Mintuçi
Mintuçi (aynuミントゥチ, mintuci; həmçinin "mintuti", "mintuçi kamuy") – aynu mifologiyasında fövqəltəbii varlıq, yarıinsan-yarıheyvan[1][2], su ünsürünə aid ruh[3]. Adətən kappu kimi təfsir edilir[3][4]. Adının dielaektik variantları – "mimtuçi"[5], "mintoçi"[6]. Yapondilli ədəbiyyatda minçuti (yap. ミンツチ) variantına rast gəlmək olar.
Ehtimala görə "mintuçi" sözü Midzuti sözü ilə qohumdur. Ola bilsin ki, mintuçi özündə kappanın və aynuların keçəl "dağ adamlarının" xüsusiyyətlərini birləşdirir[4][4][7].
Əfsanə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Əfsanələrə görə, yaponlar Edo dövründə aynularla ticari əlaqələr qurmaq üçün Hokkaydoya gəldikdə, sonuncuların gəmilərinə çiçək xəstəliyi şeytanı soxulur[8].
Çiçək xəstəliyi epidemiyası çoxlu sayda aynunun həyatına son qoyur[4]. Okikurumi yovşan gövdəsindən 61 kukla düzəldərək şeytanla döyüşməyə yollanır[9]. (Başqa əfsanələrə əsasən, kuklaları aynular düzəldir). Bir dənə kukladan başqa hamısı suda batır, lakin sonuncu şeytana qalib gələ bilir[10]. Batan kuklalar sonradan "mintuçi" ilahlarına dönüşür; onlar xəstəlik və bədbəxtlik olduqda yardım edə bilirlər[4][9].
Görünüşləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mintuçilər 3–12 yaşlı uşaq boyda olurlar, kappa kimi başlarının ortası keçəldir, dəriləri bənövşəyi-qırmızıdır, ayaqları ya quş, ya da qurbağa ayağıdır[1][11]. Kappalardakı kimi, mintuçilərin qolları bədənlərinin içində bir-birinə bağlıdır. Bir qolu qoparıldıqda, o birisi də özü düşür. Müxtəlif bölgələrin mintuçiləri fərqli xüsusiyyətlərə malikdirlər: İsikari çayının mintuçiləri tamamilə keçəldirlər – həm erkəklər, həm də dişilər. İkeda şəhərinin şərq Tokati vadisinin mintuçiləri balaca qoca baba və nənələrə bənzəyirlər[4].
Bacarıqları[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xalq inanclarına görə, mintuçilər balıqları idarə edir və suda boğulmuş insan qurbanı əvəzinə balıqçıya uğur gətirə bilərlər[1][4]. Həmçinin mintuçinin ovda[4] şikarın sayını artırmağı bacardığına inanırdılar. Bəzi əfsanələrdə, balaca qız cildində övladlığa götürülmüş mintuçinin ailəyə böyük uğur gətirdiyi deyilir[1]. Məsələn, Asakihava şəhərinin və Saru çayının firavanlığını mintuçilər tərəfindən qorunması ilə bağlayırdılar[4].
Kappa kimi mintuçilər də insan və mal-qara ovuna çıxa, onları suyun altına çəkə, insanların içinə girə bilirlər[4]. İçinə mintuçi girmiş qadın kişiləri ovsunlaya bilir.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- 草野巧, 戸部民夫. 日本妖怪博物館. — 1-е изд.. — 新紀元社, 1994. — С. 109. — ISBN 978-4-88317-240-5.
- 草野巧. 幻想動物事典. — 新紀元社, 1997. — 299 с. — ISBN 978-4-88317-283-2.
- Мураками, Г.[ja]. 日本妖怪大事典. — 角川書店, 2005. — (Kwai books). — ISBN 978-4-04-883926-6.
- Мидзуки, С.[ja]. 妖鬼化 1 関東・北海道・沖縄編. — Softgarage, 2004. — С. 126. — ISBN 978-4-86133-004-9.
- Накагава, Х.[ja]. アイヌ語千歳方言辞典. — 草風館, 1995. — ISBN 4-88323-078-3.
- Тада, К.[ja]. 幻想世界の住人たち IV 日本編. — 新紀元社, 1990. — С. 117. — (Truth in fantasy). — ISBN 978-4-915146-44-2.
- Спеваковский А.Б. Духи, оборотни, демоны и божества айнов: религиозные воззрения в традиционном айнском обществе. — Наука, 1988. — 204 с.
- Морозов И. А. Феномен куклы в традиционной и современной культуре. — Индрик, 2011. — С. 151. — ISBN 978-5-91674-114-8.