Litl Riçard

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Litl Riçard
Little Richard
Riçard 2007-ci ildə
Riçard 2007-ci ildə
Ümumi məlumatlar
Doğum adı Riçard Ueyn Penniman
Ləqəbi Little Richard
Doğum tarixi
Doğum yeri Meykon, Corciya, ABŞ
Vəfat tarixi (87 yaşında)
Vəfat yeri Tallahoma, Tennessi, ABŞ
Vəfat səbəbi sümük xərçəngi[d][1][2]
Vətəndaşlığı
Musiqiçi məlumatları
Fəaliyyəti
  • müğənni
  • pianoçu
  • bəstəkar
  • din xadimi
Fəaliyyət illəri 1947–2020
Janrlar
Musiqi alətləri
Səs tembri tenor
Albom şirkətləri
Təhsili Hudson Universiteti
Mükafatları əbədi nailiyyətlərinə görə "Qremmi" mükafatı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Riçard Ueyn Penniman (ing. Richard Wayne Penniman, səhnə adı Litl Riçard, ing. Little Richard; d. 5 dekabr 1932 - ö. 9 may 2020) — ABŞ müğənnisi, pianoçu və bəstəkar. O, yeddi onillik ərzində populyar musiqi və mədəniyyətdə nüfuzlu şəxslərdən biri idi. "Rok-n-rollun memarı" kimi təsvir edilən Riçard 1950-ci illərin ortalarında xarizmatik səhnə personası, dinamik musiqisi və yaradıcılığı ilə məşhurlaşmışdır. Bu dövrdə onun musiqisi rok-n-rollun əsasını qoyaraq sürətli fortepiano ifası, güclü arxa vuruş və gurultulu vokal ilə xarakterizə olunurdu. Riçardın innovativ, ruhlandırıcı vokalizasiyaları və sürətli ritmik musiqisi soul və fank da daxil olmaqla digər populyar musiqi janrlarının formalaşmasında əsas rol oynamışdır. Onun musiqisi rok musiqisindən hip-hopa qədər müxtəlif musiqi janrlarında ifa edən müğənni və musiqiçilər üçün ilham mənbəyi olmuş, həmçinin ritm və blüz musiqisinin formalaşmasında rol oynamışdır.

Riçardın məşhur mahnılarından biri olan "Tutti Frutti" (1955) ABŞ və Böyük Britaniyada pop musiqi hitlərinə daxil olaraq ani hitə çevrilmişdir. Onun növbəti hit mahnısı "Long Tall Sally" (1956) Billboard Rhythm and Blues Best Sellers çartında birinci yerə yüksəlmiş və növbəti üç il ərzində daha on beş hit mahnı yazmışdır. Riçard dini inancı səbəbilə rok-n-roll musiqisini tərk etdiyi beş illik müddətdən sonra Riçard konsert promouteri Don Arden tərəfindən 1962-ci ildə Avropa turnesinə çıxmağa razı olmuşdur. Bu dövrdə The Beatles qrupu bəzi tur tarixlərində Riçardın ön qrupu kimi çıxış etmişdir.

Riçard bütün irqlərin tamaşaçıları tərəfindən sevilən ilk qaradərili sənətkarlardan biri kimi tanınır. Onun musiqisi və konsertləri seqreqasiyanı qoruyub saxlamaq cəhdlərinə baxmayaraq, ağ və qara insanları bir araya gətirmişdir.

Riçard bir çox qurumlar tərəfindən mükafatlandırılmışdır. 1986-cı ildə Rok-n-roll şöhrət zalına daxil olmuşdur. O, həm də Mahnı müəlliflərinin şöhrət zalına daxil edilmişdir. Riçard, Səsyazma Akademiyasından və Ritm və Blüz Fondundan "Həyat boyu müvəffəqiyyət mükafatları"na layiq görülmüşdür. "Tutti Frutti" 2010-cu ildə Konqres Kitabxanasının Milli Səsyazma Arxivinə daxil edilmiş və burada onun "qarşısıalınmaz ritm üzərində bənzərsiz səslənməsinin musiqidə yeni bir dövr açdığı" ifadə edilmişdir.

