Postkamalçılıq
Postkamalçılıq və ya postkamalizm (türk. Post-Kemalism) — Türkiyənin siyasi və mədəni problemlərinin, xüsusilə demokratikləşmənin qaynağının hərbi-bürokratik ittihadçı və atatürkçü ideologiyada olduğuna inanan, bunun əsasında isə Türkiyə rəsmi tarixşünaslığını şübhə altına alan hərəkat. 1980-ci il çevrilişindən sonra ortaya çıxan postkamalçı hərəkat 2000-ci illərdə Ədalət və İnkişaf Partiyasının hakimiyyətə gəlməsi ilə Türkiyə tarixşünaslığının mərkəzinə çevrilmiş, 2010-cu illərdən sonra isə tənəzzülə uğramağa başlamışdır.[1]
Baxışlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Postkamalçılar ümumiyyətlə müəyyən bir siyasi ideologiyaya bağlı deyillər. Sosializm, liberalizm və mühafizəkarlıq kimi müxtəlif ideologiyaları dəstəkləyən müəlliflər postkamalçı kimi qələmə verilmişdir, lakin ümumilikdə postmodern tarix anlayışına malik olan bu hərəkat Türkiyə tarixşünaslığına və Türkiyə dövlətinin qurulmasına tənqidi prizmadan baxır.[2] Şerif Mardinin Türkiyə şərtlərinə uyğunlaşdırdığı mərkəz-periferiya modeli postkamalçı düşüncənin əsasında dayanır. Mardinə görə, hərbi-bürokrat təbəqədən ibarət "mərkəz" liberallardan, sosialistlərdən, azlıqlardan, xüsusilə kürdlərdən və ənənəçilərdən ibarət "periferiya"nı kənarda qoyaraq onları Türkiyə siyasətinin əsas mərhələsindən sıxışdırıb çıxarmışdır. Siyasi "mərkəz" öz iqtidarını saxlamaq və modernləşmə missiyasını həyata keçirmək üçün "periferiya" ilə toqquşmalara girmiş və onları özünə təhlükə kimi görərək bu hərəkatı boğmağa çalışmışdır.[3]
Bundan əlavə, postkamalçılar Atatürk dövründə həyata keçirilən islahatların "yuxarıdan aşağı" xarakterinə diqqət çəkmişdir. Müxtəlif müəlliflər islahatların formalist strukturunu və cəmiyyətə yayıla bilməməsini tənqid etmiş, bu islahatları zalımcasına modernləşmənin məhsulu kimi tənqid etmişdilər.[4]
Postpostkamalçılıq[redaktə | mənbəni redaktə et]
İlkər Aytürk sonradan "postpostkamalçılıq" terminini irəli sürmüşdü, çünki postkamalçı paradiqmanın Türkiyəni anlamaqda və problemlərin diaqnostikasında qeyri-kafi olduğu ortaya çıxmışdı. O, 1908–1938-ci illər arasındakı dövr intensiv şəkildə tədqiq edilsə də, 1950–1980-ci illər arasında solçu yanaşmalar, Türkiyədə sağçılıq və Soyuq müharibənin ətraflı araşdırılmadığını bildirmişdir. O, Türkiyə tarixinin şərhindəki qeyri-adekvatlığın bir hissəsinin milliyətçi-sekulyar hökumətlərin hökmran olduğu dövrdə milli təhlükəsizlik dövlətinin qurulmasının nəzərdən qaçırılması ilə bağlı olduğunu müdafiə etmişdir.[5]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Aytürk, İlker. "Post-Kemalizm Nedir? Post-Kemalist Kimdir? Bir Tanım Denemesi". Varlık. 1 January 2019. 12 July 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 July 2022.
- ↑ "Türk Kulturkampf'ında Post-Kemalizm parantezi III". PolitikYol Haber Sitesi (Turkish). 6 September 2021. 7 September 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 July 2022.
- ↑ "'Çevre'den 'Merkez'e Yönelim Bağlamında Türkiye'de Muhafazakârlığın Dönüşümü: Siyasal İslâmcılıktan Muhafazakâr Demokratlığa AK Parti Örneği". 11 January 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 July 2022.
- ↑ Aytürk, İlker. "Post-post-Kemalizm: Yeni Bir Paradigmayı Beklerken". Academia. 12 July 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 July 2022.
- ↑ İlker Aytürk; Berk Esen, redaktorlar Post-post-Kemalizm: Türkiye çalışmalarında yeni arayışlar (türk). İstanbul: İletişim. 2022. 23–50. OCLC 1357496130.
Əlavə ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Burak Gümüş (2020/21), "De-Kemalisation from above in 'New Turkey'", Lutz Berger & Tamer Düzyol (Ed.), Kemalism as a Fixed Variable in the Republic of Turkey. History, Society, Politics, Ergon, Baden-Baden, p. 143-174