Robert Morey

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Robert Morey
ing. Robert Moray
Doğum tarixi 10 mart 1609(1609-03-10)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 4 iyul 1673(1673-07-04)[1] (64 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Təhsili
Fəaliyyəti hakim, diplomat, mühəndis, metallurq, kimyaçı, dövlət xadimi, casus
Üzvlüyü

Robert Morey (ing. Robert Moray, Murrey, Murray, 10 mart 1609, Pertşir[d] – 4 iyul 1673[1], London) — ingilis hərbçisi və dövlət xadimi, mason və təbiətşünas, London Kral Cəmiyyətinin qurucularından biri və faktiki olaraq ilk prezidenti.

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Robert Morey Şotland lord ailəsində anadan olmuşdur. Onun babası Robert Morey, atası Kreycidən olan ser Manqo Morey idir. Şahzadə Henri Uelsin şəxsi xidmətçisi, şair Devid Morey Robert Moreyın kiçik əmisi olmuşdur. Moreyın təhsili haqqında məlumatları mübahisəlidir. Bəzi tarixçilər onun Şotlandiyanın ən qədim universiteti olan Sent-Endryus Universitetini bitirdikdən sonra təhsilini Fransada davam etdirdiyini iddia edirlər, lakin bu məlumat dəqiq deyil.[2]

Robert gənc yaşlarından təbiət elmlərinə maraq göstərdi. 1623-cü ildə o, Ser Jorc Brüsun rəhbərliyi altında, kömür mədəni olan, Fert-of-Fort körfəzində tikilmiş süni adaya baş çəkmişdir. Daha sonra şəxsi məktubunda Morey "istəklərini anlamaq və tənzimləmək" üçün araşdırmaya başladığı an kimi 1627-ci ili qeyd etmişdir.

1633-cü ildə Robert Fransada polkovnik Con Hepbernin komandanlığı altında döyüşən Şotland Qvardiyasına, XIII Lüdovikin ordusuna qatılmışdır. Gənc hərbçi tezliklə onu casus kimi istifadə edən kardinal Rişelyenin etibarını qazanmışdır.[3] Rişelye, Moreyı podpolkovnik rütbəsinə yüksəltdikdən sonra onu 1638-ci ildə Kovenanter ordusuna göndərmişdir.

Robert Morey hərbi texnika sahəsində savadlı mütəxəssis olduğuna görə 1640-cı ildə Şotlandiya ordusunun Kvartalmaster General rütbəsini almışdır. I Kral Çarlza qarşı üsyan edən Şotlandiya ilə İngiltərə arasında 1639–1640-cı illərdə Yepiskoplar müharibəsi zamanı Morey Nyukasl apon Tayn şəhərinin tutulmasında iştirak etmişdir.

1641-ci ildə Edinburq masonları Moreyı öz lojasına qəbul etmişdilər. Mərasim 20 may 1641-ci ildə baş tutmuşdur və Şotlandiya lojası tərəfindən yerinə yetirilməsinə baxmayaraq, Şotlandiya sərhədinin cənubunda keçirilmişdir. Bundan sonra Morey yazışmalarında müntəzəm olaraq mason simvolundan — pentaqramdan istifadə edirdi.

1643-cü ildə Rişelyenin ölümündən sonra Robert Morey Fransaya qayıdıb və Tuttlingen şəhərinin (indiki Almaniya) yaxınlığında əsir götürülmüşdür. 1645-ci ildə əsirlikdən azad edildikdən sonra, yəni Morey Ceyms Kempbellin ölümündən sonra onun yerinə Şotlandiya Qvardiyasının komandiri olmuşdur. Uels şahzadəsi, gələcək kral II Çarlzın tərəfdarı olan Morey, şahzadəni Şotlandiya kralı kimi tacqoyma mərasimi üçün Şotlandiyaya getməyə razı salmışdır. Tacqoyma mərasimi 1651-ci il yanvarın 1-də Skonda keçirilmişdir.

Bundan sonra II Karl ordusu ilə İngiltərəyə hücum eləmişdir, lakin 1651-ci ilin sentyabrında Vüster döyüşündə Kromvelin ordusuna məğlub olaraq Fransaya qaçmağa məcbur olmuşdur.

Şotlandiyada 1651-ci ildə Morey Lord Ədalət vəzifəsini tutmuşdur. 1652-ci ildə Robert I Lord Belkerres David Lindseyin qızı Sofiya Lindsi ilə evlənmişdir. Lakin 2 yanvar 1653-cü ildə doğuş zamanı Sofiya və uşağı ölmüşdülər.

1653-cü ildə Morey Şotlandiya üsyanına qoşulmuşdur, lakin Kromvel tərəfindən üsyan tezliklə yatırılandan sonra Morey 1654-cü ildə ölkəni tərk etmişdir. Robert Morey bir müddət Brüggedə, sonra 1659-cu ilə qədər Maastrixtdə yaşamışdır. Parisdə Robert Morey II Çarlz ilə görüşür və 1660-cı ildə Stüartların bərpasından sonra İngiltərəyə qayıdır və burada monarxın rəğbətini qazanır. Moreyin elm adamları və siyasətçilər arasında kifayət qədər dostları vardır: riyaziyyatçı Ceyms Qreqori, siyasətçi Samuel Pips, kimyaçı və mistik Tomas Voqan, şair Endryu Marvell, yazıçı Con Evelin və filosof Gilbert Burnet və s. Morey 28 noyabr 1660-cı ildə London Kral Cəmiyyətinin yaradıcılarından biri olmuşdur.

1661-ci ilin fevralında Robert Morey məxfi məsləhətçi və daha sonra Şotlandiya Məhkəməsinin Lord Auditoru vəzifəsini almışdır. II Çarlz Moreya kimyəvi təcrübələrlə məşğul olmaq üçün Uaytxoll sarayında yer ayırmışdır. Sonrakı illərdə Morey ictimai və elmi fəaliyyətdən uzaqlaşdı, yoxsullaşdı və öldüyü zaman dilənçi vəziyyətində idi. Kralın əmri ilə Vestminster Abbatlığının Şairlər guşəsində dəfn edilmişdir, məzarı bu günə qədər salamat qalmamışdır.

Qeydlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. The most complete work on this man remains A. Robertson, The Life of Sir Robert Moray (London: Longman, 1922)
  3. Stevenson, David. Masonry, symbolism and ethics in the life of Sir Robert Moray, FRS (англ.) // Proceedings of the Society of Antiquaries of
  4. Scotland (англ.)рус. : journal. — 1984. — Vol. 114. — P. 405–431.
  5. SIR ROBERT MORAY -SOLDIER, SCIENTIST, SPY, FREEMASON AND FOUNDER OF THE ROYAL SOCIETY
  6. Steve Murdoch and Alexia Grosjean, Alexander Leslie and the Scottish Generals of the Thirty Years' War, 1618–1648 (London, 2014), p.108
  7. Cooper, Robert L D, (2006) Cracking the Freemasons Code, pp 120–21
  8. Steve Murdoch and Alexia Grosjean, Alexander Leslie and the Scottish Generals of the Thirty Years' War, 1618–1648 (London, 2014), p.161.
  9. The Royal Society. Royal Charters. Дата обращения: 14 марта 2012.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ "Fellow of the month - Sir Robert Moray" (ingilis). royalsoc.ac.uk. 1-10-2007 tarixində arxivləşdirilib.
  3. ↑ Dudley Wright. "The first recorded initiation in England" (ingilis). freemasonry.bcy.ca. 10-09-2021 tarixində arxivləşdirilib.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Robert_Morey&oldid=6533178"