Erkən həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Riçard Ueyn Penniman 5 dekabr 1932-ci ildə Corciya ştatının Meykon şəhərində anadan olmuşdur.[3] O, Leva May Stüart və Çarlz "Bad" Pennimanın on iki uşağının üçüncüsü idi. Onun atası kilsə diakonu və kərpic ustası idi,[4] bundan əlavə olaraq qanunsuz içki satışı edir və gecə klubu işlədirdi. Anası Meykondakı Yeni Ümid Baptist kilsəsinin üzvü idi. Valideynləri əvvəlcə oğullarına "Rikardo" adını verəcəkdilər, ancaq bir səhvlikdən ötrü onun adını "Riçard" qoydular. Penniman uşaqları, uşaqlıq illərini Meykonun "Pleasant Hill" məhəlləsində keçirdilər. Uşaqlıq illərində balaca və cılız boylu olduğuna görə ailəsi tərəfindən ona "Lil Riçard" ləqəbi verilmişdir. Riçard nadinc oğlan idi. Gənc yaşlarında kilsədə oxumağa və fortepiano dərsləri almağa başlamışdır. Doğum zamanı yaranan fəsadlara görə onun bir ayağı digərindən bir qədər qısa olmuşdur. Bu, qeyri-adi yeriş tərzi ilə nəticələnmiş və o, qadınlar kimi gəzdiyinə görə tez-tez görə lağa qoyulmuşdur.

Ailəsi dindar idi və müxtəlif kilsələrdə iştirak edirdi. O, Pentikostal kilsələrini xarizmatik ibadətləri və canlı musiqiləri üçün ən çox sevirdi. O vaxtlar, yaşadığı yerdə hər kəsin bir növ "Tanrı ilə yaxınlaşmaq", günahlarını yumaq üçün qospel mahnıları oxuduğunu müşahidə edən Riçard, güclü vokal qabiliyyəti ilə daim yuxarı tonlardan oxuyurdu, ancaq bir dəfə o, çox yüksək səslə "qışqırdığı” üçün kilsə xorundan xaric olundu. Hətta, o uşaq ikən oxuyarkən tapdığı hər şeyə vurub-təpik ataraq səs-küy yaradırdı və bu da qonşularını narahat edirdi.

O ilk dəfə Brader Co Mey, Sister Rozetta Tarp, Mahaliya Cekson və Merion Uilyams kimi qospel müğənnilərindən ilhamlanmışdı. Beşinci sinifdə oxuyarkən, məktəbin marş orkestrinə qoşulmuş və alto saksafonda çalmağı öyrənmişdir. O, təhsil aldığı dövrdə Kab Kallouey, Laki Millinder və sevimli müğənnisi Rosetta Tarp kimi o dövrün ulduzlarının konsertləri zamanı tamaşaçılara Coca-Cola satmışdır.

Musiqi karyerası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1947–1955: Başlanğıc

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1947-ci ilin oktyabrında Sister Rosetta Tarp on dörd yaşlı Riçardın Meykon şəhəri auditoriyasındakı çıxışından əvvəl öz mahnılarını oxuduğunu eşidir. Onu öz səhnəsinin açılışına dəvət edir. Tamaşadan sonra Tarp Riçarda pul ödəyir və bu, onun peşəkar ifaçı olmaq istəyini gücləndirir. Riçard bildirib ki, onun fortepiano üslubu Ayk Törnerin "Rocket 88" əsərindəki fortepiano introsundan çox təsirlənmişdir. 1949-cu ildə Doktor Nubillonun səyahət şousunda çıxış etməyə başlayır. Riçard səhnə personasında Nubillodan ilham almışdır. Nubillo, Riçarda "məşhur olacağını" söyləmişdir.

