstəkləndiyi üçün, Madhyarangardapam kimi də tanınır.[6] Mandapanın kolonnadaları apsaraların oymaları ilə bəzədilmişdir. Cənub tərəfdəki mərkəzi dəstək sisteminin sütunları üzərində Krişna və Vişnunun təsvirləri oyulmuşdur. Künc sütunlarının hər biri apsaralar və ilahların təsvirləri ilə bəzədilmiş üç mərtəbəyə malikdir. Mandapanın orta hissəsində, əfsanəvi varlıqlar olan yalilərin təsviri ilə bəzədilmiş dayaqlar vardır. Orta hissənin damı bir çox dekorativ mötərizə və konsollar ilə bəzədilmişdir.[3] Mandapanın sütunlarından birində Rama və qardaşı Lakşmananın heykəlləri vardır. Rama sağ əlində yay, sol əlində isə ox tutmuş halda ayaq üstündə təsvir edilir. Ramanın təsvirindəki digər dekorativ incəsənət təsvirləri kundalas (sırğalar), haras (çələnglər), valayalar, yaqnopavitalar (müqəddəs toxumalar) və bu kimi bəzəklərdən ibarətdir.[7] Lakşmananın heykəli tribhanqa duruşunda, sağ əli boş, sol əlində isə yay tutmuş şəkildə təsvir edilmişdir. Bu təsvirdəki digər dekorativ incəsənət təsvirləri kirtimukuta (tac), qrayvevakas, çannavira, udarbanda (bel kəməri), yaqnopavita və purnakuralardır.[8] Krişna, sol ayağı yerdə, dvibhanqa duruşunda dayanmış, sağ ayağı isə dizə qədər əyilmiş və vyatyastapada adlandırılan stildəki kimi sol ayağına keçirilmiş şəkildə təsvir edilmişdi. Sağ əli Qovardxananın, sol əli isə katinin üzərində təsvir edilir. Təsvir kirtimukuta və başqa bir neçə bəzəklərlə bəzədilmişdir. İki inək təsviri də bu tərəfdə təsvir edilmişdir.[9]
Qarbhaqriha mandapadan bir antaraalayam və ya heykəllərlə bəzədilmiş bir iç otaq vasitəsilə ayrılmışdır.[6] Qarbhaqrihada, Rama, həyat yoldaşı Sita və qardaşı Lakşmana bir qaya üzərində kompozisiya kimi təsvir edilmişdirlər. Qarbhaqrihanın tək bir sütundan ibarət olduğu düşünülür.[2] Ramanın müridi olan meymun-ilah Hanuman, adətən iki başqa fiqurla təsvir edildiyi halda, burada digər iki fiqur təsvir edilməmişdir. Bundan əlavə, burada Hanuman üçün ayrı bir məbəd də vardır. Mandapamda bir rəqs duruşunda olan Qaneşanın da təsviri vardır.[4]
Əyalət hökuməti Hindistian Arxeologiya Tədqiqatları ilə birgə bu məbədin baxımını üstlənmişdir. Bu məbəd Hindistan Arxeologiya Tədqiqatları tərəfindən Qədim Abidə kimi qəbul edilmişdir.[10] İki müqəddəs su bulağı — Rama sersam və Lakşmana sersamları məbədin ərazisindədir.
Rəhbərlik[redaktə | mənbəni redaktə et]
Məbədin rəhbərliyi Andhra Pradeş hökuməti tərəfindən Tirumala Tirupati Devasthanamsa (TTD) verilmişdir. TTD məbədin idarəçiliyi qəbul etmək məqsədilə 2015-ci il 29 iyulda qərar qəbul edir.
Festival[redaktə | mənbəni redaktə et]
Telanqana ştatı 2014-cü ildə Andhra Pradeş ştatından ayrılmışdır. Ramanın doğum günü qeyd edilən Rama Navami bayrami Andhra Pradeş ştatı tərəfindən Badraçalam məbədində qeyd edildi. 2015-ci ildə bayramı qeyd etmək üçün alternativ məbəd kimi Vontimittadakı Kodandarama svami məbədi seçildi.[10]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Centrally Protected Monuments". Archeological Survey of India. 26 June 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 May 2017.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 "Sri Kodandarama Swamy Temple at Vontimitta". Indian Express. 2016-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 Sentyabr 2014.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Michell, 2013. səh. 333
- ↑ 4,0 4,1 "Sri Kodanda Rama Swamy Temple, Vontimitta, Kadapa". Government of Andhra Pradesh Tourism. 2015-02-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-16.
- ↑ 5,0 5,1 Kamalakar, 2004. səh. 114
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Sajnani, 2001. səh. 46
- ↑ Kamalakar, 2004. səh. 120
- ↑ Gurumurthi, 1990. səh. 18
- ↑ Gurumurthi, 1990. səh. 20
- ↑ 10,0 10,1 "Vontimitta temple to host Ramnavami fete". The Times of India. 21 Fevral 2015. 2022-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-16.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Gurumurthi, Aenuganti. Sculpture and Iconography: Cuddapah District Temples. New Era Publications. 1990.
- Kamalakar, G. Temples of Andhradesa: Art, Architecture & Iconography : with Special Reference to Renandu (Cuddapah) Region. Sharada Publishing House. 1 January 2004. ISBN 978-81-88934-18-8.
- Michell, George. Southern India: A Guide to Monuments Sites & Museums. Roli Books Private Limited. 1 May 2013. ISBN 978-81-7436-903-1.
- Sajnani, Manohar. Encyclopaedia of Tourism Resources in India. Gyan Publishing House. 2001. ISBN 978-81-7835-018-9.