Mariya Vetrova
| Mariya Vetrova | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 3 yanvar 1870 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 12 fevral 1897 (27 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, inqilabçı, müəllimə |
| Partiyası | |
Mariya Fedosevna Vetrova (ukr. Марія Федосіївна Вєтрова; 3 yanvar 1870, Solonovka[d] – 12 fevral 1897, Sankt-Peterburq) — ukraynalı müəllim və inqilabçı.
Ukraynanın müxtəlif yerlərində müəllim işlədikdən və qısa müddət ərzində teatr truppasına qoşulduqdan sonra Azovda sosialist dərnəyinə qoşulub və Lev Tolstoyun əsərlərinin fədaisi olub. Sankt-Peterburqda təhsilini davam etdirsə də, Tolstoyun özü ilə tanış olduqdan sonra inqilabçı olmağa həvəsləndi. O, çarizmə qarşı nəşriyyat fəaliyyətinə görə həbs edilmiş, Pyotr və Pol qalasında özünü yandıraraq ölmüşdür. Onun ölümü anti-çar tələbə hərəkatının yüksəlişi üçün səs-küyə çevrildi, Tolstoy və Maksim Qorkiə ilham verdi, nəticədə "Fırtınalı ləçək nəğməsi" ərsəyə gəldi.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mariya Fedosevna Vetrova 3 yanvar 1870-ci ildə[1] Rusiya imperiyasının Çerniqov qubernatorluğunda (indiki Çerniqov vilayəti, Ukrayna) Solonivkada anadan olmuşdur. Kazak qadını Oleksandra Vetrova və yerli notariusun qeyri-qanuni övladı olub. Onu "nənə" adlandırdığı kəndli qadın böyüdüb.[1] 1888-ci ildə o, kolleci müəllim kimi bitirib, Lyubexdə kənd məktəbində müəllimlik etməyə davam edib.[1]
Müəllimlikdən aldığı maaş onun dolanışığına yetmədiyi üçün, kiçik kənddə tək qalırdı.[1] 1889-cu ilin aprelində o, Nikolay Sadovskinin Ukrayna aktyor truppasına qoşuldu. Onlar bütün Ukraynanı gəzir, geyimləri və dəstləri ilə kiçik teatrlarda oynayırdılar. Lakin o, ilk tamaşasını verməyə gedəndə səhnədən qorxaraq teatr truppasını tərk etdi.[1]
O, müəllim kimi fəaliyyətini bərpa etmək üçün Azova köçdü. Orada yerli sosialist dairəsinə qoşuldu və Taqanroqdan olan narodnik Antip Kulakovla yaxın dost oldu. O, həvəsli oxucuya çevrildi və xüsusilə Lev Tolstoyun "Xoşbəxtlik nədir?" məqaləsi ona ilham verdi. İllər keçdikcə onda, təhsilini davam etdirməkə həvəsi artırdı.[1] 1894-cü ildə Azovu tərk etdi və Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin Bestujev kurslarına daxil oldu. Lakin o, mühazirələrini intellektual cəhətdən stimullaşdırıcı hesab edən professorlarından tez məyus oldu. Növbəti il o, onu inqilabçı olmağa ruhlandıran Tolstoyun özü ilə tanış oldu. Sonra o, Obuxov Dövlət zavodunda fəhlələrə bazar günü məktəbində rus dili və riyaziyyatdan dərsi verməyə başladı.[1]
24 iyun 1897-ci ildə çar hakimiyyəti Sankt-Peterburqda Narodnik çap əməliyyatında iştirakda şübhəli bilinən insanları kütləvi şəkildə həbs etdi. Vetrova həbs olunanların bir neçəsini tanıyırdı.[1] 2 yanvar 1897-ci ildə isə o, hökumət əleyhinə təbliğat apardığına və həmçinin inqilabi çap əməliyyatında iştirakda şübhəli bilinərək həbs edildi.[2] 20 fevral 1897-ci ildə Peter və Paul qalasına aparıldı və burada özünü yandırdı. 24 fevral 1897-ci ildə o, aldığı yanıqlardan öldü. Həbsxana rəhbərliyi onun intiharını ört-basdır etməyə çalışıldı. O, Transfiqurasiya qəbiristanlığında gizli şəkildə dəfn edildi.[2]
İrsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Onun ölüm xəbəri haqqında məlumatlar yayıldıqdan sonra bu,[1]Sankt-Peterburq, Moskva və Kiyevdə tələbə etirazlarına səbəb oldu.[2] 4 mart 1897-ci ildə Sankt-Peterburqun Kazan kafedralında Vetrovaya ehtiramlarını bildirmək üçün beş min insan toplansa da, anım mərasimi qadağan edildi və 850 nümayişçi həbs edildi. Tədbirdə iştirak edənlər arasında Nikolay Beketov, Nikolay Kareyev, Vladimir Lamanski, Sergey Platonov və Nestor Kotlyarevski də var idi.[2] Stanislav Strumilin bu günü özünün "odda vəftiz edilməsi" və Çar avtokratiyasına qarşı davamlı ictimai fəallıq dövrünün başlanğıcı kimi xatırlayırdı. Maksim Qorkinin 1901-ci ildə bir nümayişə dair fikirləri "Fırtınalı ləçək nəğməsi" inqilabi himnə çevrilməsi ilə Kazan kafedralı sonrakı tələbə nümayişləri üçün mərkəzə çevrildi.
Mikola Voronyi və Boris Hrinçenko tərəfindən Vetrova inqilab şəhidi elan edildi, gizli inqilabi təşkilatlar isə onun adına bəyanatlar verdilər[2] Lev Tolstoyun özü də onun xatirəsini ehtiramla yad edib.[1]
Məktub[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vetrovanın 1895–1897-ci illərdə nişanlısı Q. N. Şapoşnikova yazdığı məktublar ilk dəfə "Tarixin sualları" jurnalında (1983) dərc edilmişdir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Самоубийство М. Ф. Ветровой и студенческие беспорядки // Каторга и ссылка. № 2. 1926.
- В. Бахирев (псевд. В. Махновца). Как держать себя на допросах. август 1900.
- Куделли П. Ф. Народовольцы на перепутье. Л. 1926.
- Ростов Н. Драма в Бастионе. М.: Библиотека «Огонёк» № 27 (752). сентябрь 1933.
- Могилянский М. В девяностые годы // Былое. № 24. 1924.
- Mariya Vetrova // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
- Брайнин И. Б., Шапошников В. Г. Ветровские демонстрации // Вопросы истории. № 2. 1983. 178—181.