Onuncu sinfə başlamazdan əvvəl Riçard valideynlərinin evini tərk etmiş və 1949-cu ildə "Hudson's Medicine Show" verilişində çıxış etmişdir. Burada o, Luis Cordanın "Caldonia" mahnısını ifa etmişdir. Riçard qeyd etmişdir ki, bu mahnı onun öyrəndiyi ilk dünyəvi R&B mahnısı olmuşdur, çünki ailəsi R&B musiqisini ifa etməyə qarşı sərt qaydalara malik olmuş və bu mahnını "şeytan musiqisi" hesab etmişdir. Riçardın vokal tərzi, "Caldonia" mahnısının səsyazmasında Cordanın uğultulu səsi ilə oxşarlıq təşkil edirdi. O, həmçinin "İordaniya tipli nazik bığları" ilə də diqqət çəkirdi.

Bu dövrdə Riçard dreq tamaşalarında "Princess LaVonne" adı ilə çıxış etmışdir. 1950-ci ildə Riçard özünün ilk musiqi qrupu olan Büster Braunun orkestrinə qoşulmuş və Braun ona Litl Riçard adını vermişdir. Minstrel şousunda çıxış edən Riçard, "Sugarfoot Sam from Alabam", "Tidy Jolly Steppers", "King Brothers Circus" və "Broadway Follies" kimi vodvil şoularında dreq paltarı ilə çıxışlar etmişdir. Bu dövrdə Atlantada məskunlaşan Riçard ritm və blüz musiqisini dinləməyə başlayır və "Harlem" teatrı və "Royal Peacock" klubu daxil olmaqla Atlanta klublarına tez-tez gedir. Burada o, səhnədə Roy Braun və Billi Rayt kimi sənətçiləri izləyir. Riçard Braun və Raytın ifalarından və xüsusən də Raytın parlaq personasından təsirlənmişdir. Braun və Raytdan ilhamlanaraq o, ritm və blüz müğənnisi olmaq qərarına gəlir. Raytla dostluq etdikdən sonra o, ondan əyləncəli olmağı öyrənmiş və Raytın pompadour saç düzümü, daha parlaq geyim və Raytın ticarət markası olan pankek makiyajından istifadə etməyə başlamışdır.

Rayt, Riçardın oxuma qabiliyyətinə heyran olmuş və onu yerli DJ Zinas Siars ilə tanış etmişdir. Siars, Rayt qrupunun müşayiəti ilə öz stansiyasında Riçardı səsləndirmişdir. Bu, onun həmin ilin sonunda RCA Victor ilə müqavilə imzalamasına səbəb olmuşdur. Ümumilikdə, Riçard RCA Victor üçün səkkiz trek, o cümlədən "Every Hour" adlı blüz balladası yazmışdır. Bu mahnı Riçardın ilk sinqlı olmuş və Corciyada hitə çevrilmişdir. "Every Hour" mahnısının buraxılması atası ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmışdır; Atası gecə klubunda tez-tez mahnı ifa etməyə başlamışdır. "Every Hour" filminin buraxılmasından qısa müddət sonra Riçard Perri Uelç və orkestri ilə solist kimi işə götürülmüş, klublarda və hərbi bazalarda həftədə 100 dollara çıxış etmişdir. 1952-ci ilin fevralında o, rekordları qrafikə uyğun gəlmədiyi üçün RCA Victor-dan ayrılmışdır; rekordlar çox az promosyon alsalar da, "Billboard"-da reklam edilmişdir.

1952-ci ildə atasının ölümündən sonra RCA Victor qeydləri RCA Camden etiketində yenidən nəşr edildiyi üçün Riçard uğur qazanmağa başlayır. Bu müddət ərzində o, çıxış etməyə davam etmiş və Klint Brentli Riçardın karyerasını idarə etməyə razı olmuşdur. Hyustona köçərək, Tempo Toppers adlı bir qrup yaratmış və Nyu Orleandakı Club Tijuana və Hyustondakı Club Matinee kimi cənub klublarında blüz paket turlarının bir hissəsi olaraq çıxış etmişdir. Riçard 1953-cü ilin fevralında Don Robinin Peacock Records şirkəti ilə müqavilə bağlamış və Conni Otis və onun qrupu ilə birlikdə yazılmış dörd trek daxil olmaqla səkkiz trek qeyd etmişdir. Lakin o zaman bu treklər dərc olunmamışdır. RCA Victor ilə təcrübəsi kimi, onun Peacock Records-dakı sinqlları da səhnədəki yüksək enerjili şoular üçün reputasiyasına baxmayaraq, qrafikə çata bilməmişdir. Riçard Robi ilə maliyyə problemləri yaşamağa başlamışdır.

