Leyla Qamsız Sarptürk
| Leyla Qamsız Sarptürk | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1921 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2010 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | rəssam |
| Təhsili |
|
| Janr | portret |
Leyla Qamsız Sarptürk (d. 1921; İstanbul - ö. 2010, İstanbul) — Türkiyə rəssamı.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Leyla Qamsız Sarptürk 1921-ci ildə İstanbulda anadan olmuşdu. Anası köçəri, atası isə vərəm xəstəliyi sahəsində ixtisaslaşan həkim olmuşdur. Atası işinə görə Anadoluda yaşayırdı. Qamsız ibtidai məktəb təhsilinə pansionda başlamışdır. Orta təhsilini Erenköy Qızlar Məktəbində, tam orta təhsilini isə Sivasda davam etdirmişdir. Müəllimləri onun rəssamlıq qabiliyyətini hələ erkən yaşlarında aşkar etmişdilər, amma onun ən böyük uğuru məktəbdə Əşrəf Ürenin tələbəsi olması olmuşdur. Əşrəf Üren 1984-cü ildə özündən sonra yüzlərlə əsər qoyaraq əbədi şəkildə həyata gözlərini yuman rəsm müəllimi, rəssamlıq və incəsənətin bir çox sahəsində fəaliyyət göstərən peşəkar bir sənətkar idi. Üren həmin qabiliyyətli və bacarıqlı şagirdinin rəssam olması üçün öz köməkliyini əsirgəmirdi. Qamsız tam orta məktəb təhsilini tamamladıqdan sonra İncəsənət Akademiyasına yazılmaq üçün atası ilə birlikdə İstanbula geri qayıdır. Lakin, həmin dövrdə Akademiya natamam orta təhsil məktəbinin tələbələrini qəbul edirdi. Buna görə də Leyla Qamsız İstanbul Universiteti “Humanitar elmlər” fakültəsinin coğrafiya bölməsində təhsil almağa başlamışdır. Universitetdən məzun olan kimi,o yenidən Akademiyaya qayıdır. Bu dəfə xəyalında canlandırdığı ali rəssamlıq bölməsinə qeydiyyatdan keçir.
Leyla Qamsız Sarptürk 1950-ci illərin mücərrəd və ənənəvi incəsənət sintezini yaradan qabaqcıl qadın rəssamı kimi özünü təsdiq edir. Sənətkarın öz sənəti haqqında dediyi fikir, onun sənətə baxış tərzini göstərir. “...Bir rəssam üçün ən böyük xəzinə insan vücududur. Həmin xəzinəni çəkməyə başladım. Rəsm, mənim üçün həyat qədər əhəmiyyətlidir... rəsm yoxdursa, mənim üçün də həyat yoxdur. Yaxşı bir əsər yaratdığım gün mənə yüksək əhval ruhiyyə bəxş edirdi. Sanki canlanıram. Dünya gözümdə parıldayır. Dünya yaşamaq üçün dəyərli olur. Əgər istədiyim kimi işləməsəm, dünya sanki mənə zindan olur. Bu dünyaya qarşı necə dayanacağımı düşünəndə pis oluram. Mən əsər çəkdiyim müddət ərzində mövcud oluram və dünyanı yaşamaq üçün qiymətli hesab edirəm. Elə bu səbəblə çəkdiyim tablolar həyatımla vəhdət təşkil edir. İstər fiqur hazırlanmasında olsun, istərsə də mənzərələrimdə, natürmortlarımda olsun... ölçülü bir deformasiyaya uğrayır, sadələşdirilən müasir formaya uygunlaşır…” Onun rəsmlərində, əmək təlimi müəllimi Bedri Rahminin də, Parisdə nəşriyyatda işlədiyi Andre Lhotenin də birbaşa təsiri sezilmir. O, formanı müəyyən ölçülərdə pozub dəyişdirərək, rəngə daha da üstünlük verərək səmimi və qərarlı bir üslub yaratmışdır. Leyla Qamsizin Əyani kamillik və təbiəti düşüncə səviyyəsində dərk etmə qabiliyyəti, sənətini müəyyən edən əsas meyardır.
Leyla Qamsız, sənət karyerası boyunca plastikanın əsas problemləri ətrafında dönür. Məsələdən sadəcə çıxış yeri kimi istifadə edərək rəng, ləkə, forma və kompozisiya üzərində düşünür. Axtardığı isə sadəlikdir. “Yaxşı rəsm, çoxlu rəsm mənasına gəlmir” dediyində əsərlərini mümkün olduğu qədər təmizləyir,şəffaf edir. Leyla Qamsız fəal bir sənətkar idi. Çoxlu rəsm əsərləri olan sənətkar öz rəsmlərində “həyatından və baxış tərzindən ilham alır” “Seçdiyi yol, emalatxana özünü işə həsr etməkdir.” Öz əsərlərində yenilik və təzəlik arayışlarını da davam etdirir. Akademiyanın zalında açılan ilk sərgisinin girişində bir tərəfdə El Greco-nun bir rəsminin reproduksiyası, digər tərəfdə də Anadolu kilimi naxışının asılması “10lar” Qrupunun ümumi təmayülünü göstərir. 1949- cu ildə akademiyadan sinif yoldaşı olan Hulusi Sarptürk ilə ailə qurmuşdu. Cütlük, Hulusi Sarptürkün müəllim kimi fəaliyyət göstərdiyi bir il müddətinə Hendekə köçürlər. Həyat yoldaşı müəllim olduğuna görə,bir müddət Sakarya və Hendekdə yaşayır. Burada sanki uşaqlığında atası ilə olduğu kim, köçəri həyat tərzi olan Leylanın müşahidələri, yaratdığı əsərlərində özünü göstərir. Bir müddət burada işlədiyi sənətkar, digər şəhərə təyinat aldığına görə xidməti vəzifəsindən imtina edərək sadəcə həyatını rəsmlərlə davam etdirmək qərarı almışdır. Həyat yoldaşını erkən itirən Leyla, bundan sonrakı həyatını tamamilə rəsmə həsr etmişdir. Rəsmlərində Anadolu ilə Qərb incəsənətini sintez edən sənətkar, özünəməxsus dil ilə türk rəssamlıq sənətinin yeni rəssamlarından biri olur.
İlk şəxsi sərgisini 1949-cu ildə İstanbulda (Fransız Konsulluğunda) açmışdı. əsərlərinə böyük maraq olduğuna görə konsulluqdan 1 illik təqaüd qazanmışdır. 1 il ərzində Parisdə Andre Lhote və Fernand Legerin atelyesində rəssamlıq təhsili alan Qamsız, İstanbula geri qayıdan zaman Tepebaşında bir mənzil icarəyə götürür və buranı qalereyaya çevirir.
Türk rəssamlıq sənətinin böyük ustadlarından olan Leyla Qamsız 2010-cu ildə 89 yaşında vəfat etmiş və Zincirlikuyu Xiyabanında dəfn edilmişdir.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Ali Alpaslan “Leyla Qamsız”, Gösteri Jurnalı, 1988.