Replantasiya
| Replantasiya | |
|---|---|
 | |
| MeSH | D012092 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Replantasiya və ya yenidən yapışma — Amerika Ortopedik Cərrahlar Akademiyası tərəfindən bədəndən tamamilə kəsilmiş bədən hissəsinin (məsələn, barmaq, əl və ya ayaq barmağı kimi) cərrahi yolla birləşdirilməsi.[1]
Nümunələr qismən və ya tam amputasiya edilmiş barmağın yenidən birləşdirilməsi və ya avulsion tipli zədələnmiş böyrəyin yenidən birləşdirilməsi ola bilər.
Amputasiya olunmuş hissələrin replantasiyası barmaqlarda, əllərdə, qollarda, çiyində, ayaq barmaqlarında, ayaqlarda, topuqda, qulaqlarda, baş dərisində, üzdə, dodaqda, cinsiyyət üzvündə və dildə aparılmışdır.
Replantasiya uşaqların bədəninin demək olar ki, hər hansı bir hissəsində həyata keçirilə bilər.[2]
Tibbi istifadə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Replantasiya travmatik amputasiyaya cavab olaraq həyata keçirilir. Nisbətən bütöv ətraf toxumaları olan kəskin gilyotin tipli zədələr replantasiyadan sonra 77% müvəffəqiyyət nisbəti ilə ən yaxşı proqnoza malikdir.
Şiddətli əzilmə zədələri, kəsici zədələr tez-tez yumşaq toxumaları o dərəcədə təhrif edir ki, əsas qan damarlarının birləşməsi qeyri-mümkün olur, bu da replantasiyanı qeyri-mümkün edir. Belə hallarda revizion amputasiyası tələb oluna bilər.[3]
Texnikası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Replantasiya mikrocərrahiyyə tələb edir və hissənin amputasiyasından sonra bir neçə saat ərzində xüsusi avadanlıq, cərrahlar və yardımçı heyəti olan mərkəzdə aparılmalıdır. Uğurlu replantasiya şansını artırmaq üçün amputantı mümkün qədər tez sərin (təxminən donma temperaturu, lakin donma nöqtəsindən aşağı olmayan) və steril və ya təmiz mühitdə saxlamaq vacibdir.[3] Hissələr nəm nazik parçaya bükülməli və buzlu suda üzən təmiz və ya steril torbaya qoyulmalıdır. Quru buzdan istifadə etmək olmaz, çünki bu, toxumaların donmasına səbəb ola bilər. Quru, sərin və steril saxlamağa kömək etmək üçün steril "amputasiya çantaları" mövcuddur.
Əsas əzələ qrupları olmayan hissələr, məsələn, barmaqlar, 94 saat sonra yenidən əkilmişdir, baxmayaraq ki, 12 saat adətən icazə verilən maksimum işemik vaxtdır. Qollar kimi əsas əzələ qruplarını ehtiva edən hissələrin canlı bir əzaya sahib olması üçün 6-8 saat ərzində yenidən əkilməsi lazımdır.[4]
Mikrocərrah kötükdəki yaranı bağlamaq və daha da qısalmasının qarşısını almaq üçün insan toxumasının bütün mövcud hissələrinə ehtiyac duyur. Çoxsaylı amputasiyalar zamanı replantasiya olunmayan hissənin sinirləri və damarları replantasiya materialı kimi istifadə oluna bilər.
Bədənin kəsilmiş hissəsinin sinir və damarlarının (arteriya və venaların) bərpası replant edilmiş bədən hissəsinin yaşaması və fəaliyyəti üçün vacibdir. Replantasiya üçün əməliyyat mikroskopundan istifadə mikrovaskulyar replantasiya adlanır. Bununla belə, böyük amputasiya edilmiş hissələrin (məsələn, qollar və çiyin) damarları və sinirləri lupa ilə və ya böyütmədən bərpa edilə bilər.
Bərpası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xəstələr replantasiyadan sonra 24-48 saat ərzində reanimasiya şöbəsində qalmalıdılar, çünki replantasiya uğursuzluğu əlamətlərini izləmək üçün tez-tez klinik müayinələrə ehtiyac var. Ən çox yayılmış və praktiki klinik qiymətləndirmə vasitəsi replantasiya edilən hissənin temperaturudur ki, bu temperatur ən azı 31 °C olmalıdır.
Fiziki müayinənin digər əlamətlərinə kapilyarların doldurulması və rənglənməsi daxildir. Replantasiya edilən hissədə arterial qan axınının qiymətləndirilməsi üçün hər saatda Doppler ultrasəs müayinəsindən istifadə edilməlidir. Adekvat venadaxili nəmləndirmənin saxlanması replant edilmiş hissənin perfuziyasını təmin edir.[5]
Qan damarlarının anastomoz yerində qan laxtalanması riskini azaltmaq üçün replantasiyadan sonra 3 həftəyə qədər hər gün aspirin qəbul edilməlidir. Zəli terapiyası venoz tıxanma əlamətləri varsa, replant edilmiş hissədən qanı çıxarmaq üçün istifadə edilə bilər.[5]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dünyada həyata keçirilən ilk replantasiya braxial arteriyanın bərpasını əhatə edirdi və 1962-ci ildə ABŞ-nin Massaçusets ştatının Boston şəhərindəki Massaçusets Ümumi Xəstəxanasında Ronald Moltun başçılıq etdiyi bir qrup rezident tərəfindən həyata keçirilmişdir. Proksimal çiyin sümüyünün səviyyəsində parçalanmış 12 yaşlı uşağın qolu yenidən tikilmişdir.[6]
"Təvazökar böyütmə və kəskin görmə" adlı replantasiya haqqında ilk məqalə 1963-cü ildə Çin tibb jurnalı üçün Şanxaydakı Altıncı Xalq Xəstəxanasından Şonq-Vei Şen-in rəhbərlik etdiyi bir qrup tərəfindən yazılmışdır. Sürücünün qolu yenidən birləşdirilmişdir. O dövrdə çinlilərin yaxşı mikro tikişləri olmadığı üçün damarlar üçün damar bağlayıcıları istifadə edilmişdir.
- Qismən amputasiya olunmuş barmağın ilk revaskulyarizasiyası: Kleinert (1963)
- İlk barmağın replantasiyası: Komatsu və Tamai, Yaponiya (1965)
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Replantation - OrthoInfo - AAOS". 2023-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-30.
- ↑ Current diagnosis & treatment in orthopedics. Skinner, Harry B., McMahon, Patrick J. (Physician) (5th). New York: McGraw-Hill Medical. 2014. ISBN 978-0071590754. OCLC 820106991.
- ↑ 1 2 Current diagnosis & treatment emergency medicine. Stone, C. Keith., Humphries, Roger L. (7th). New York: McGraw-Hill Medical. 2011. ISBN 978-0071701075. OCLC 711520941.
- ↑ Win, Thet Su; Henderson, James. "Management of traumatic amputations of the upper limb". BMJ (Clinical Research Ed.). 348. 2014-02-10: g255. doi:10.1136/bmj.g255. ISSN 1756-1833. PMID 24516069.
- ↑ 1 2 Janis, Jeffrey E., redaktor Essentials of Plastic Surgery. CRC Press. 2014-03-05. doi:10.1201/b16610. ISBN 978-0-429-17319-6.
- ↑ Malt RA, Remensnyder JP, Harris WH. "Long-term utility of replanted arms". Ann Surg. 176 (3). 1972: 334–42. doi:10.1097/00000658-197209000-00009. PMC 1355402. PMID 4672460.
