Neron

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Neron
lat. Nerō Claudius Caesar Augustus Germanicus
bayraq
Romanın V imperatoru
13 oktyabr 54 – 9 iyun 68
ƏvvəlkiKlavdi
SonrakıQalba
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı Lucius Domitius Ahenobarbus
Doğum tarixi
Doğum yeri Anzio
Vəfat tarixi (30 yaşında)
Vəfat yeri Roma
Vəfat səbəbi qanitirmə[d]
Fəaliyyəti şair, siyasətçi, hərbi qulluqçu
Atası Qney Domitsi Aqenobarb (bioloji)
Klavdi (atalığı)
Anası Gənc Aqrippina
Həyat yoldaşları Klaudia Oktavia
Poppeya Sabina
Statiliya Messalina
Uşağı Klavdiya Avqusta
Ailəsi Yulilər-Klavdilər
Dini Qədim Romada din
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Neron (lat. NERO CLAVDIVS CAESAR AVGVSTVS GERMANICVS; 15 dekabr, 37–9 iyun, 68) — Yulilər-Klavdilər sülaləsindən son Roma imperatoru (54–68). Klavdi tərəfindən övladlığa götürülmüş və vəliəhd təyin olunmuşdur.

Neron Klaudius, Sezar Drusus kimi, 13 oktyabr 54-cü ildə imperator Klaudiusun ölümündən sonra Roma taxtında oturmuşdur.

54-cü ildən 68-ci ilə qədər imperiyanı idarə edən Neron diqqəti diplomatiyaya, ticarətə və imperiyanın mədəni səviyyəsinin artırılmasına yönəltmişdir. Teatrlar tikilməsini əmr etmiş və atletika yarışları təşkil etmişdir. Onun hakimiyyəti dövründə Parfiya İmperiyası ilə uğurlu müharibə aparıldı, ardınca sülh danışıqları aparmış (58–63), 60–61-ci illərdəki İngilis üsyanı yatırılmış və Yunanıstanla diplomatik əlaqələri möhkəmləndirmişdir. 68-ci ildə hərbi çevrilişlə devrilən Neron, Roma Senatı tərəfindən edam təhlükəsi altında vəzir Epafroditosun köməyi ilə özünü öldürmək məcburiyyətində qalmışdır.

Məşhur tarix Neronu şorgöz və zalım kimi xatırlayır. İmperatorların və xristianların ilk təqibçilərindən biri kimi tanınır. Bu hekayələr bəzi erkən xristian yazıçıları və tarixçiləri Takitus, Suetonius və Kassius Dionun dediklərinə əsaslanır. Digər tərəfdən, bəzi köhnə mənbələrə görə, Neron hakimiyyətdə olduğu müddətdə və sonra çox məşhur idi. Neron təsviri sənət, musiqi və idman tədbirlərinə həvəskar bir imperator idi, lakin Neronun Romanın yandırıldığı zaman lira çaldığı məlumatı səhvdir. Yanğın zamanı Nero yanğından 56 kilometr aralıdakı dənizkənarı evində idi. Neron xəbər alanda dərhal Romaya getdi və yanğınsöndürmə işlərinə başladı.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ailəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

15 dekabr 37-ci ildə Lucius Domitius Ahenobarbus adıyla Roma yaxınlığındakı Antium qəsəbəsində doğulmuşdur. Konsul Qney Domitsi Aqenobarb və Kaliqulanın bacısı Aqrippinanın yeganə övladı idi. Nero sözü Hind-Avropa dilinə mənsub Osco-Umbrian dil qrupundan Sabelik dilində güclü, igid və xoşbəxt mənasını verir. Ata tərəfindən həm də Mark Antoninin nəticəsi idi.[1] Neronun hələ 2 yaşı olanda atası vəfat etmişdi.

Neronun atası pretor vəzifəsini yerinə yetirmiş və şərq səfərində gələcək imperator Kaliqulanı müşayiət edən məmurlar arasında olmuşdur[2]. Neronun atası tarixçi Suetonius tərəfindən qatil olaraq göstərilmiş və İmperator Tiberi tərəfindən vətənə xəyanət və zinada günahlandırılmışdır. Tiberinin ölümü onu bu ittihamlardan azad etdi. Qnaeus 39 yaşında ölmüşdür.

Lukiusun anası gənc Aqrippina, Yulia Elder və Markus Vipsanius Aqrippa, Avqust və həyat yoldaşı Skribonianın nəvələrinin qızıdır. Aqrippinanın atası Germanicus, Livianın nəvəsi, Avqustun arvadı və həyat yoldaşı Marcus Antonius nəvəsidir. Germanikusun anası Kiçik Antoniyanın, gənc Octavia və Mark Antonynin qızıdır. Octavia, Augustusun ikinci böyük bacısı idi. Germanikus eyni zamanda Tiberinin övladlığa götürülmüş oğlu idi[3]. Bir çox qədim tarixçilər Agrippinanı üçüncü əri İmperator Klavdinin öldürülməsində ittiham edirlər[4].

Yulio Klaudianın soy ağacı

Yuli-Klavdi sülaləsinin zaman xətti[redaktə | mənbəni redaktə et]

NeronKlavdiKaliqulaTiberiOktavian Avqust