Səsyazma sənayesindən məyus olan Riçard 1954-cü ildə Meykona qayıtmışdır. Yoxsulluqla mübarizə aparan Riçard Greyhound Lines şirkətində qabyuyan maşın təmiri işinə başlamışdır. Riçard Meykonda olarkən o, öz parlaq səhnə personası və dinamik fortepiano ifası ilə özünə dərindən heyran edən İsqerita ilə tanış olmuşdur. Həmin il barabançı Çarlz Konnor və saksofonçu Uilbert "Li Daymond" Smitin də daxil olduğu daha sərt ritm və blüz qrupu olan Upsetters-i yaratmaq üçün Tempo Toppers-i dağıtmış və Brantlinin rəhbərliyi altında qastrol səfərinə çıxmışdır. Qrup bəzi səsyazmalarında R&B müğənnisi Kristina Köttrelli dəstəkləmişdir. Qrup basçı olmadan fəaliyyətə davam etmiş və bu, barabançı Konordan bas nağarasını "daha sərt" vurmağı və "bas skripka effekti" əldə etməyi tələb etmişdir. 1954-cü ildə Riçard Litl Conni Teylor ilə cənub turnesinə çıxmışdır.

A poster advertising Little Richard and his orchestra
Litl Riçardın bir tamaşasının afişası, təq. 1956-cı il

Populyar mədəniyyətdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2000-ci ildə Lion Robinson NBC telekanalında yayımlanan "Litl Riçard" adlı bioqrafik filmində Litl Riçard rolunu canlandırmışdır.

2003-cü ildə Litl Riçard "Simpsonlar" serialının "Special Edna" (azərb. Xüsusi Edna‎) adlı seriyasında öz rolunu səsləndirmişdir. Bu seriyada o, Florida ştatının Orlando şəhərində keçirilən “İlin müəllimi” mükafatlandırma mərasimində Pol Makkartniyə "woo!” (azərb. vu! ‎) deyə qışqırmağı öyrətdiyi üçün həm də müəllim olduğunu demişdir.

2014-cü ildə aktyor Brendon Maykal Smit Ceyms Braunun "Ayağa qalx" bioqrafik dram filmindəki Litl Riçard rolu ilə tənqidi bəyənmə qazanmışdır. Filmin prodüseri Mik Caqqerdir.

"RuPaul's Drag Race" realiti-şousunun yeddinci mövsümündə iştirakçı Kennedi Devnport, "Snatch Game" adlı seriyada Litl Riçard obrazını canlandırmış və bu yarışma tarixində ilk dəfə kişi obrazının təqlid edildiyini qeyd etmişdir.

2022-ci ildə Alton Meyson "Elvis" bioqrafik filmində Litl Riçard rolunu canlandırmışdır.

Diskoqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Litl Riçard diskoqrafiyası
Əsas albomlar

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://www.cnn.com/2020/05/09/entertainment/little-richard-dead-obituary-trnd/index.html.
  2. ↑ Muere Little richard.
  3. ↑ Eagle, Bob; LeBlanc, Eric S. Blues – A Regional Experience. Santa Barbara: Praeger Publishers. 2013. səh. 275. ISBN 978-0313344237.
  4. ↑ Weiner, Tim. "Little Richard, Flamboyant Wild Man of Rock 'n' Roll, Dies at 87". The New York Times. May 9, 2020. May 17, 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 9, 2020.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Litl_Riçard&oldid=7679881"