Məzmuna keç

Koqqiqriya sarağanı

Vikipediya, azad ensiklopediya
(Parik ağacı səhifəsindən yönləndirilmişdir)
Koqqiqriya sarağanı
Elmi təsnifat
Beynəlxalq elmi adı

Koqqiqriya sarağanı (lat. Cotinus coggygria) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin anakardiumkimilər fəsiləsinin sarağan cinsinə aid bitki növü.

Botaniki xarakteristikası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Hündürlüyü 1–4 m olan, qabığı xırda çatlı kol,bəzən ağacdır. Yarpaqları hamar, sadə, növbəli, uzunluğu 8-10 sm, eni 3-7 sm yumurtavari və ya yumru, alt hissədə boz-qonur rəngli, tüklüdür. Xırda, yaşımtıl-ağ rəngli çiçəkləri uzunluğu 20 sm çatan çoxsaylı, şaxəli süpürgəciklərdədir. Çiçəkləmədən sonra çiçək saplaqları uzanır və uzun, pırpızlaşmış qırmızımtıl tükcüklərlə örtülür. Meyvəsi tərs yumurtavari, quru meyvəyanlıqlı çəyirdəkdir. May-iyun aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında isə meyvə verir.

Mənşəyi və yayılması

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Sarağan kserofil coğrafi tipinin aralıdənizi sinfinin aralıq dənizi qrupuna aiddir.Apalıq dənizi, Balkan və Kiçik Asiya ölkələri, İran, Əfqanıstan, Hindistan, Çin, Himalay, Yaponiya və Qafqazda yayılmışdır.Azərbaycanda sarağan Böyük və Kiçik Qafqazın bütün rayonlarında, Kür düzənliyində və Naxçıvanda arandan aşağı dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 900 m qədər) bitir.

Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kserofitdir, dağ-kserofit bitkilik tipində rast gəlir. Əsasən quru, daşlı və qayalı yamaclarda bitir. Aran yerlərdə qırmızı ardıcla birgə seyrək meşələr əmələ gətirir.

Kimyəvi tərkibi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Sarağanın tərkibində C vitamini, flavonoid,antosian, karotinoid, qlükozidlər, eləcə də efir yağları, steroidlər və aşı maddələri vardır.

Təsiri və tətbiqi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi və xalq təbabətində, eləcə də farmakologiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən mədə-bağırsaq, qaraciyər, dəri, böyrək daşı, damar xəstəlikləri, habelə müxtəlif şişlər, stomatit, ishal, irinli yaralar, yanıqlar, revmatizm zamanı istifadə olunur. Antiseptik, antioksidant, ödqovucu,büzüşdürücü, yarasağaldıcı, iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir.

İstifadə olunan hissələri

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yarpaqları,qabığı və budaqları istifadə edilir.

İstifadə formaları

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Cövhər, dəmləmə, məhlul və mazlar.Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi. Dekorativ, balverən,boyaq və efir yağlı bitkidir (yarpaqlarından alınan efir yağı ətriyyatda istifadə olunur).

Homotipik sinonimləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • Cotinus cotinus (L.) Sarg.
  • Rhus cotinus L.
  • Rhus simplicifolia Salisb.

Heterotipik sinonimləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • Cotinus cinereus (Engl.) F.A.Barkley
  • Cotinus coggygria f. atropurpureus (Burv.) Geerinck
  • Cotinus coggygria var. chengkouensis Y.T.Wu
  • Cotinus coggygria var. cinereus Engl.
  • Cotinus coggygria subsp. glabrus H.Kaur & M.Sharma
  • Cotinus coggygria var. glaucophyllus C.Y.Wu
  • Cotinus coggygria var. laevis (Wall. ex G.Don) Engl.
  • Cotinus coggygria var. parvifolia Beck
  • Cotinus coggygria var. pendulus (Burv.) Dippel
  • Cotinus coggygria f. pendulus (Burv.) C.K.Schneid.
  • Cotinus coggygria var. pubescens Engl.
  • Cotinus coggygria var. purpureus (Dup.-Jam.) Rehder
  • Cotinus coggygria f. purpureus (Dup.-Jam.) Rehder
  • Cotinus coggygria f. rubrifolius (Boom) Rehder
  • Cotinus coggygria var. rubrifolius Boom
  • Cotinus coggygria var. velutinus (Wall. ex G.Don) Engl.
  • Cotinus coriarius Duhamel
  • Cotinus ellipticus Raf.
  • Cotinus velutinus (Wall. ex G.Don) F.A.Barkley
  • Rhus cotina St.-Lag.
  • Rhus cotinus atropurpurea Burv.
  • Rhus cotinus pendula Burv.
  • Rhus cotinus purpurea Dup.-Jam.
  • Rhus laevis Wall. ex G.Don
  • Rhus obovatifolia Stokes
  • Rhus velutina Wall. ex G.Don