Skif qızılı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
E.ə. IV əsrə aid skif qızıl dəbilqəsi Amsterdamda keçirilən "Skif qızı" sərgisindəki eksponatlardan biri.[1] 2014-cü ildə Ukraynaya qaytarılmışdır.

Skif qızılı və ya tam adı ilə Krım – Qara dənizin qızıl və sirləri — 3 iyul 2013-cü ildə Reyn Regional Muzeyində, daha sonra 7 fevral–31 avqust 2014-cü il tarixləri arasında Amsterdam Universitetinin dəstəyi ilə Allard Pirson Muzeyində baş tutmuş tarixi-mədəni sərgi. Sərgi Ukraynanın altı muzeyi və tarixi-mədəni qoruqlarının kolleksiyalarından təşkil olunmuşdur. Sərgi antik dövrdən erkən orta əsrlərə qədər olan xronoloji çərçivəni əhatə edirdi.

2014-cü ilin əvvəlində Rusiyanın Krımı işğal etməsindən və yarımadanın işğalından sonra sərgi Ukrayna, Allard Pirson Muzeyi və Krım muzeyləri arasında hüquqi mübahisə obyektinə çevrilmişdir.[2][3][4][5][6] 2014-cü ilin sentyabrında Ukraynanın materik muzeylərinə məxsus sərgi eksponatlarının bir hissəsi Ukraynaya qaytarılmışdır. 14 dekabr 2016-cı ildə Amsterdam məhkəməsi Krımdan olan eksponatların Rusiya tərəfindən işğal olunmuş Krıma deyil, Ukraynaya məxsus olması barədə qərar çıxarmışdır.[7] Bu formatda məhkəmə Ukraynanın müasir tarixində bir ilk idi. Bundan əvvəl Ukrayna tərəfi öz ərazisini işğal edən dövlətlə məhkəmə işləri aparmırdı.

Kolleksiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Skif qızılı" altı Ukrayna muzeyindən və tarixi-mədəni qoruqlarından təqdim olunur, o cümlədən:

Müvəqqəti olaraq işğal olunmuş Krım muzeyləri:

Sərgi Ukraynanın mədəni irsinin görkəmli görməli yerlərinin birləşdirildiyi ilk elmi-ekspozisiya və mədəni-maarif platforması idi. Sərgi özü tarixi və siyasi səbəblərə görə uzun əsrlər boyu müxtəlif etnik qrupların və mədəniyyətlərin, qədim və köçəri dünyaların, Şərqlə Qərbin kəsişmə nöqtəsi olan Krımın qədim tarixini işıqlandırmışdır.[8]

Sərginin xronoloji çərçivəsi antik dövrdən orta əsrlərə qədər olan dövrü əhatə edir. Xüsusilə, məlumdur ki, Krım Respublikası Regional Muzeyi Skif Neapolu ərazisində aparılan tədqiqatlar zamanı aşkar edilmiş skiflər, sarmatlar və qotların mədəniyyətinə aid 451 eksponat təqdim etmişdir. Muzeydə sarmat at silahlarının bürünc və gümüş ornamentləri, IV əsrə aid stükkadan hazırlanmış qablar-sututarlar və s. təqdim olunur. Bağçasaray Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu sərgi üçün Suvlu-Kayın qəbiristanlığı olan Ust-Almin nekropolunda aşkar edilmiş 215 eksponat təqdim etmişdir.[9][10] Kolleksiya zərgərlik məmulatları, dekorativ-tətbiqi sənət əşyaları, məişət əşyaları (qaşıqlar, boşqablar, küplər), silahlarla zəngindir. Birlikdə bu kolleksiya Krımın üç tarixi və etnik mədəniyyətinin kompleksini yaradır: skiflər, qotlar və sarmatlar.[8][11][12]

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

3 iyul 2013-cü ildən 20 yanvar 2014-cü il tarixədək Reyn Regional Muzeyində "Skif qızılı" nümayiş etdirilmişdir. Həmin vaxt sərgini 53 mindən çox insan sərgini ziyarət etmişdir. Sərginin təşkilatçısı Bonn şəhərind yerləşən həmin muzey olmuşdur.[8][13][14][15][16]

