Koqqiqriya sarağanı

Koqqiqriya sarağanı
Koqqiqriya sarağanı
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Malvidlər Dəstə: Sabunağacıçiçəklilər Fəsilə: Anakardiumkimilər Yarımfəsilə: Anacardioideae Cins: Sarağan Növ: Koqqiqriya sarağanı
Beynəlxalq elmi adı
	Cotinus coggygria Scop., 1771;
ITIS	28800
NCBI	269719
EOL	582267

Koqqiqriya sarağanı (lat. Cotinus coggygria) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin anakardiumkimilər fəsiləsinin sarağan cinsinə aid bitki növü.

Botaniki xarakteristikası

Hündürlüyü 1–4 m olan, qabığı xırda çatlı kol,bəzən ağacdır. Yarpaqları hamar, sadə, növbəli, uzunluğu 8-10 sm, eni 3-7 sm yumurtavari və ya yumru, alt hissədə boz-qonur rəngli, tüklüdür. Xırda, yaşımtıl-ağ rəngli çiçəkləri uzunluğu 20 sm çatan çoxsaylı, şaxəli süpürgəciklərdədir. Çiçəkləmədən sonra çiçək saplaqları uzanır və uzun, pırpızlaşmış qırmızımtıl tükcüklərlə örtülür. Meyvəsi tərs yumurtavari, quru meyvəyanlıqlı çəyirdəkdir. May-iyun aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında isə meyvə verir.

Mənşəyi və yayılması

Sarağan kserofil coğrafi tipinin aralıdənizi sinfinin aralıq dənizi qrupuna aiddir.Apalıq dənizi, Balkan və Kiçik Asiya ölkələri, İran, Əfqanıstan, Hindistan, Çin, Himalay, Yaponiya və Qafqazda yayılmışdır.Azərbaycanda sarağan Böyük və Kiçik Qafqazın bütün rayonlarında, Kür düzənliyində və Naxçıvanda arandan aşağı dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 900 m qədər) bitir.

Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər

Kserofitdir, dağ-kserofit bitkilik tipində rast gəlir. Əsasən quru, daşlı və qayalı yamaclarda bitir. Aran yerlərdə qırmızı ardıcla birgə seyrək meşələr əmələ gətirir.

Kimyəvi tərkibi

Sarağanın tərkibində C vitamini, flavonoid,antosian, karotinoid, qlükozidlər, eləcə də efir yağları, steroidlər və aşı maddələri vardır.

Təsiri və tətbiqi

Farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi və xalq təbabətində, eləcə də farmakologiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən mədə-bağırsaq, qaraciyər, dəri, böyrək daşı, damar xəstəlikləri, habelə müxtəlif şişlər, stomatit, ishal, irinli yaralar, yanıqlar, revmatizm zamanı istifadə olunur. Antiseptik, antioksidant, ödqovucu,büzüşdürücü, yarasağaldıcı, iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir.

İstifadə olunan hissələri

Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yarpaqları,qabığı və budaqları istifadə edilir.

İstifadə formaları

Cövhər, dəmləmə, məhlul və mazlar.Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi. Dekorativ, balverən,boyaq və efir yağlı bitkidir (yarpaqlarından alınan efir yağı ətriyyatda istifadə olunur).

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

Cotinus cotinus (L.) Sarg.
Rhus cotinus L.
Rhus simplicifolia Salisb.

Heterotipik sinonimləri

Cotinus cinereus (Engl.) F.A.Barkley
Cotinus coggygria f. atropurpureus (Burv.) Geerinck
Cotinus coggygria var. chengkouensis Y.T.Wu
Cotinus coggygria var. cinereus Engl.
Cotinus coggygria subsp. glabrus H.Kaur & M.Sharma
Cotinus coggygria var. glaucophyllus C.Y.Wu
Cotinus coggygria var. laevis (Wall. ex G.Don) Engl.
Cotinus coggygria var. parvifolia Beck
Cotinus coggygria var. pendulus (Burv.) Dippel
Cotinus coggygria f. pendulus (Burv.) C.K.Schneid.
Cotinus coggygria var. pubescens Engl.
Cotinus coggygria var. purpureus (Dup.-Jam.) Rehder
Cotinus coggygria f. purpureus (Dup.-Jam.) Rehder
Cotinus coggygria f. rubrifolius (Boom) Rehder
Cotinus coggygria var. rubrifolius Boom
Cotinus coggygria var. velutinus (Wall. ex G.Don) Engl.
Cotinus coriarius Duhamel
Cotinus ellipticus Raf.
Cotinus velutinus (Wall. ex G.Don) F.A.Barkley
Rhus cotina St.-Lag.
Rhus cotinus atropurpurea Burv.
Rhus cotinus pendula Burv.
Rhus cotinus purpurea Dup.-Jam.
Rhus laevis Wall. ex G.Don
Rhus obovatifolia Stokes
Rhus velutina Wall. ex G.Don

İstinadlar

Həmçinin bax