Qaralama:Mehdi bəy Məlik Aslanov
| Mehdi bəy Məlik-Aslanov | |
|---|---|
| Mehdi bəy Fərhad bəy oğlu Məlik-Aslanov | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1839 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1923 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | maarifçi, xeyriyyəçi, qurucu |
| Atası | Haci Fərhad bəy |
| Anası | Xatay xanım |
| Uşaqları |
İsgəndər bəy , İsfəndiyar bəy, Zülfügar bəy |
Mehdi bəy Fərhad bəy oğlu Məlik-Aslanov (az. Mehdi bəy Fərhad bəy oğlu Məlik-Aslanov; 1839, Tuğ, Qarabağ əyaləti, Rusiya imperiyası – 1923, Tuğ, Azərbaycan SSR, ZSFSR, SSRİ) — mülkədar, maarifçi, xeyriyyəçi, qurucu.[1]
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mehdi bəy 1839-cu ildə Tuğ kəndində anadan olmuşdur. Qədim və nəcib Qarabağın zadəgan Məlik-Aslanovlar ailəsindəndir.
Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı.
Qarabağda nüfuzlu şəxs olub.
Fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]
19-cu əsrin ikinci yarısında Mehdi bəy Qarabağa gələn qaçqınlar üçün öz vəsaiti hesabına Kürdlər kəndini salıb.[2] Sözü gedən yaşayış məntəqəsi Mehdi bəy adlı şəxsə məxsus kürd ailələrinin məskunlaşması nəticəsində yaranmış və məskunlaşan ailələrin ümumi adını qəbul etmişdir.[3] Kənd Mehdi bəy Kürdü də adlanır.[3] Mehdi bəy kəndə içməli su kəhrizi vurub.[1][2] Bu gün kənd tamamilə dağıdılsa da, kəhriz toxunulmaz olaraq qalır. Bölgə ictimaiyyətinin, kəndin keçmiş sakinlərinin və dövlət qurumlarının səyləri nəticəsində, həmin kəhriz aşkar olunmuş abidələrin siyahısına daxil edilmişdir və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınması istiqamətində Dövlət tərəfindən nəzarətə götürülüb.[4]
1882-ci ildə Qubadlıda yeni acılan məktəbin ilk müəllimlərindən olan Mehdi bəy, Qarabağda maarifpərvər əməlləri ilə böyük hörmət qazanmış və qardaşı Sadıx bəy Məlik-Aslanovun yaxından köməyi nəticəsində 1883-cü ildə (bəzi mənbələrdə 1885-ci il göstərilir) Tuğ kəndində o dövr üçün müasir məktəb yaradır.[5][6] Rusiya İmperatoru III Aleksandrın imzaladığı sərəncamında qeyd olunur ki, həmin məktəbə Rus-Avropa tipli məktəb statusu verilsin.[1][7][8][9] Belə bir formada dünyəvi məktəb Rusiya imperiyasının milli kənarlarında nadir hal idi. Məktəb Sadıx bəyin evində fəaliyyətə başladı və uzun müddət orada yerləşirdi. Tuğ məktəbinin yaranmasında, zamanın tanınmış ziyalısı, tarixçisı Mir Mehdi Xəzaninin də müstəsna rolu olmuşdur. Bu təhsil ocağının açılışı ilə nəinki Qarabağda, hətta bütün Azərbaycanın həyatında çox mühüm, qeyri-adi bir hadisə baş verdi. Gələcəkdə Tuğ məktəbin yetirmələri tariximizin müxtəlif dövrlərində Azərbaycanda ad-san sahibi oldular.
