Kuçan qızlarının hekayəsi

Türkmən tayfa başçılarının kəllələri samanla doldurularaq Tehrana gətirilmişdir. Farsların həm qorxduğu, həm də nifrət etdiyi bu türkmənlər milliyətçilərlə döyüşdə öldürülmüşdülər. Onlar Məhəmmədəlinin taxt-tacı bərpa etmək cəhdində əsas döyüş qüvvəsini təşkil etmişdilər.

Kuçan qızlarının hekayəsi: İran tarixində gender və milli yaddaş — 1905-ci ildə Qacar dövlətində insan alveri hadisəsi haqqında Əfsanə Nəcmabadi tərəfindən yazılmış 1998-ci ildə siyasi tarix kitabı. Bunlar Kuçan rayonundan olan təxminən 250 qızdan ibarət qrup idi və yerli hökumət onları vergi əvəzinə qaçırıb satmışdır.

Süjeti

Nəcmabadi hadisəni həm vilayət hökumətləri, həm də milli Qacar rejimi tərəfindən Konstitusiya inqilabına səbəb olan çoxsaylı aktlardan birinin nümunəsi kimi təqdim edir. Kuçan rayonunda vilayət qubernatoru Asəfdövlə gəlirindən asılı olmayaraq bütün vətəndaşlar üçün sabit vergi təyin etmişdir. Kasıbların məhsulu pis olduğu üçün bu vergini ödəyə bilməmişdilər. Onlar pul toplamaq üçün yeganə yol kimi öz qızlarını elit türkmənlərə və ya köçərilərə satmağı seçmişdilər. Türkmənlər də kəndə basqın edərək qadınları əsir götürməyə başlamışdılar. Vətəndaşlar ödənişin təxirə salınmasını tələb edəndə vilayət hökumətinin məmurları tərəfindən güllələnərək öldürülmüşdülər.

250-yə yaxın qız satılmış və onlar Kuçan qızları kimi tanınmışdılar. Nəcmabadinin sözlərinə görə, bu hadisə iranlı qadınların necə "qaçaqmalçılıq obyekti" kimi qəbul edildiyini simvollaşdırır. Onun fikrinə görə, bu, hökumət altında insanların üzləşdiyi yoxsulluq və sosial ədalətsizliyə nümunədir. Kuçanlılar etiraz etmək və kömək istəmək üçün mərkəzi hökumətə getmişdilər. Nəhayət, Kuçana vilayət qubernatoru tərəfindən rüşvət alan müstəntiq göndərilmişdir və o, əsl hadisələri mərkəzi hökumətə bilməmişdir. Vətəndaşlar etiraz etmək üçün yenidən mərkəzi hökumətə üz tutmuş və sonda məsələ öz həllini tapmışdır. Bu hekayə Qacar dövlətində qəzetlərdə dərc olunmuş, ictimai ədalət və parlament hökuməti tələbinə səbəb olmuşdur. Asəfdövlə və onun bir çox yüksək vəzifəli məmurları 1906-cı ildə yeni rejim altında mühakimə olunmuşdur və qızları türkmənlərdən geri qaytarmaq üçün çoxlu cəhdlər edilmişdir. Bəzi qızlar xilas edilərək ailələrinə qaytarılsa da, qızların əksəriyyəti tapılmamışdır.

Əlavə ədəbiyyat

• Najmabadi, Afsaneh. "'Is Our Name Remembered?': Writing the History of Iranian Constitutionalism as If Women and Gender Mattered", Iranian Studies, Vol. 29, No. 1/2 (Winter-Spring, 1996), pp. 85–109.