7 fevral–31 avqust 2014-cü il tarixləri arasında Amsterdam Universitetinin dəstəyi ilə Allard Pirson Arxeologiya Muzeyində sərgi keçirilmişdir. Sərginin 2014-cü ilin iyununda geri qaytarılması nəzərdə tutulurdu, lakin Krım Muxtar Respublikasının Rusiya Federasiyası tərəfindən ilhaqı ilə əlaqədar geri dönüş vaxtında baş tutmamışdı, çünki bu, Rusiyanın Krım Muxtar Respublikasına müdaxiləsi zamanı baş vermiş və hansı tərəfin Krım Muxtar Respublikasına daxil olması ilə bağlı hüquqi insident yaratmışdır. Eksponatların Krım hissəsi təşkilatçı dövlət kimi Ukraynaya və ya sadəcə eksponatların təşkilatçısı olan Krım muzeylərinə aid olacaqdı.[2]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ ""Скіфське золото" спонукає Україну повернути контроль над музеями Криму". Радіо Свобода (ukrayna). 2021-05-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-16.
  2. ↑ 1 2 Кречетніков, Артем. ""Скіфське золото": Київ вступає в юридичну битву з Кримом". BBC Україна. 21 January 2015. 6 August 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2015.
  3. ↑ "Суд щодо "золота скіфів" у Нідерландах затягнеться на роки". Дзеркало тижня. 11 April 2015. 6 August 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2015.
  4. ↑ "Амстердамський суд визнав справедливими претензії України на "Скіфське золото"". ТСН.ua. 8 April 2015. 6 August 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2015.
  5. ↑ "Суд Амстердама визначить долю скіфського золота з Криму до 1 квітня". УНІАН. 8 April 2015. 10 July 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2015.
  6. ↑ "Суд Амстердама пустив Україну в процес щодо скіфського золота". еспресо.tv. 8 April 2015. 4 July 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2015.
  7. ↑ Експонати виставки «Крим. Золотий острів у Чорному морі» повернуться в Україну. Урядовий портал. 14.12.2016 року
  8. ↑ 1 2 3 4 Черниш, Ірина. "У Німеччині відкрили виставку "Крим – золотий острів у Чорному морі"". uk:Українські національні новини. 7 July 2013. Archived from the original on 8 December 2013. İstifadə tarixi: 7 August 2015.Черниш, Ірина (7 July 2013). . uk:Українські національні новини. Archived from the original Arxivləşdirilib 2013-12-08 at the Wayback Machine on 8 December 2013. Retrieved 7 August 2015.
  9. ↑ Некрополи на склоне Сувлу-Кая в старом городе / Город Бахчисарай, Заброшенные кладбища // Горный Крым — Туризм и отдых в горах Крыма, 13.12.2018
  10. ↑ А. А. Волошинов, В. В. Масякин, А. Е. Соломоненко (Институт археологии Крыма РАН). Исследования могильника Сувлу-Кая III—V вв. н.э. в 2018 году (г. Бахчисарай) // История и археология Крыма. 2019. Вып. ХI. 59—64
  11. ↑ "Золото скіфів із музеїв України "підірвало" Європу". Укрінформ. 10 February 2014. 9 August 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2015.
  12. ↑ "Амстердам у захопленні від скіфського золота України". Expres.ua. 11 February 2014. 7 June 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2015.
  13. ↑ "Виставка 2011-2014 рр". Скарбниця Національного музею історії України. 8 April 2015. 6 August 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2015.
  14. ↑ "Кримські античні пам'ятки експонуватимуться в Амстердамі". Інформаійна аґенція культурної індустрії ПРО. 8 April 2015. 6 August 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2015.
  15. ↑ "Евген Нищук: "Всі музейні предмети, що зараз експонуються за кордоном повернуться в Україну"". prostir.museum. 28 March 2014. 30 March 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2015.
  16. ↑ "Скарби Кримської землі стали відомі в Європі". Історична правда. 8 July 2013. 6 August 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 August 2015.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Skif_qızılı&oldid=7529515"