1887-ci ildə Rusiya İmperiyasının Xalq Təhsili Nazirliyi tərəfindən cəmiyyətin aşağı təbəqələrindən olan uşaqların təhsilini məhdudlaşdıran “Gimnaziya təhsilinin azaldılması haqqında” normativ akt buraxılmışdır. Buna baxmayaraq, Mehdi bəylə Sadıx bəy Tuğ və ətraf bölgələrdə yaşayan məktəbin kasıb şagirdlərinə tədris və maddi vəsaitlə kömək edirdilər.[10] Həmçinin, Mehdi bəyin özü Qarabağda bir çox məktəblərin hamisi idi.[1]
Mehdi bəyin Tuğ kəndinin hündür nöqtəsi sayıla biləcək yerdə imarəti var idi.[11] Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra həmin ev müsadirə olunur və vaxtilə qardaşı Sadıx bəylə açdıqları məktəbin bir hissəsi bu evə köçürülür. 1978-ci ildə Tuğ kəndində yeni məktəb binası tikilir və Mehdi bəyin evində yerləşən məktəb yeni binada fəaliyyətini davam edir. İşğaldan əvvəl, Mehdi bəyin evinin yuxarı mərtəbəsində uzun məsafəli avtobus sürücüləri üçün bir növ motel qurulmuşdu, alt mərtəbədə isə, xidmət evi və fotostudiya fəaliyyət göstərirdi.
Ailəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]● Xocakənd hökmdarının qızı ilə evlənmişdi.
● Övladları: İsgəndər bəy (1869,Tuğ – ?), İsfəndiyar bəy (1874,Tuğ – ?), Zülfüqar bəy (1882,Tuğ – ?).
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]● Məlik-Aslanovlar [+]
● Tuğ
Mənbələr
[redaktə | mənbəni redaktə et]● Azərbaycan Respublikasının Dövlət Tarix Arxivi. F.24. Op.1. D.142. L.205–207
● Azərbaycan Respublikasının Dövlət Tarix Arxivi. F.10. Оp.1. D.135. 1.L.702
● N. A. Cavanşir. Məlik-Aslanovların soyağacı haqqında, Azərbaycan Tarixi Şəcərə Cəmiyyətinin Xəbərləri, İkinci Buraxılış, Səda, Bakı, 2001, səh. 27 ISBN 5-86871-204-4
● E.E. İsmaylov. Məlik-Aslanovların şəcərəsinə aydınlıq gətirilməsi, Azərbaycan Tarixi Şəcərə Cəmiyyətinin Xəbərləri, Üçüncü Buraxılış. Bakı, "Adiloğlu" nəşriyyatı, 2001, səh. 165 ISBN 9952-25-001-0
● Ənvər Çingizoğlu. Tuğ, "Soy" dərgisi, 12 (32), Bakı. 2009
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 Ənvər Çingizoğlu. “Qarabağda maarif" (1750–1950). Bakı, “Zərdabi LTD” MMC, 2013, səh: 35, 39, 40, 276 ISBN 978-9952-460-29-2
- ↑ 1 2 Nazim Tapdıqoğlu — "Füzuli rayonu Kürdlər kəndi" kitabı, Bakı, 2023
- ↑ 1 2 Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. İki cilddə. I cild. Bakı, "Şərq-Qərb", 2007, səh. 423 ISBN 978-9952-34-155-3
- ↑ Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti — 11.09.2023-cü il N3-24-1/2-01-Q-416/22/2023
- ↑ Rus-tatar məktəbləri — az.wikipedia.org/wiki/Rus-tatar_məktəbləri#Qubadlı
- ↑ İctimai TV. "Tuğdan xüsusi reportaj…" (az.). Youtube.com. Apr 20, 2021. İstifadə tarixi: Apr 20, 2021.
- ↑ "Aslan bəy Məlik-Aslanovun və Mehdi bəy Məlik-Aslanovun evlərinin qalıqları - (Fotolar)". Medeniyyet.az.
- ↑ "Rəyanə Məlik-Aslanova: Əminəm ki, ulu babalarımın evləri bərpa edilərək mədəni-maarif mərkəzinə çevriləcək". Azertag.az.
- ↑ İctimai TV. "Xocavəndin işğaldan azad edilmiş Tuğ kəndindən reportaj" (az.). Youtube.com. 15.11.2020. İstifadə tarixi: 2020-11-15.
- ↑ Hüseyn Əhmədov — "XIX əsr Azərbaycan məktəbi" kitabı, Bakı, 1972
- ↑ tvmusavat. "Ermənilərin kef və şərab çəkdiyi o məşhur Tuğ kəndindən video - reportaj! İndi ancaq əziyyət çəkirlər" (az.). / tvmusavat. Feb 17, 2021. İstifadə tarixi: Feb 17, 2021.